Яшен ташы.
Учак
Кай ягы беләндер күңелгә кереп калган кешеләр була. Балыкчы Иван дәдәй – шундыйларның берсе. Ул минем күрше авылдан, якташ, Берлинны алган әткәй белән бергә ярты Европаны иңләп кайткан кеше. Холык-фигыле белән ошый ул миңа. Аннары юктан-бардан да мәзәк тапканы, әңгәмәдәшләрен тәгәрәтә-тәгәрәтә көлдерә белүе белән ошый.
Кама буенда аны көтеш. Көн кичке якка авышса да, эссегә түзәр әмәл юк.
– Балык шулпасы пешерербез, сугылыгыз, оланнар, – дигән иде кичтән.
Озак көттермәде. Өр-яңа моторлы көймә Кызыл Яр турысында комга килеп төртелде.
Һәрвакыт шулай: балык шулпасы пешергәндә, ул гел әмер биреп торырга гына ярата. Үзе гел безне, яшьләрне, читтән күзәтә. Сынавымы, үз яшьлеген искә төшерүеме? Сугышта старшина булган диләр. Шуның шаукымы, күрәсең, әмер бирүе.
– Бәрәңгене чистарткач, кем юып тора инде, бала? Аш түгел, балык шулпасы бит ул сиңа! Тәмен җибәрәсең. Чистарткан балыкны да юа күрмә! Бәрәкәте китә шулпасының. Шулпага орды-бәрде кагылганны җенем сөйми…
Көлешә-көлешә, ул әйткәнчә эшлибез. Учакка да ут ул өйрәткәнчә, сүрән генә янардай итеп тергезелә. Бу максат өчен карга миләше агачын хуп күрә карт. Төтене юк. Аннары озак яна.
– Җен икәнсең, пәрәми!
Ни булды икән дип, аның ягына күз салабыз. Кигәвен тешләп теңкәсенә тигән икән. Үзенең кыршылып беткән эшләпәсе белән шул кигәвеннең башына җиткән бу.
Хәзер бер-бер мәзәк чыгасын көт тә тор. Һәммәбез мыек астыннан гына көләбез. Ә ул ачулы, бездә эше юк.
…Учакта чыбык-чабык шартлый. Рәхәт. Җиләс. Учак тирәли тезелешеп, Иван дәдәй мәзәкләрен тыңлыйбыз. Аның шулпасыннан да тәмлерәк аш-су дөньяларында юктыр, билләһи! Төн җиткәне сизелми дә калган.
Якындагы тугайда атлар утлый. Нәни тай кешнәп җибәрә. Куркуыннан түгел, болай гына, риясыз, иркәләнеп. Янәшәсендә сакчысы – таянычы, әнисе бар ич.
Ни өчендер үземне шул тайдай хис итәм. Янәшәдә сакчым – михнәтле заман кешесе, безнең буынның, Җирнең бәхетен яклап калган, явызлыкка – явыз, яхшылыкка үтә йомшак табигатьле Иван карт.
– Карагыз әле, оланнар, – диде ул. – Учаклар бер-берсенә охшамас икән. Бик күп яктык учакларны. Мәскәү янында да, Кавказ тауларында да, Берлин паркларында да. Тик алар ничектер шомлы, сагышлы, күңелгә тия торган. Ә менә учакның бусы, үз тугаеңдагысы, дим, бөтенләй үзгә икән ич, ә? Нурлы, сөенечле. Хәвефле түгел, һәммә якташларны, сездәй әле дөнья күреп өлгермәгән яшьләрне теге учаклар, хәтердә уелып калган окоп учаклары үз янына берүк җыя күрмәсен инде…
Иван карт сүзләреннән соң әллә ничек булып китте. Көлке капчыгының шулай тирән мәгънәгә урап әйткән сүзләре үзе үк шомландырып җибәрде.
– Ива-а-ан!
Авыл ягыннан ягымлы гына хатын-кыз авазы ишетелде.
– Карчык бу, егетләр. Үзе генә интегеп беткәндер шул, бичара. Ярап торыр, кайтыйм мин, булмаса, яме.
Көчле матор тавышы, Кызыл Ярга бәрелеп, еракларга таралды. Бер мәлдән шәфәкъ җетелеге тымызык томаннарга
