dünyanın dağılmadığına əmin olardım. Lap qoy çaqqal ulasın, yaxud bayquş. Ya kimsə kiməsə söyüş söysün. Ya kimsə kiməsə qarğış etsin. İt hürsün. Nə olursa olsun, bir canlının səsi gəlsin, bilim ki, bu dünyada məndən savayı da bir canlı yaşayır. Hər şey məhv olmayıb. Bir səs eşitmək ümidiylə ətrafı dinlədim. Bütün eşitmək qabiliyyətimi işə salsam da, heç bir səs eşitmədim. Səs yoxdu. Yoxdu səs. Bəlkə geyinib gedim yaxındakı evlərə bir baş çəkim? İşıqlar yanmır. Quru paltarlarımı, gəl, bu qaranlıqda tap əyninə keçirt. Lap, tutaq ki, tapıb geyindim, bu qaranlıqda hara gedəcəm? Ev kəndin başında yerləşir. Yəqin bütün yollar bərbad günə düşüb. Hər yer bataqlığa çevrilib. Hara getmək olar bu zığda-palçıqda. Necə getmək olar? Of, İlahi, bu nə iş idi, düşdüm! Bu, nə qorxunc sakitlikdi! Doğurdanmı, həyat bitdi? Bu zaman uzaqda, lap uzaqda banlayan bir xoruzun səsini eşitdim. Səs lap zəif eşidilirdi. Sonra daha bir xoruz bu səsə səs verdi. Sonra daha bir xoruz banladı. Səslər getdikcə yaxınlaşırdı. Bəlkə xoruz filan yoxdur. Qulağıma səs gəlir. Daha yaxınlıqda bir xoruz banladı. Onun səsini aydın eşitdim. Qulaqlarımı ovuşdurdum. Hətta hər iki qulağıma iki-üç yüngülvarı zərbə vurdum. Kəndin xoruzları xorla banlayanda o qədər sevindim ki, mübaliğəsiz, şişirtməsiz-filansız sevincdən gözlərim yaşardı. Deməli, hər şey məhv olmayıb. Həyat davam edir. O qədər sevindim ki, əgər əlimdə imkan olsaydı, gedib o xoruzları bir-bir tapıb qucaqlayar, bağrıma basar, dimdiklərin-dən öpərdim. Sonrakı günlər mən bu arzumu həyata keçirə bilərdim. Kəndin küçələrində gəzərkən qarşıma xoruz çıxdıqda mən xoruzu tutmaq, qucaqlamaq, öpmək istəyirdim. Lakin bunu adamların gözü qabağında necə edəsən? Onlar bunu nəyə görə etdiyimi başa düşəcəkdilərmi? Əlbəttə ki, üzümə deməsələr də, ürəklərində düşünəcəkdilər, yazığın başı xarab olub.
Çevrilmə
Universiteti iki il əvvəl bitirmiş, öz sənətini sevən, ömrünün sonuna qədər bəşəriyyətə və insaniyyətə xidmət etməyi qarşısına məqsəd qoymuş gənc rəsm müəlliməsi Orxanın çəkdiyi at rəsminə baxıb dərindən bir ah çəkdi və çox böyük nəvazişlə uşaqdan soruşdu:
– Orxan bəy, mənim balam, bu at niyə belə arıqdır? Bir az kök at çəkə bilməzdiniz?
– Müəllimə, bu at çox yorğundur.
Müəllimə Orxanda çoxdan qeyri-adilik hiss etmişdi. Bu uşaq sinifdəki bütün uşaqlardan kəskin seçilirdi. Uşaq daima pəncərədən bayıra baxırdı. Yağış yağanda xırdaca yağış damcılarının zərbəsindən ağacların yarpaqları titrəşər, navalçadan nazik su şırnağı axardı. Navalçanın altındakı gölməçədə balaca yaşıl qurbağa oturardı. Su qurbağanın başına tökülərdi, ancaq qurbağa yerindən tərpənməzdi, Təkcə gözlərini qırpardı. Gecələr Orxan yuxudan ayılar, pərdənin qırağını qatlayar, zəif işıqlı küçəyə tamaşa edərdi. Onun artıq on yaşı tamam olmuşdu. Heç kimlə danışmırdı. Gündüzlər evlərinin qarşısındakı balaca həyətdə oturub torpağı bir ovucundan o biri ovucuna boşaldar, susardı. Suallara qeyri-müəyyən və həvəssiz cavab verirdi. Sevgidə bəxti gətirməmiş və sevgiyə inamını itirmiş rəsm müəlliməsi (bir əclaf yazıçı müəllimənin sənətə, ədəbiyyata olan sevgisindən sui-istifadə edərək qızı aldatmış, kefini çəkmiş, sonra da aradan çıxmışdı) uşağın gözlərinə baxdı və uşağın gözlərində böyük kədər, yorğunluq gördü. Müəllimə uşağın başını sığallaya-sığallaya növbəti sualını verdi
– Bu at niyə belə yorğundur?
