i pieczenia) i sięgają 50–80% początkowej zawartości folacyny.
Podczas ciąży obserwuje się zjawisko tzw. fizjologicznej niedokrwistości związanej ze spadkiem hematokrytu. Dlatego już przed planowaną prokreacją zalecane jest doustne uzupełnienie niedoborów żelaza w organizmie kobiety, a następnie jego suplementacja w dawce 30 mg/24 h od 8. tygodnia ciąży. W przypadku zdiagnozowania u ciężarnej niedokrwistości dawkę tę zwiększa się indywidualnie do 60–120 mg/24 h. Trzeba jednak pamiętać, że aby suplementacja była skuteczna, należy stosować się do zasady niższej dawki, ale przyjmowanej w sposób długotrwały. Należy również zwrócić uwagę na fakt, że stosowanie wysokich dawek żelaza w preparatach multiwitaminowych z mikroelementami zmniejsza wchłanianie żelaza, co daje odwrotny efekt od zamierzonego. Niedobór żelaza w ciąży związany jest ze zwiększonym ryzykiem porodu przedwczesnego. Ponadto potęguje uczucie zmęczenia występujące szczególnie w I trymestrze ciąży.
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje także suplementację jodu. Zapotrzebowanie na ten pierwiastek w ciąży wzrasta do 150–200 µg/24 h, co podyktowane jest wzrostem aktywności dejodynaz, utratą jodu przez nerki oraz wykorzystaniem go przez płód. Niedobory jodu poprzez wywołanie niedoczynności tarczycy przyczyniają się do niedorozwoju umysłowego płodu, uszkodzenia OUN oraz zwiększają ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego i niedoczynności tarczycy u noworodka.
W przypadku witaminy D zaleca się, aby rekomendowaną wcześniej kobietom z niedoborem witaminy D3 lub ograniczoną syntezą skórną dawkę 400 IU/24 h w I trymestrze ciąży i 800–1000 IU/24 h od II trymestru zwiększyć do 2000 IU/24 h.
W celu zapewnienia odpowiedniej masy kostnej, gęstości kości oraz dla normalizacji ciśnienia tętniczego uzupełniającą suplementację wapnia można rozważyć u kobiet ciężarnych niespożywających mleka i jego przetworów czy innych produktów obfitujących w ten pierwiastek (jajka, sardynki, jarmuż, brokuły, migdały, orzechy, figi suszone, soja oraz nasiona roślin strączkowych).
4.7. Inne ważne aspekty opieki dietetycznej nad kobietą ciężarną
4.7.1. Redukcja masy ciała w czasie ciąży
Niepokojące w ostatnich latach jest rosnące zainteresowanie ciężarnych kobiet stosowaniem restrykcji dietetycznych. W Japonii do stosowania diet odchudzających w ciąży przyznaje się aż 35,5% kobiet. Redukcja masy ciała w tym okresie w drodze stosowania diet o niedoborowej w stosunku do zapotrzebowania wartości energetycznej nie jest rekomendowana, nawet jeśli u ciężarnej stwierdza się otyłość. Wiąże się bowiem z zagrożeniem zarówno dla zdrowia matki, jak i dziecka. Badania pokazują także, że restrykcje energetyczne w okresie bezpośrednio poprzedzającym ciążę rzutują na nadmierny przyrost masy ciała w ciąży spowodowany zaburzeniami homeostazy metabolicznej organizmu i upośledzeniem pracy ośrodka głodu– sytości.
4.7.2. Wegetarianizm
Wprawdzie dieta wegetariańska nie jest zakazana w czasie ciąży, wiele uwagi poświęca się jednak ryzyku rozwoju niedoborów składników odżywczych (Fe, Ca, witaminy B12, D, DHA) szczególnie w wegańskiej odmianie wegetarianizmu. Zgodnie ze stanowiskiem Amerykańskiego Towarzystwa Dietetycznego dieta wegetariańska i wegańska może być stosowana w okresie ciąży pod warunkiem jej właściwego zbilansowania przez kobiety najlepiej pod okiem wykwalifikowanego dietetyka. Jednocześnie, aby zminimalizować wpływ niedoboru witamin i minerałów na rozwój płodu i przebieg ciąży, kobietom ciężarnym pozostającym na diecie wegetariańskiej lub wegańskiej zaleca się suplementację.
