təxminən 15 il keçdikdən sonra müəlliməmlə həyatda bir daha qarşılaşdım. “Gündəlik Azərbaycan” qəzetində işləyirdim. Bir gün redaksiyanın rahat və işıqlı, təmiz bufetinə çay içmək üçün düşərkən müəlliməmi gördüm. Bufetdə bir həmkarımla söhbət edirdi. Ötən illər gözəlliyini soldurub üzünü qırışlarla bəzəsə də, müəlliməmi o dəqiqə tanıdım.
– Müəllimə, necəsiniz? Adım Seymurdur. Əliyev Seymur. Beşinci rota, altıncı vzvod. Xatırlayırsınız?
Qəribədir ki, müəllimə məni tanıdı. Çünki bir çox hoqqalarımın, oyunlarımın və qəribəliklərimin sayəsində hərbi məktəbdə üç min kursantın arasında tanınmağa, digər kursantlardan seçilməyə nail olmuşdum. Biz qucaqlaşdıq. Kövrəldim. Müəlliməmi görməklə bir anda 15 il əvvələ qayıdaraq hərbi məktəbdə baş vermiş bir sürü hadisəni xatırladım.
– Burda xeyir ola, müəllimə?
Müəllimə dedi ki, dələduz adamlar onu aldadaraq evini əlindən alıblar.
– Məhkəməyə verdim, məhkəmə əleyhimə qərar çıxardı. İndi qalmışam küçələrdə. Gəldim redaksiyaya, müsahibə verim. Bəlkə bir xeyri oldu.
Müəlliməmin halına acıdım. Çox pis oldum. Gücüm yalnız həmkarımdan müsahibəni səliqəli və geniş hazırlamağı xahiş etməyə çatdı. Bundan savayı ona heç bir köməklik və yaxşılıq edə bilməzdim…
Puşkin haqqında xatirə
1990-cı il sentyabrın sonu, oktyabr ayının əvvəli rota komandirimiz bizim vzvoda bir rus gətirib uşaqlara təqdim etdi. Bəlkə də o yazıq heç rus deyildi. Belorus və yaxud da ukraynalı idi. O vaxtlar mən bir çox insan kimi, slavyan xalqlarını bir-birindən ayıra bilmirdim. Bütün sarışın adamlar mənim üçün rus sayılırdı. Söhbəti uzatmadan bəri başdan deyim ki, biz rusu yaxşı, qonaqpərvərliklə qarşılamadıq. Birincisi, 1990-cı ilin yanvar ayında rus-sovet qoşunları Bakıya daxil olaraq qırğın törətmişdi. Bu da adamların ruslara qarşı münasibətinə istər-istəməz öz təsirini göstərmişdi. Biz yeniyetmələr də bu təsirdən kənarda qalmamışdıq. İkincisi, əvvəl gündən bir yerdə olan uşaqların arasına sonradan kimsə düşəndə həmişə ona qarşı münasibət bir müddət pis olur. Bu, hər yerdə belədir. Üçüncüsü, biz yeniyetmə kimi qaydaları pozmağı qəhrəmanlıq hesab edirdik. Hər fürsətdə qaydaları pozmağa çalışırdıq. Vzvodumuza təzə gəlmiş rus isə qaydalara riayət etməkdən zövq alırdı. Məsələn, biz səhərlər qaçanda ağacların arxasında gizlənirdik. Ya da min biclik işlədərək məsafəni qısaldardıq. O isə verilən tapşırıqların hamısını vicdanla yerinə yetirirdi. Biz geyim formasını pozurduq. Kimsə şalvarının balağını qısaldırdı. Hərbi çəkmə əvəzinə mülki çəkmə geyinirdi. Qaydaya uyğun olaraq kiteli şalvarın üstünə deyil, şalvarın içinə salırdı. Öz kəmərimizi deyil, min zülmlə Ali Hərbi Dənizçilik məktəbinin kursantlarına məxsus kəmər əldə edərək belimizə taxırdıq. O isə geyim qaydalarına yüzdə yüz əməl edirdi. Çəkmələri par-par parıldayırdı. Hər gün kitelinin boğazına ağ yaxalıq tikirdi. Bütün bunlar bizim qəzəbimizə səbəb olurdu. Onun geyimini pis günə salmaq fürsətini qaçırmırdıq. Çəkməsini batırırdıq. Kitelinin üstünə qələmlə axmaq sözlər yazırdıq. Gecə ona yatmağa imkan vermirdik. Hətta bəzi qəddar kursantlar onun ayaq barmaqlarının arasına kağız qoyub yandırırdı. Yemək vaxtı onun supunun, borşunun içinə kağız parçaları