спадчыны.
Жыве і працуе на Вілейшчыне паэт Мікола Кутас. Калегі па працы дапамаглі яму – зараз творца загадвае бібліятэкай у вёсцы Суднікі – выдаць кніжачку вершаў “Перазвоны”. Ёсць там такія радкі:
Там, дзе Вілія змейкаю
Атачыла бары,
Месца клічуць Вілейкаю
3 дзён мінулых, старых.
…З размовы з музейшчыкамі ведаю, што экспедыцыя “Вілія і яе берагі” праходзіла быццам у святле той гісторыка-краязнаўчай памяці, што кнігай “Вілія і яе берагі” пакінуў нашчадкам граф Тышкевіч. Ёсць там і такія словы: “З Вілейкі адплывалі 10 чэрвеня ў 6 гадзін раніцы. Пан Янушэвіч зрабіў малюнак – від горада з боку ракі: убогія халупы, агароды. Вёска, горадам названая…” А сёння Вілейка – сапраўдны горад, сучасны раённы цэнтр са шматпавярховымі дамамі, з сур’ёзнымі прамысловымі прадпрыемствамі. І галоўнае – з людзьмі, якія ведаюць і шануюць сваю гісторыю ў самых розных яе праявах.
Святло Шагала і Пэна
Штораз збіраючыся ў Віцебск, узгадваю свайго знаёмага мастака Пятра Явіча. Ведаю, што ў яго была даўняя мара – пакінуць роднаму гораду напісаныя на працягу многіх дзесяцігоддзяў палотны. Віцебск – сапраўды горад мастакоў і паэтаў…
Пётр Максавіч Явіч, чые творы знаходзяцца не толькі ў музеях і галерэях Беларусі, а яшчэ і ў Траццякоўскай галерэі, – адзін з апошніх вучняў Юдэля Пэна, легендарнага віцебскага жывапісца, які заснаваў у горадзе на Дзвіне адмысловую мастацкую школу. Працавала прыватная школа-майстэрня Пэна ў 1898—1918 гадах. Звычайна мастак набіраў ад 10 да 25 дзетак. У праграму заняткаў уваходзілі маляванне з натуры, маляванне геаметрычных прадметаў, арнаментаў і гіпсавых фігур, работа на пленэры. У 1907 і 1914 гадах адбыліся выставы прац Ю. Пэна і яго вучняў. У школе займаліся Заір Азгур, Марк Шагал, Саламон Юдовін, Якаў Мінін… Вучні майстра, без якога нельга ўявіць гісторыю беларускага мастацтва, разышліся па ўсім свеце. І сярод іх першая зорка, канешне ж, – Марк Шагал. Многія віцебскія адрасы канца дзевятнаццатага – пачатку дваццатага стагоддзя звязаны з імем гэтай славутасці. А многія работы Шагала – партрэты Віцебска, няхай сабе і са сваімі прыдумкамі, фантазіямі, усё ж такі партрэты горада, якія мы адкрываем і на старых паштоўках. Вядомы нам па іх выявах Віцебск – гэта і Віцебск цэлага сузор’я мастакоў, якія авалодвалі азамі майстэрства ў мясцовым мастацкім вучылішчы. У розныя гады яно называлася па-рознаму. Прыкладам, скульптар Заір Азгур паспеў павучыцца і ў Віцебскім мастацка-праектным інстытуце, і ў Віцебскім мастацкім тэхнікуме. А выкладаў тады, у 1920-я, скульптуру ўраджэнец Санкт-Пецярбурга Міхаіл Аркадзьевіч Керзін. Пазней ён пакіне Віцебск, вернецца ўжо ў Ленінград. Але беларускі горад надоўга застанецца ў памяці Керзіна. Як і мастак пакіне ў Віцебску нямала сваіх слядоў. Дарэчы, і званне заслужанага дзеяча мастацтваў Керзіну прысвояць у Беларусі.
Віцебск. Гогалеўская
