wprowadzania. Dostępne dane nie pozwalają jednak określić, jakie są optymalne ilości glutenu.
Mleko krowie
Nie należy stosować mleka krowiego jako głównego napoju przed ukończeniem 12. miesiąca życia. Po 12. miesiącu życia jego dzienne spożycie nie powinno przekraczać 500 ml. Mleko krowie zawiera małe stężenie żelaza, tak więc jego opóźnione wprowadzanie chroni przed wystąpieniem niedokrwistości z niedoboru żelaza. Wczesne wprowadzanie mleka krowiego może być przyczyną mikrokrwawień z przewodu pokarmowego. Podawanie mleka niemodyfikowanego może prowadzić również do nadmiernego obciążenia ustroju białkiem i produktami jego przemiany oraz solami mineralnymi i w konsekwencji do przeciążenia osmotycznego nerek oraz niewłaściwej, zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym, podaży węglowodanów i tłuszczów. Stosowanie niemodyfikowanego mleka krowiego może także sprzyjać alergizacji. Nie zaleca się również podawania mleka ze zmniejszoną zawartością tłuszczu.
Mleko kozie lub owcze
Mleko takie cechują bardzo wysokie, niekiedy niebezpieczne stężenie soli mineralnych oraz mała zawartość kwasu foliowego i witamin (zwłaszcza witaminy B12). Zdecydowanie nie należy stosować takiego mleka u niemowląt poniżej 12. miesiąca życia. Wprawdzie nie jest to postępowanie zalecane, ale zdarza się, że mleko kozie lub owcze jest podawane starszym dzieciom. Spożywanie go zwiększa ryzyko wystąpienia niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego i/lub witaminy B12.
Mleko typu junior
Preparaty mleka typu junior nie są produktami rekomendowanymi dzieciom poniżej 1. roku życia. Według producentów mają zastosowanie u dzieci w 1.–3. roku życia. Zgodnie jednak z aktualnym (2013) stanowiskiem Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (European Food Safety Authority, EFSA) nie są niezbędne do prawidłowego żywienia w tej grupie wiekowej i nie mają przewagi nad innymi produktami zawartymi w normalnej diecie spełniającej podstawowe wymagania żywieniowe małych dzieci (jak np. produkty zastępujące mleko kobiece, preparaty mleka krowiego).
Masło, margaryna
Nie sformułowano wytycznych odnoszących się do aspektów odżywczych i technologicznych tłuszczów spożywczych w diecie dzieci w 1. roku życia. U niemowląt i małych dzieci do 3. roku życia powinno się stosować tłuszcze spożywcze jako dodatek do produktów uzupełniających (np. zupy jarzynowej). Mogą nimi być: masło, oleje roślinne (np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy) oraz margaryny miękkie z niską (poniżej 1%) zawartością tłuszczów trans (zadeklarowaną przez producenta).
Jajo
Może być wprowadzane w tym samym czasie co inne pokarmy uzupełniające. Jajo, w szczególności żółtko jaja kurzego, jest źródłem tłuszczu, kalorii, witamin z grupy B oraz żelaza. Wcześniej zalecano podawanie najpierw żółtka, a dopiero w późniejszym wieku białka. Obecnie nie ma dowodów naukowych uzasadniających eliminację lub opóźnione wprowadzanie jaja zarówno u dzieci zdrowych, jak i z rodzin obciążonych ryzykiem choroby alergicznej. Nie należy podawać jaja w postaci surowej (ze względu na ryzyko zakażenia Salmonella spp.).
