йөрәк пешкәндә,
Субра аны җырлайдыр:
– Мин картыңмын, картыңмын,
Күпне күргән картыңмын.
Ни күрмәгән картыңмын?
Башлык та башлык Башлык хан —
Аны күргән картыңмын;
Аннан соңгы Абыл хан —
Аны күргән картыңмын;
Аннан соңгы Кара хан —
Аны күргән картыңмын;
Аннан соңгы Ала хан[166] —
Аны күргән картыңмын;
Олы бабаң Томавыл[167] —
Аны да күргән картыңмын;
Унике тотам ук тарткан.
Тартканында өзә аткан
Аннары соңгы ир – Чыңгыз —
Мин аны күргән картыңмын!
Юклаусыз[168] үткән Яучы хан —
Аны күргән картыңмын;
Бәянду хан, Саен хан —
Аны күргән картыңмын;
Саен ханнар киткәндә,
Аннан калган картыңмын;
Тартып булат бәйләгән
Бура солтан Бәрки хан[169] —
Аннан калган картыңмын;
Өзәңгесе өзмә алтын,
Бер өзмәсе мең алтын,
Үзбәк[170] дигән хан үткән —
Аны күргән картыңмын;
Тибенгесе тезмә алтын,
Тыныйбәк[171] дигән хан үткән –
Аны да күргән картыңмын;
Аргымак бавы сум алтын
Асылбәк[172] дигән хан үткән –
Аны мин күргән картыңмын;
Ябынчасы[173] җәймә алтын,
Баш шайманы[174] чын алтын,
Манарасы кырык колач
Җанбәк[175] дигән хан үткән —
Аны мин күргән картыңмын;
Бирдебәк[176] тә хан булган,
Биреме синнән күп булган —
Аны күргән картыңмын;
Олы ханнан тугыз хан,
Кече ханнан утыз хан,
Ыгына[177] кергән картыңмын.
Карт бабагыз Туктага,
Аның углы Туйгуҗа[178] —
Аны күргән картыңмын.
Әй Туктамыш, Туктамыш,
Тик төнә көн син үзең
Яланаяк, яланбаш
Йөреп торган бала идең,
Бүген син дә хан булдың —
Сине дә күрә торамын.
Үтерә икәнең беләмен,
Үтерсәң җуяр нием бар?
Ахирәт өйгә барырмын,
Янә өйгә керермен…
Әҗәл туры килмәсә,
Азраел корык салмаса,
Әле дә булса, Туктамыш,
Синнән калыр картыңмын!
Янә торып янә әйтсәм:
Өнәндә үтте ун батыр,
Ун батырдан иң батыр
Санае[179]
Башлык хан, Абыл хан, Кара хан, Ала хан – бу ханнар тарихта билгеле түгел.
Томавыл – Чыңгыз дастаннарында күренгәнчә, бу – Томавыл мәргән. Чыңгыз ханның бабасы дип күрсәтелә.
Юклаусыз – траурсыз.
Яучы хан, Бәянду хан, Саен хан, Бәрки хан – биредә Алтын Урда ханнары турында сүз бара.
Үзбәк – Үзбәк хан. 1312–1341 елларда Алтын Урда ханы булып торган. Урданың иң төзек, күтәренке һәм данлы вакыты шул хан заманында булган.
Тыныйбәк – Үзбәк хан улы. Бик аз гына хан булып тора һәм үтерелә.
Асылбәк – аның турында мәгълүматлар табылмады.
Ябынча – яңгырдан бөркәнчек яки ат ябуы.
Шайман – корал һәм кием көбәләре.
Җанбәк – 1342–1357 елларда Сарай ханы булып торган.
Бирдебәк – Җанбәк улы. Тарихчылар аның явыз һәм холыксыз булуын хәбәр итәләр. Хан булгач, ул барлык кардәш-ыруларын үтертеп бетергән. Үзе 1360 елда Кулна мырза та-рафыннан үтерелә. Сарай чуалышлары шул хан заманында башлана.
Ыгына керү – ышыгына керү, баш салу.
Туктага, Туйгуҗа – Туктамыш ханның бабасы белән атасы.
Санай – җәянең бер төре.
