икки юз йилдан ортиқ вақт давомида фаолият юритди.
Бошқа замонга кўчганимга қарамай биронта ҳам сўзни ўтказиб юбормадим.
– Айнан шундай.
– Нима шундай? – сўрайди рафиқам.
– Мен йўлдаман. Англашни бошлаяпман. Буларнинг барчасида мазмун бор.
Мени қувонч қамраб олади. Ҳамроҳимиз эса бироз хижолат чекади.
– Ислом дини реинкарнация ҳақида нима дейди? – сўрайман ундан.
Самил ўйланиб қолади.
Ундан шуни билиб беришни илтимос қиламан. Самил телефонини олиб танишларига бирма-бир қўнғироқ қила бошлайди. Биз рафиқам билан қаҳвахонага кириб, аччиқ қаҳва буюрамиз. Иккимиз ҳам чарчадик. Бизни денгиз маҳсулотларидан тайёрланган кечки овқат кутиб турибди. Ҳозир ортиқча бирон нарса еб қўймаслик учун ўзимизни тийишимиз керак.
– Менда ҳозир дежавю[3] содир бўлди.
– Бу ҳаммада вақти-вақти билан бўлиб туради. Буни ҳис қилиш учун сеҳргар бўлиш шартмас, – ҳазиллашади Кристина.
Самил қаергадир йўқолиб кетди.
– Анави уйни томоша қилаётганимизда мен бир сонияга ўтмишга кўчдим. Бу ҳол Самил фақат жиноятчи эмас, балки унга шу жиноятни содир қилиш учун шароит яратиб берганларнинг барчаси айбдор бўлишини айтаётган пайтда содир бўлди. 1982 йилда Ж. билан энди танишган пайтларимиз унинг отасига қандайдир боғлиқлигим борлигини айтганди. Ўшандан бери бу мавзуга умуман қайтмади ва бу ҳақда унутиб юбордим. Аммо бир неча лаҳза олдин унинг отасини кўрдим. Энди эса унинг нимани назарда тутганини тушуняпман.
– Ўша менга гапириб берган ҳаётингдами?..
– Ҳа. Испан инквизицияси даврларида.
– Буларнинг ўтиб кетганига анча бўлган. Қандайдир қадимий воқеани деб ўзингни қийнашнинг нима кераги бор?
– Мен қийналмаяпман. Яраларинг битиши учун ўзингда журъат топиб уларни кўздан кечиришинг керак. Мен ўзимни кечиришни ва хатоларимни тўғрилашни ўргандим. Тушуняпсанми, бу саёҳат улкан бошқотирмага ўхшайди ва мен эндигина уни қисмларга ажрата олдим; муҳаббат, нафрат, қурбон, кечириш, қувонч ва қайғу. Мана, нима учун биз бу ердамиз. Ўзимни анча яхши ҳис қиляпман. Мен ўз оламимни топганимча йўқ. Чунки ҳали ҳаммасини тушунмайман. Аммо бу содир бўлгач, ҳақиқат мени озод этади.
Самил қўлида китоб билан қайтди. Ёнимизга ўтириб, арабчада бир нималарни ғудраниб, саҳифаларни аста оча бошлайди.
– Мен шулардан хабари бўлган танишларнинг учтаси билан гаплашдим, – дейди ниҳоят. – Улардан иккитасининг ишонтиришича, биз ўлганимиздан сўнг тўғри жаннатга тушарканмиз. Учинчиси эса Қуръоннинг айрим оятларига мурожаат қилишни маслаҳат берди.
– Мана биринчиси: «Ва ҳолбуки жонсиз эдингиз У сизга жон берди, сўнгра жонингизни олади ва яна тирилтиради ва сизлар Унга қайтажаксизлар»[4]. Ўзимни яхши таржимон дея олмайман, лекин маъноси айнан шундай.
Самил
Киши бирон-бир ҳолатда аввал ҳам бўлгандек туюладиган, аммо қачон ва қаерда эканини эслай олмайдиган руҳий ҳолат.
Қуръондан (Бақара сураси, 28-оят).
