ogłupiali”. To, w jaki sposób kobiety tłumaczyły sny, „doprowadzało wielu do pomieszania zmysłów. Niektórzy słyszeli głosy ostrzegające, by się oddalili, gdyż w Londynie zapanuje taka zaraza, że żywi nie nadążą chować zmarłych. Inni znów widzieli jakieś zjawy unoszące się w powietrzu. […] wyobraźnia ludzka zeszła na manowce i uległa opętaniu”[126].
Dotykamy tu już jądra przeżycia plagi, w które wprowadzają nas jej zwiastuny należące do sfery ducha. Charakterystyczne dla czasu zarazy smutek oraz przeczucie czegoś niezwykłego i przerażającego można oczywiście tłumaczyć psychologicznie. Zjawiska te równie zrozumiałe mogą się jednak okazać w perspektywie symbolicznej. Wszystkie te dziwne, odmienne stany duszy, wizje, proroctwa i wróżby, prowadząc do „wymazania” pamięci i zachowań opętańczo-ekstatycznych, posłuszne są bowiem logice myślenia mitycznego i, zgodnie z nią, owocują archetypalnymi wyobrażeniami tamtego świata.
W jego strukturze symbolicznej ma swoje miejsce również topos błąkania się, wędrówki bez celu oraz utraty języka (majaczenie, bredzenie). W tym kontekście łatwo pojąć, dlaczego jednym ze znamion czasu zarazy jest popularny wówczas taniec świętego Wita, który stanowi doskonałą figurę opętania. Wiemy przecież, że „[…] drgawki i ruchy poza kontrolą traktowane są w archaicznych systemach wierzeniowych jako znak ingerencji nadnaturalnej”[127]. Jak widać – nie tylko w archaicznych. Historyk Johannes Nohl, opierając się na starych kronikach czasu plagi, opisuje półnagich tancerzy obu płci, którzy jakby w opętaniu oddawali się w kościołach i domach swoim bezwstydnym tańcom, śpiewając i wywołując imiona nieznanych demonów. Demony dręczyły ich potem tak strasznymi bólami, że błagali, by ich związać, w przeciwnym bowiem razie umrą[128].
Nie ulega wątpliwości, że przytoczone tutaj zachowania mają swoje analogie w klasycznych opisach wędrówek w zaświaty i że doskonale mieszczą się w wizji tej krainy. Nasuwa się jednak jeszcze jedna refleksja: obecność wątków opętania, zapamiętania, „ogłupienia”, a także snucia się i błąkania oraz postaci głupków i szaleńców bożych wprowadza nas znowu wyraźnie w krajobraz lunarny. Jego motywem przewodnim jest głupota: „Pojęcie głupoty wywodzącej się od Księżyca wiązało się bowiem ściśle w wieku XV z pojęciem irracjonalnej wędrówki i błąkania się”[129]. Można przypuszczać, że nie tylko w wieku XV, bowiem ciąg asocjacji, które tamten świat łączą z błędem, błąkaniem się, obłąkaniem, a więc i głupotą, jest w kręgu wyobraźni symbolicznej relacją uniwersalną i podstawową. „Księżycowe” postacie błaznów i głupców, błędnych wędrowców, którzy „zmysły i rozum mają pomieszane”, często chromych, szpetnych, garbatych, wielokrotnie pojawiają się w świecie plagi. Po każdej niemal epidemii przetrwała opowieść o komicznym głupcu, pechowcu, który ostatecznie okazuje się jednak szczęściarzem. Najsłynniejszym z nich był z pewnością wiedeński dudziarz i piosenkarz uliczny Augustyn. Podanie mówi, że w czasie plagi w 1679 roku kompletnie pijany wpadł do dołu, do którego wrzucano zmarłych na zarazę. Rano, po wytrzeźwieniu, wychynął ku przerażeniu grabarzy spod stosu świeżych zwłok i, jak zwykle w doskonałym humorze, zaśpiewał swą sławną, skomponowaną ponoć na melodię pierwszego w świecie walczyka, piosenkę. Znane są też postacie figlarnych, łobuzerskich włóczęgów z Erfurtu czy Gdańska, a także wielu innych błądzących w czasie zarazy kobziarzy i pieśniarzy, rozmaitych wcieleń słynnego wiedeńczyka. W dotkniętym zarazą Londynie bardzo popularny był wesoły grajek, który miał zwyczaj wsiadać do karawanów wiozących zmarłych, a następnie wychylać się przez okno i pytać zdumionych przechodniów, czy jest żywy, czy martwy.
Lunarną, błazeńską głupotę uznać więc można za wyznacznik czasu plagi, znamię jego inności i zaświatowego charakteru. Bowiem to właśnie głupiec i kiep bezpiecznie omija śmierć i cało wychodzi z grobu, wędrując beztrosko po krainie cienia. Dzieje się tak zapewne zgodnie z uniwersalną, baśniową i mityczną regułą, w myśl której „głupota jest mądrością tamtego świata”[130]. Czemu bowiem w niezwykłym czasie zarazy służyć może mądrość w codziennym rozumieniu; cechujące ten świat – świat ludzi żywych – wiedza i zdrowy rozsądek?
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
