МАМЛАКАТЛАР ТАНАЗЗУЛИ САБАБЛАРИ: қудрат, фаровонлик ва камбағаллик манбалари. Джеймс А. Робинсон

Чтение книги онлайн.

Читать онлайн книгу МАМЛАКАТЛАР ТАНАЗЗУЛИ САБАБЛАРИ: қудрат, фаровонлик ва камбағаллик манбалари - Джеймс А. Робинсон страница 18

Жанр:
Серия:
Издательство:
МАМЛАКАТЛАР ТАНАЗЗУЛИ САБАБЛАРИ: қудрат, фаровонлик ва камбағаллик манбалари - Джеймс А. Робинсон

Скачать книгу

ва Мексика, яна ҳам тўғрироғи, Ногалеснинг иккала қисми ўртасидаги фарқни кўрсатиб беради. Билл Гейтс ва Карлос Слимнинг (Уоррен Баффет ҳам бу номга даъвогар) дунёнинг энг бадавлат кишисига айланиш учун босиб ўтган йўллари ҳам бу тафовутга яққол мисол бўлади. Билл Гейтс ва “Microsoft”нинг юксалиш тарихи маълум ва машҳур. Лекин Билл Гейтснинг дунёдаги энг бадавлат инсон сифатидаги мавқеи ва технологиялар соҳасида энг инновацион компания асосчиси бўлгани AҚШ Aдлия вазирлигини 1998 йилнинг 8 майида “Microsoft” корпорациясига қарши монопол ҳуқуқни суиистеъмол қилиш бўйича маъмурий иш очишдан тўхтата олмади. Aслида масала “Microsoft” компанияси ўзининг “Internet Explorer” веббраузерини “Windows” операцион тизимига улаб қўйгани билан боғлиқ эди. Ҳукумат маълум вақт давомида Гейтсни кузатиб боради ва 1991 йилдаёқ Федерал савдо комиссияси “Microsoft” компанияси компьютерларининг операцион тизимлари бўйича монопол ҳуқуқларини суиистеъмол қилиши билан боғлиқ терговни бошлайди. 2001 йилнинг ноябрига келиб, “Microsoft” AҚШ Aдлия вазирлиги билан келишувга эришади. “Microsoft” кўплар талаб қилгандан кўра камроқ жарима тўлаган бўлса ҳам, компаниянинг монополистик қанотлари қирқилади.

      Мексикада эса Карлос Слим пулни янгилик ўйлаб топиш билан жамғармади. У дастлаб фонд биржаларида фойда келтирмаётган фирмаларни сотиб олиш ва уларнинг шаклини ўзгартириш билан муваффақият қозонди. Карлос Слимнинг энг асосий муваффақияти эса 1990 йилда президент Карлос Салинас томонидан хусусийлаштирилган Мексиканинг телекоммуникация соҳасидаги монопол компанияси – “Telmex”ни қўлга киритгани бўлди. 1989 йил сентябрида ҳукумат компаниянинг овоз бериш ҳуқуқига эга бўлган 51 фоиз акцияси (умумий акцияларнинг 20.4 фоизи) сотилишини эълон қилади. Акцияларни сотиш бўйича кимошди савдоси 1990 йилнинг ноябрь ойида ўтказилади. Карлос Слимнинг таклифи харидорлар орасида энг қиммат нарх бўлмаса ҳам, унинг “Grupo Corso” компанияси бошқарувидаги консорциум аукционда ғалаба қозонади. Сотиб олинган акциялар учун пулни ўша заҳоти тўлаш ўрнига Карлос Слим тўловни кечиктиришга муваффақ бўлади. У сотиб олинган акциялар учун тўловни “Telmex”дан олинган дивидендлар билан тўлайди. Илгари давлат монополияси бўлган компания эндиликда Слимнинг монополиясига айланди. Компания жуда катта даромад келтирарди.

      Карлос Слимни дунёнинг энг бадавлат кишисига айлантирган иқтисодий институтлар AҚШдаги иқтисодий институтлардан тамоман фарқ қилади. Aгар сиз Мексикада тадбиркорлик билан шуғулланмоқчи бўлсангиз, бозорга кириш учун қўйилган тўсиқлар фаолиятингизнинг барча босқичларида ҳал қилувчи роль ўйнайди. Бу тўсиқлар олиш мажбурий бўлган қиммат лицензиялардан тортиб, енгиб ўтишга тўғри келадиган бюрократиягача, йўлингизда дуч келадиган сиёсатчи ва мансабдорлардан тортиб, кўпинча бозорда сизга рақобатчи бўлган мансабдорлар билан тил бириктирган молиявий сектордан маблағ олишдаги машаққатларгача бўлиши мумкин. Бу тўсиқлар сердаромад соҳаларга киришга йўл қўймайдиган, енгиб ўтиш имконсиз бўлиши ҳам, ёхуд сизни рақобатчилардан ҳимоя қиладиган

Скачать книгу