briqadir Qulamın qızını alaq, qızın özü gözəl, xasiyyəti ipək kimi, atası da kənd arasında sayılan.
Turalın ürəyi sancdı. «Əcəb də xasiyyəti ipək kimidir. Xəbərçinin, ətiacının birisidir. Məktəbdə adam qalmadı biri-birinə calamaya». Dürnisə bibisi Xeyransa xalasının ağzından vurdu:
– Sən də qız tapdın tərifləməyə. Nə olsun ki, atası varlı-hallıdır. Bəs anası? Çənkinin, həyasızın biri! Ayağı da sürüşkən…
Xalanın təklifi keçmədi. Turalın ürəyi bir balaca sakit oldu.
– Dürnisə, bəs sən kimi məsləhət görürsən? – Əmisinin səsi gəldi. Araya sükut çökdü.
– Deyirəm bəlkə hesabdar Qənbərin qızına elçi düşək.
Turalın ürəyi yenə başladı atlı kimi çapmağa.
Əmisi qəti etiraz elədi:
– At o yana, sən canın! Onu görəndə, elə bil, ilan görürəm. Nə olsun ki, lotereyası «Volqa» udub? Minib maşına camaata yanıq verir, yolda-irizdə adamın yanından elə keçir ki, nə bilim vallah, elə bil alçaq dağları bu yaradıb.
Bəli, bu namizəd də keçmədi.
Tural bir istədi qalxsın ayağa, keçsin yanlarına, ağzından çıxanı desin onlara. Desin ki, ay qocalar, hansı dövrdə yaşayırsınız? Qızı alan sizsiniz, ya mən? Bir də, qəribədir ki, ona qız yox, qayınata, qayınana almaq istəyirdilər. Nə isə, özünü saxladı. Doğrusu həm utanırdı, həm də əmisindən qorxurdu. Bilirdi ki, atası tutulub gedəndən sonra əmisi əsl atalıq eləmişdi ona. Qoymamışdı bir şeydən korluq çəksin. Camaatın uşaqlarının əyin üç ildə bir dəfə təzə paltar görmədiyi halda onun kostyumu hər il təzələnirdi. Həm də fikirləşdi ki, əmisi onun yaxşılığına çalışır. İstəyir ki, erkən evlənsin, ev-eşik yiyəsi olsun…
Yenə əmisinin səsi gəldi:
– Görək oğul anasının fikri necədir?
Anadan səs çıxmadı. Turalın imkanı olsaydı, qonşudan da iki qulaq borc alardı ki, hər sözü, hər səsi eşitsin.
Əmi təkid elədi:
– Niyə dinmirsən, oğul anası?
– Nə deyim, vallah. Deyirəm əgər məsləhətdirsə, bir gədənin özünün də ağzını arayaq.
Elə bil Turalın yanan ürəyinə sərin su çilədilər. «Qurban olum anama! Yaxşı arvaddır, vallah». Heç kəs dinmədi. Arvadlar hesabı içəri verdilər. Yenə Cəlilin səsi gəldi:
– Özündən soruşaq, deyirsən?
– Hə də, özündən. Görək bu saqqalı ağarmışın könlündən kim keçir.
Görünür ana qaynının səsindəki gileyi hiss eləməmişdi. Yenə araya sükut çökdü. İş düzəldiyi yerdə, məsələ yoluna qoyulduğu yerdə Dürnisə qarışdırdı aləmi.
– Bilirsən nə var, elti? – dedi. – İndiki cavanlarda baş var bəyəm, ağıl-kamal var bəyəm, soruşasan onlardan?
Anasının gileyli səsi Turalı mütəəssir elədi.
– Niyə elə deyirsən, Dürnisə, ürəyimə toxunur axı.
– Toxunub eləməsin. Bilirsən ki, mən qırmızı adamam, sözü adamın şax gözünün içinə deyərəm. Beşatılan kimi sıxaram ürəyinin başına. İnciyər, gedib su içər, allaha şükür, artezian uzaqda deyil.
– Sözlü adama oxşayırsan, Dürnisə.
– Sözlü deyəndə ki, ay Cəlil qardaş, madam bizi adam hesab eləyib, ağbirçək hesab eləyib məsləhətə çağırmısan, gərək biz də açaq sandığı, tökək pambığı, elə deyil?
Turalın ürəyi yenə başladı titrəməyə: «Nə sandıq, nə pambıq, bu arvad dəli olub, nədir?»
Bəli, açıldı Dürnisə bibinin kül ağzı.
– Atalar deyib ölünü öz xoşuna qoysan, kəfənini o söz… Heç bilirsən oğlunun ürəyindən kim keçir, gözaltısı kimdir?
Ana gileyli-gileyli:
– Deyərsən, bilərik, – dedi.
– Özünü tülkülüyə vurma, sən canın. Sən elə çoxdanın saman altdan su axıdanısan. Doğrudan bilmirsən? Sən Salehin didərgin canı, bilmirsən?
Ana and içdi, aman elədi ki, heç nədən xəbəri yoxdur.
– Elə isə, bil. Oğlun Gülbutanı gözaltılayıb. Məktəb uşaqları danışırlar ki, lap Leyli-Məcnunu da vurub keçiblər. Dünən də kövşəndə bir yerdə görüblər onları.
Tural yerindən dik atılıb qulağını taxta arakəsməyə dirədi. Bu dəqiqə anasının bir kəlmə sözü məsələni birkərəmlik həll etməli idi. Ya hə, ya yox… Tural Gülbutanın xətrinə hamıdan, bütün qohum-əqrəbadan üz döndərə bilərdi, amma anasının sözünü yerə salmağa iqtidarı çatmazdı. Saçının birini ağ, birini qara hörüb onu atasız böyüdən anasının.
Ana and içib aman elədi ki, xəbəri yoxdur bu məsələdən. Sonra da astadan əlavə elədi ki, Gülbuta heç pis bala deyil, suyuşirin, istiqanlı uşaqdır.
Cəlil od düşmüş pambıq tayası kimi içindən gorul-gorul odlandı və partladı:
– Hansı Gülbutadır, ey, bu? Çəkməçi Qaranın nəvəsi, naxırçı Söynalının qızı?
– Hə, özüdür ki, var, arığın, çəlimsizin biridir, üfürsən yıxılar.
Dürnisə bibinin bu atmacasından sonra Cəlil daha da qızışdı. Elə bil od üstünə yağ tökdülər. Qalxdı ayağa:
– Day mənim sözüm yoxdu sizə! Vallah, billah, o çırağa kor baxım ki, dəli olmusunuz. Oğlun da dəli olub, sənin də ağlın çaşıb. İndi də çoban Söynalının küçüyünü gətirib oturdacayıq süfrəmizin başında?! Hayıf sənin zənninə, Cəlil! Hayıf sənin əziyyətinə! Özün bilərsən, bacı, day mən sizin işinizə qətiyyən qarışmaram. Amma qulağından pambığı çıxart, yaxşı eşit. Gülbutadır, Gülqönçədir, nədir, əgər onun ayağı bu evə dəysə, dağıdaram dünyanı, yandıraram bu xarabanı!
Anasının qəhərli səsi Turalın ürəyinə od saldı:
– Niyə elə deyirsən, Cəlil qardaş? Elə demə, sən allah. Biz nə vaxt sənin sözündən çıxmışıq ki, indi də çıxaq?
– Özünüz bilin! Qalxın, getdik!
Qapı qeyzlə açılıb çırpıldı.
