bir merkezî yönetim mi var, yoksa ayrı ayrı farklı devletler mi?”
Bay Burleigh ve diğerleri için kabul etmesi biraz zor olsa da Ütopya’da hiçbir merkezî yönetim yoktu.
“Ama mutlaka…” dedi Bay Burleigh, “bir yerde, ortak çıkarların korunması gereken durumlarda karar alacak, biri veya bir şey, belki bir konsey, büro veya herhangi başka bir organ, nihai bir merci olmalı. Bana göre, mutlaka olmalı…”
“Hayır!” dedi Ütopyalılar; onların dünyasında böyle bir otorite yoktu. Geçmişte vardı ve toplumun geneli üzerinde hâkimdi; ancak bu, uzun zaman önceydi. Belli bir konu hakkındaki kararlar, o konu üzerinde en çok bilgi sahibi kişilerce veriliyordu.
“Peki ama genel olarak üzerinde durulması gereken bir konu olduğunu varsayalım… Toplumun sağlığını etkileyecek bir durum örneğin… Kararları uygulanmasını kim mecbur kılacak?”
“Mecbur kılınmasına gerek olmayacaktır. Neden olsun ki?”
“Birinin kurallarınıza uymayı reddettiğini düşünün.”
“Neden itiraz ettiğini araştırırız. İstisnai durumlar olabilir.”
“Bunda başarısız olursanız?”
“Zihinsel ve ahlaki sağlığını değerlendiririz.”
“Akıl doktoru polisin yerini alıyor.”
“Ben polisi tercih ederdim!” dedi Bay Rupert Catskill.
“Evet, Rupert…” diye cevap verdi Bay Burleigh, “Haklısın.” demesi gerekirken. “O hâlde…” diye devam etti büyük bir ilgiyle Ütopyalılara bakarak, “tüm ilişkileriniz özel topluluklar ve organizasyonlar tarafından yönetiliyor, onları nasıl nitelendireceğimi bilmiyorum faaliyetleri arasında herhangi bir koordinasyon olmadan?”
“Bizim dünyamızdaki faaliyetlerin tümü…” dedi Urthred, “genel özgürlüğü sağlamak için eş güdümlü çalışır. Irkımızın genel psikolojisine yönelik pek çok birimimiz vardır ve bunlar ortak fonksiyonların her birinin birbiri ile ilişkilerini düzenler.”
“Bu birim, bir yönetici sınıfı değil mi peki?” dedi Bay Burleigh.
“Keyfî bir iradenin uygulamaları söz konusu değil.” dedi Urthred. “Sadece genel ilişkileri düzenliyorlar, hepsi bu. Daha yüksek bir sınıfı temsil etmiyorlar veya bir filozofun bir bilim adamına karşı sahip olduğu öncelikten daha fazlasına sahip değiller.”
“Bu bir cumhuriyet!” dedi Bay Burleigh. “Ancak nasıl işlediğini ve nasıl ortaya çıktığını hayal edemiyorum. Devletiniz son derece sosyalist olmalı.”
“Siz hava dışında hemen her şeyin, yolların, denizlerin ve doğanın sahiplenildiği bir dünyada yaşıyorsunuz.”
“Evet!” dedi Bay Catskill. “Mücadele edilerek sahiplenildiği!”
“Biz de bu aşamadan geçtik. Çok kişisel eşyalar hariç, özel mülkiyetin insanoğlu için sadece gereksiz bir dert olduğuna karar verdik. Böylece bundan kurtulduk. Bir sanatçı veya bir bilim adamı ihtiyacı olan tüm araçlar üzerinde mutlak bir kontrole sahiptir, hepimizin kendi araçları, evleri ve ihtiyaç duyduğu diğer gereksinimleri var ancak mülkiyet yok. Tüm bu saldırgan sahiplenme hareketinden tamamen kurtulduk ancak bunu nasıl başardığımız uzun bir hikâye. Birkaç yıl içinde olmadı tabii. Özel mülkiyet kavramının tamamen ortadan kaldırılması insan doğasının gelişimi için son derece doğal ve gerekli bir süreçti. Korkunç sonuçlara yol açtı ancak sadece bu korkunç sonuçlar ve felaketler sayesinde özel mülkiyetin sınırlanmasının önemi anlaşılmış oldu.”