4.7.3. Produkty zakazane w ciąży
Należą do nich:
● niepasteryzowane mleko i przetwory z niego przygotowane (niepewna jakość mikrobiologiczna);
● sery brie i camembert, nieświeże mięso, niepasteryzowane mleko, nieświeże sałatki, potrawy z surowego mięsa;
● surowe i niedopieczone mięso (tatar, krwisty befsztyk) i surowe wędliny, takie jak szynka parmeńska (ryzyko zakażenia np. toksoplazmozą);
● surowe ryby i owoce morza (sushi, ostrygi);
● ryby łowione z zanieczyszczonych wód lub o wysokiej zawartości metali ciężkich;
● surowe jaja;
● kolorowe napoje gazowane, słodziki, żywność wysokoprzetworzona;
● kofeina – zalecane jest ograniczenie wszystkich produktów zawierających kofeinę do 200–300 mg dziennie (dwie–trzy filiżanki kawy);
● nadmiar produktów bogatych w witaminę A (zbyt wysoka podaż retinolu może powodować wady rozwojowe płodu).
4.7.4. Żywieniowe metody zmniejszenia dolegliwości gastrycznych w czasie ciąży
Częstymi dolegliwościami wpływającymi na problemy dietetyczne kobiet ciężarnych są nudności i wymioty. Aby je zminimalizować, kobietom w ciąży zaleca się:
● ograniczyć spożycie kawy i potraw smażonych;
● jeść częste, ale małe objętościowo i chłodne posiłki (nawet sześć–osiem dziennie);
● pić herbatę z dodatkiem imbiru lub spożywać suplementy z imbirem i witaminą B6;
● unikać stosowania pikantnych i intensywnie pachnących przypraw lub w miarę możliwości unikać samodzielnego gotowania potraw;
● nie pić w trakcie posiłku ani bezpośrednio po nim (odczekać 20–30 minut po posiłku lub pić tylko między posiłkami);
● w trakcie nasilenia dolegliwości spożywać produkty takie jak: sucharki, chleb chrupki, migdały.
W przypadku występowania zgagi możliwe jest zmniejszenie dolegliwości poprzez ograniczenie spożycia kwaśnych owoców, warzyw takich jak por czy cebula, pikantnych przypraw oraz następujących produktów: chleb razowy (na zakwasie), ogórki i kapusta kiszona, tłuste sosy, sos pomidorowy, zasmażki, słodycze, kawa i czekolada, potrawy smażone i tłuste, wysokoprzetworzone. Ważne jest również spożywanie częstych, niewielkich objętościowo posiłków.
4.8. Żywienie kobiet karmiących
4.8.1. Karmienie piersią
W 2014 r. Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci wydało zalecenie o konieczności dążenia do wyłącznego karmienia piersią niemowląt przez pierwsze 6 miesięcy życia. Z wyjątkiem witamin D i K pokarm kobiecy zapewnia dziecku podaż wszystkich substancji odżywczych niezbędnych do jego prawidłowego wzrostu i rozwoju. Wprawdzie nie ma doniesień naukowych pozwalających jednoznacznie stwierdzić, jak długo należy karmienie piersią kontynuować, jednak Komitet Żywienia Europejskiego Towarzystwa ds. Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition, ESPGHAN) zaleca, by karmienie kontynuować tak długo, jak będzie to pożądane przez matkę i dziecko. Z kolei WHO podaje, że karmienie piersią powinno trwać co najmniej 2 lata. Dla