Sól i cukier
Według obecnych zaleceń w diecie niemowlęcia należy unikać soli kuchennej (prawdopodobnie wpływa na ryzyko nadciśnienia w późniejszym wieku) oraz cukru (ryzyko próchnicy, kształtowania się nieprawidłowych preferencji żywieniowych). Rekomendacje europejskie zalecają unikanie soli podczas przygotowywania pokarmów uzupełniających lub posiłków domowych w późniejszych miesiącach życia dziecka. Bardzo słone pokarmy, takie jak pikle, solone mięsa, kostki rosołowe, zupy w proszku, nie powinny znajdować się w diecie dziecka. Zgodnie z aktualnym (2017) stanowiskiem ESPGHAN należy unikać podawania cukrów prostych dzieciom poniżej 2. roku życia, a ich spożycie w 2.–18. roku życia powinno wynosić mniej niż 5% całkowitego dobowego spożycia energii. Do pokarmów podawanych dziecku nie należy dodawać cukru i syropów owocowych na bazie cukru (także do wody i herbaty). Podawanie niesłodzonych i niesolonych pokarmów uzupełniających zaleca się nie tylko z powodu długofalowego wpływu na zdrowie dziecka, lecz także kształtowania właściwych przyzwyczajeń i preferencji żywieniowych w późniejszym życiu.
Miód
Miód może zawierać przetrwalniki Clostridium botulinum, wywołujące botulizm dziecięcy. Z tego powodu nie należy wprowadzać miodu do diety dziecka przed ukończeniem 12. miesiąca życia, chyba że przetrwalniki zostały inaktywowane za pomocą wysokociśnieniowych i wysokotemperaturowych metod przemysłowych. Spożywanie miodu przez starsze niemowlęta i dzieci jest bezpieczne.
Mięso
Ze względu na zawartość żelaza, cynku, kwasu arachidonowego, pełnowartościowego białka, witaminy B12 i karnityny mięso powinno być wcześnie wprowadzanym pokarmem uzupełniającym. Pierwsze produkty mięsne wprowadzane do diety dziecka to drób (mięso z indyka, gęsi, kaczki, kurczaka), wołowina, jagnięcina, królik, przy czym nie ma danych naukowych wskazujących na określoną kolejność wprowadzania poszczególnych gatunków mięs. Początkowo porcja powinna wynosić ok. 10 g gotowanego mięsa dziennie dodanego do przecieru jarzynowego, którą zwiększa się stopniowo do 20 g pod koniec 1. roku życia. Należy zwracać uwagę na pochodzenie mięsa i odpowiednie warunki hodowli zwierząt. Niewskazane jest kupowanie mięsa nieznanego pochodzenia, bez pewności, że zostało ono przebadane przez weterynarza. Podroby nie są zalecane w diecie niemowląt i dzieci do 3. roku życia.
Ryby
Właściwemu pokryciu zapotrzebowania na kwas dokozaheksaenowy (docosahexaenoic acid, DHA) sprzyja regularne spożywanie tłustych ryb morskich, takich jak: śledź, łosoś, szprot (sardynka), halibut. Jedną z ważniejszych zasad jest przestrzeganie, aby nie podawać niemowlętom ryb drapieżnych. Zdecydowanie niezalecane są: makrela królewska i niektóre odmiany tuńczyka (opastun, tuńczyk biały lub błękitnopłetwy), miecznika, rekina, płytecznika, barakudy, ryby maślanej, marlina, gardłosza atlantyckiego i okonia morskiego. Ryby należy podawać w małych porcjach, początkowo nie częściej niż raz w tygodniu, obserwując reakcję organizmu dziecka. W późniejszym wieku zalecane jest spożywanie ryb przynajmniej 1–2 razy w tygodniu.
Woda
Zob. rozdział „Zapotrzebowanie na wodę”.
Soki owocowe
Soki owocowe nie mają przewagi nad całymi owocami, a mogą niekorzystnie wpływać na spożywanie innych, wartościowych pokarmów. Dlatego od wielu lat w wytycznych towarzystw naukowych podkreśla się znaczenie spożywania całych owoców przez niemowlęta (w postaci odpowiedniej dla wieku), a ograniczanie spożywania soków. Słodki smak soków może wpływać na kształtowanie preferencji smakowych niemowląt do spożywania słodkich pokarmów i ograniczać akceptację innych pokarmów a szczególnie warzyw. Według Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej (American Academy of Pediatrics, AAP, 2017) soki nie mają wartości odżywczej u niemowląt poniżej 12. miesiąca życia.
Wartość odżywcza soków i owoców jest zbliżona, ale owoce dodatkowo zawierają
