Татартуп манарасында кешеләрне сүзләренең тугры булуына ант иттерә торган булганнар. Алар, бисмилла әйтеп, Татартуп һәм Пәнҗә-Хәсән исемле ике бертуган исеме белән антларын белдергәннәр.
Нугайлар шушы Татар каласында Алтын Урданың Борга ханы җирләнгән «Борга каш» төрбәсе булуны сөйли. Борга ханны «Борак каган», «Бораган» исемнәре белән дә атыйлар. Мамай заманнарында ул Кырымнан күченеп килгән. «Идегәй дастаны»ның нугай вариантында Татартупның ханы Бәркә хан буларак күрсәтелә. Туктамышны Аксак Тимернең җиңүе вакыйгалары ачык тасвирлана. 1665 елда килгән Әүлия Чәләби кабер ташларындагы язуларны укыган, аларның төрки телдә булуын искәрткән. Ташларда төрле риваятьләр язылган, ди. Әмма соңрак чор рус галимнәре ул ташларны нугайларга нисбәт итә.
Әлеге тарихи хезмәтләрдән аңлашылганча, «Бабахан дастаны»нда тасвирланган Татар иле, Татар каласы шушы Терек елгасы буендагы Татартупка җиңел нисбәт ителә ала. Таһир-Зөһрә хәлләре анда барган вакыйгалардан алынып, халык риваятенә күчеп, Кылыч Сайядида гыйбрәтле мәгънәләр төсенә кергән түгелме? Һәрхәлдә, безгә Татартуптан гайре башка бер урында Татар иле, Татар шәһәре булганлыгы мәгълүм түгел.
Кылыч Сайядиның үзенә килгәндә, ул Диҗлә (Тигр) һәм Фурат (Евфрат) буйларында күчмә тормыш белән яшәгән төркеман (төрекмән) кабиләләреннән берсе сайяд кабиләсеннән була ала. Менә шуңа күрә дә аңа бәйле рәвештә үзенә «Сайяди» нисби исемен алганлыгы мантыйкка ярашлы түгелме икән?
Бу фикер «Бабахан дастаны»ның язылу вакыты 1390 ел белән каршылыкка килми, бәлки аның дөрес дата булуына ышанычны тагын да ныгыта гына. Татар иле, Татар шәһәре, Татар ханы, татарлар ‒ болар барысы да чынбарлыктан булып, Таһир-Зөһрә хәлләренең дә татарларга бәйле туганлыгы белән килешергә тиешбез. Андагы вакыйгалар Урта гасырлар татар тормышыннан алынган, дип тә ассызыклый алабыз. Моңа ышанычны ныгыту өчен, дәлилләрнең башкаларын да табарга була. Мәсәлән, хан катында торган дәрәҗә ияләреннән ясавыллар (ясауллар) әсәрдә телгә алына. Ясавыллар ‒ татарларга монголлардан күчкән төшенчә, татарларга бәйле тарихи чыганакларда (мәсәлән, шулардан берсе ‒ «Тәварихы гөзидән ‒ носрат-намә» («Дан китабыннан сайланма хәбәрләр», Себер ханлыгына бәйле 1505 елда төзелгән әсәр) хан катында ясавыллар булганлыгын бәян итә. Аларның ил идарәсендә катнашкан хәрби башлыклар булып исәпләнгәнен искәртергә генә кала. Кылыч Сайяди ясавыллар хакында махсус телгә ала, ханлыкның чыннан да татарныкы булуын ул шушы юл белән укучыга белдерә. Әсәрдә андый урыннар бер ясавылларга гына карамый.
Әгәр дә авторның үзен әле Кылыч, әле Сәйф исемнәре белән белдерүенә кайтсак, Кылыч аның үз исеме булып, аңардан тәхәллүс ясар өчен, ул Сәйф Сайяди имзасын да файдалана. Моның белән шагыйрь дастанга салынган образлар системасына укучыны алып керә, мәгънәсен Орион Сәйфе буларак та кабул итүләргә өметләнә. Моны махсус, хәтта дини һәм сәяси максатларда да шулай эшли дип аңларга кирәк.
Тарихлар дәвамында Таһир-Зөһрә мәхәббәте