Bay Burleigh onun için alışkanlık hâline geldiği belli olan bir tavır takınmıştı. Uzun bacaklarını önünde çaprazlayarak sandalyesinde iyice aşağı kaymıştı ve bir elinin parmaklarını diğerininkilerin üzerine büyük bir titizlikle yerleştirmişti.
“İtiraf etmeliyim, burada hüküm sürdüğünü gördüğüm anarşizmin bu özel formu beni fazlasıyla meraklandırdı.” dedi. “Eğer sizi tamamen yanlış anlamadıysam herkes toplumun bir parçası olarak görevlerini yerine getiriyor. Sanıyorum -eğer yanılıyorsam lütfen beni düzeltin- yiyeceklerin üretilmesi, dağıtılması ve hazırlanması için pek çok çalışanınız var, hepsi de dünyanızın ihtiyaçları doğrultusunda çalışıyor ve yaptıkları iş konusunda kendi kendilerinin kanunlarını koyuyorlar. Bazılarınız araştırma ve deneyler yapıyor. Hiç kimse onları zorlamıyor, mecbur kılmıyor veya engellemiyor.”
“İnsanlar bu konuda onlarla konuşuyor.” diyerek hafifçe gülümsedi Urthred.
“Başkaları üretiyor, imal ediyor, metaller üzerinde çalışıyor ve her biri de kendi kendilerinin kanunlarına uyuyorlar. Diğerleri dünyanızın yaşam alanlarını düzenliyor, bunları kimin ve nasıl kullanılacağını söylüyor. Kimisi saf bilimi icra ediyor. Diğerleri hassas ihtimaller üzerinde çalışıyor ve bazıları da sanatla uğraşıyor. Ve kimileri de bunlarla ilgili bilgileri öğretiyor.”
“Onlar çok önemli!” dedi Lychnis.
“Ve hepsi de bunu bir uyum içinde gerçekleştiriyor; kendi sınırlarını belirleyerek. Merkezî bir yasama veya yürütme olmadan. İtiraf ediyorum tüm bunlar hayranlık uyandırıcı, aynı zamanda da imkânsız. Bizim geldiğimiz dünyada böylesine bir şey daha önce önerilmedi bile.”
“Böyle bir düşünce daha önce Sosyalist Birlik tarafından dile getirilmişti.” diye belirtti Bay Barnstaple.
“Yüce Tanrı’m!” dedi Bay Burleigh. “Sosyalist Birlik hakkında çok az şey biliyorum. Kim onlar? Lütfen söyleyin.”
Bay Barnstaple bu isteği nazikçe geri çevirdi. “Bu fikir gençler arasında epey yaygın.” dedi. “Laski bunu çoğul devlet olarak adlandırıyor, hâkimiyetin tek merkezde toplandığı tekil devletin tam tersi. Çinlilerde dahi var. Pekinli bir profesör, Bay S. C. Chang ‘profesyonalizm’ olarak tanımladığı konu hakkında bir bildiri bile yayımladı. Bunu sadece birkaç hafta önce okudum. Liberal’in ofisine göndermişti. Çin’in de Batılı demokrasi modelinden geçmek zorunda olmasının ne kadar gereksiz ve istenmeyen bir şey olduğunun altını çiziyordu. Çin’in doğrudan fonksiyonel sınıflarının, yani yüksek memurların, işçilerin ve çiftçilerin -tıpkı burada gördüğümüz gibi- ortak bağımsızlık düzeyine geçmesini istiyor. Bu elbette eğitimde bir devrim demek. Sonuç olarak anarşizm dediğiniz şeyin tohumları bizim dünyamızda da atılmış durumda.”
“Yüce Tanrı’m!” dedi Bay Burleigh her zamankinden daha ilgili ve minnettar görünerek. “Demek öyle! Bunu hiç bilmiyordum!”
4. BÖLÜM
Sohbet düzensiz bir şekilde devam etti ancak hızlı ve etkili bir fikir alışverişi oldu. Bay Barnstaple, kısa bir süre içinde, Ütopya’nın Son Karmaşa Çağı’ndan bugüne uzanan tarihi hakkında genel bir bilgiye sahip olduğu kanaatine vardı.
Son Karmaşa Çağı hakkında daha çok şey öğrendikçe bu dönemin, dünyanın şu anki hâline oldukça benzediğini fark etti. O dönemde Ütopyalılar