– Bilmirəm.
– Orxan bəy, siz böyüyəndə nə olmaq istəyirsiniz?
– Heç nə
– Necə yəni heç nə? Bəlkə, həkim olmaq istəyirsiniz?
– Yox, istəmirəm
– Bəlkə, təyyarəçi olmaq istəyirsiniz?
– Yox, istəmirəm
– Bəlkə, polis olmaq istəyirsiniz, ya da müəllim?…
– İstəmirəm
– Bəs nə olmaq istəyirsiniz? Axı hər bir insan böyüyəndə nəsə olmalıdır.
Orxan müəllimədən yaxa qurtarmaq istəyirdi. Ətrafa göz gəzdirdi və divardan asılmış balıq rəsmini gördü. Həvəssiz-həvəssiz müəlliməyə cavab verdi.
– Müəllimə, mən balıq olmaq istəyirəm
– Balıq?
– Hə, balıq
– Orxan bəy, balıqlar suda yaşayırlar. Biz insanlar isə quruda, torpaqda yaşayırıq.
– Mən balıq olmaq istəyirəm.
Müəllimə qeyri-adi uşaqları sevirdi, lakin Orxanın cavabı, uşağın balıq olmaq istəməsi onu çaşdırdı. Uşağın qeyri-adi olması yaxşı şeydir, daha bu qədər də yox.
– Yaxşı. Başa düşdüm. Ananıza deyərsiniz, sabah məktəbə gəlsin.
Həmin gün Orxan məktəbdən çıxıb evə getmədi. Bulvara tərəf üz tutdu. Heç nə ala bilməyəcəyi mağazaların qabağından keçdi. Bulvar məktəbdən bir kilometr aralıda yerləşirdi. Orxan sürahiyə söykənərək öpüşən, qucaqlaşan cütlüklərə əhəmiyyət vermədən çiynində çanta, bulvarda gəzdi. Sakit, nisbətən adamsız bir yer tapıb xeyli dənizə baxdı. Çantasından bulka çıxarıb qağayıları yemlədi. Ətrafa göz gəzdirdi. Sakitlik idi. Heç kim ona mane ola bilməyəcəkdi. Orxan məktəb çantasını asfaltın üstünə qoyub sürahinin üstünə çıxdı. Tərəddüd etmədən cəsarətlə özünü dənizə tulladı.
Şirin kökəyə bənzəyən günəşin qürub etməsi haqqında mənsur şeir
Kilsənin həyət qapısının önündə dilənçi oğlan oturmuşdu. Oğlan şalvarını dizinə qədər çırmalamışdı. Onun sağ ayağı eybəcər, taqətsiz, nazik idi, gündən qapqara qaralmışdı, üstünü sarı tük basmışdı. Cansız sol əli arıq dizində, sürtülmüş şalvarında hərəkətsiz dayanmışdı. Sağ əlində taxta fincan tutmuşdu. Fincanın dibində dəmir pullar vardı. Papaqsız idi. Çiynindən qalın kətan çanta asılmışdı. Əynindəki paltarı cırılıb, didilib cındıra dönmüşdü. Cındırın altında isə bir dəri, bir sümük qalmışdı. Bir də ki, hələ, hələ ki, döyünən bir ürək. Gözlərində üzüntülü, yalvarıcı ifadə, ayaqlarında yırtıq qaloşlar vardı. Qaloşlarına yapışmış palçıq qurumuşdu. Ətrafına sorulmuş limon tikələri, yumurta qabıqları, papiros kötükləri atılmışdı. Tükləri tökülmüş, gözləri taqətdən düşmüş qoca it başını qabaq əllərinin üstünə qoyub oğlanın yanında uzanmışdı. İtin qarşısında yekə bir sümük vardı. Lakin bu sümüyü gəmirməyə itdə hey qalmamışdı. Oğlan ağzından axan seliyə daraşan milçəklərə əhəmiyyət