atırdılar. Pendirini, yağını, almasını, peçenyesini oğurlayırdılar. O, çox vaxt yavan çörək yeməyə məcbur olurdu. Bir dəfə uşaqlar məni bərk qızışdırdılar, dedilər, rusdan qorxursan və mən də digər uşaqlardan ayrı düşməmək üçün sürü psixologiyasına əməl edərək onun borşunun içinə kağız parçaları atdım. Bu hərəkətim ona çox pis təsir etdi. Çünki o, məni, deyəsən, başqalarından ayırırdı. Mənimlə dostluq etməyə çalışırdı. Dərslərimi hazırlamaqda mənə kömək etmək istəyirdi. Mən hərbi məktəbdə boyca ən balaca uşaqlardan biri idim. Rusu qoruya bilməzdim. Qorumaq nədir, başqalarından geri qalmamaq üçün özüm də ona məcburən sataşmalı olurdum. Əslində isə, doğrudan da, ona yazığım gəlirdi. Onun iradəsinə mat qalmışdım. Onun bizim hamımızdan güclü olduğunu hiss edirdim. O, öz iradəsi ilə bizim hamımıza meydan oxuyurdu. Biz öz hərəkətlərimizlə onun qarşısında öz cılızlığımızı nümayiş etdirirdik. Bir dəfə uşaqlar lap ağın çıxararaq onu döydülər. Növbəti həftənin birinci günü anası hərbi məktəbə gəldi. Bizə dedi:
– Uşaqlar, inanın, o, mənə heç nə deməyib. Özüm hər şeyi gördüm (onun bədənində qalmış yumruq, təpik izlərini anası görmüşdü. Nə qədər sorğu-suala tutsa da, o, anasına heç nə deməmişdi. Heç kimin adını çəkməmişdi. Hərbi təlim zamanı yıxıldığını bəhanə gətirmişdi). Siz uşaqsınız, heç nə bilmirsiniz. Siz həyatınızın ən xoşbəxt günlərini yaşayırsınız. Bunu sonralar başa düşəcəksiniz. Puşkin liseydə keçirdiyi günlərini özünün ən xoşbəxt günləri hesab edirdi. Lisey yoldaşlarını daima ən xoş hislərlə xatırlayırdı…
Onun anası arıq, sadə geyinmiş, sakit səslə danışan bir qadın idi. Ərindən ayrılmışdı. Övladını tək böyütmüşdü. Biz eşşəklər qadının dediklərindən heç nə başa düşmürdük. Nə lisey, nə Puşkin, nə xoşbəxtlik… Biz bu söhbətlərdən, bu anlayışlardan çox uzaq idik. Bir neçə aydan sonra rus hərbi məktəbi tərk etdi. Deyəsən, onlar ölkədən çıxıb getdilər.
Sonralar Puşkinin məktublarını, Puşkinə yazılmış məktubları oxuyanda istər-istəməz hərbi məktəbdə keçirdiyim günləri, rusu, onun anasını, anasının dediyi sözləri xatırlayırdım. O günlər, əlbəttə, həyatımın ən xoşbəxt günləri deyildi, hərəsi bir ölkəyə dağılmış kursant yoldaşlarımla heç bir əlaqəm yox idi. Lakin, buna baxmayaraq, Puşkinin məktublarını, Puşkinə yazılmış məktubları oxuyarkən bir vaxtlar rusa qarşı etdiyim hərəkətə görə ağır vicdan əzabı çəkmişəm. Onu tapmaq, dönə-dönə üzr istəmək istəmişəm. Axı onu necə tapmaq olar? Bu mümkünsüzdür. Allah bilir, tale onu hansı şəhərə, hansı qəsəbəyə, hansı kəndə atıb. Bəlkə də, o, artıq həyatda yoxdur. Onun anasının necə bədbəxt görkəmi vardı. Onun anası necə mehribancasına bizə öyüd-nəsihət verirdi. İlahi, sən özün bağışla! Uşaq olmuşam, başa düşməmişəm, bilməmişəm…
Uşağın elçilikdə nə işi var?
O vaxtlar, yəni mən uşaq olanda elçiliyə gedən böyüklər balaca bir biclik işlədirdilər. Özləriylə elçiliyə uşaq da aparardılar. Niyə? Uşağın elçilikdə nə işi var? Bir-birini tanımayan iki ailə görüşərkən söhbət etməyə çətinlik çəkirdilər. Uşaq bu gərgin abı-havanı yüngülləşdirirdi. Ciddiyyət buzunu əridirdi. Elçi gedilən evdə uşağı danışdırırdılar. Ona suallar verirdilər:
– Adın nədir?
– Seymur?
– Neçə yaşın var?
Barmaqlarınla yaşını göstərirdin.
