dien menige doel, behalwe betaalde karweiwerk. Hy kan veral op pensioendag vir Tanna dorp toe te vat, en hy gaan gereeld pos uithaal en goedjies vir die huis koop. Want oom Daan hou nie alles aan wat hulle nodig het nie.
“Ek hoop nie oom Kola het my spesiaal kom soek nie,” groet Bina hom bly. Hy is tog maar die enigste pa wat sy ken, hoe knorrig en knoetsig hy ook is. Hy het haar in huilnagte op sy skoot gehou, maar was versigtig met troeteling. Hoe groter sy word, hoe deegliker het hy sy lyflike afstand bewaar. Hy sal haar nooit probeer aanraak nie, draai hoogstens sy wang as sy hom af en toe ’n groetpikkie wil gee.
“Nee, Rykie het laat vra ek moet ’n stuk plank saag wat bo-op die kot pas. Soos ’n tafel, sien. Met ’n doek oor. Dis bêreplek en neersitplek en so.”
“Dalk was die leë kot vir haar te erg,” raai Bina. “Het oom geweet die ma en kind is weg?”
“Ja’k. Hulle het dit verwag. Dit dreig mos lankal. Daan het my laas week al gesê, of die skoondogter nou bly of ry, hy wil vir Rykie bietjie wegvat.”
“Wel, sy is nou weg, en hulle vertrek ook. Tant Rykie het oom seker gesê.”
“Ja’k. Sy pak die soetkys. Dit staan sommer alte lekker op die nuwe plank. Sy hoef nie laag te buk nie.”
“Betaal sy oom darem vir die plank?” Sy waak konstant oor oom Kola se “loswerk”, want hy vra te min, of hy vra niks, of hy laat hom verkul.
“Sy het my die foun laat gebruik, dis genoeg betaling.”
“Maar wat is ’n oproep nou, koöperasie toe of so?” Oom Kola se behoeftes is gering.
“Hooflyn,” sê hy kortaf, asof hy elke dag ver bel. Dan voeg hy by, asof hy besef sy moet darem weet: “Johannesburg toe.”
“Oom?” vra sy verbyster. Sy weet van net een mens in Johannesburg wat hy kan bel.
“Ja’k,” sê hy. “Jy moet ook ’n bietjie wegkom.”
Weet oom Kola dan ook? Onthou hy, van jong bloed wat kan klop? Was daar wel iemand in sy lewe? Maar dringender is die vraag: het hy haar pa gebel? Hoe durf hy dan? Het haar pa haar nie afgeskryf nie? Sy wil nie in sy lewe gaan indring nie.
“Oom Daan het gesê ek kan ook maar ’n bietjie afvat.”
“Dis goed. Ek het ook vooruit al die ding so bedink.”
“En die nommer? Waar het oom dié gekry?”
Hy vroetel ’n papiertjie uit sy hempsak. Dis van ’n stuk bruinpapier afgeskeur.
Toe weet sy verseker dat haar pa die nommer verskaf het, hoe en wanneer ook al, en dat dit vir haar weggesteek is. Was daar ’n brief? Meer as een? En het hy tog geld gestuur? Dan het oom Kola en Tanna haar willens en wetens in die duister gehou. Vir haar beswil, soos hulle sou glo. Maar nou is die nood aan die deur, en Pieter O’Connell is die enigste uitweg. Verseker weet Tanna niks. Oom Kola bespreek nie dinge met haar nie. Hy sal hoogstens ’n woordjie blaf as dit nie anders kan nie.
“Jy moet maar jou goedjies regkry. Hy het gesê hy ry môre douvoordag uit Johannesburg. So agt ure op die pad, werk ek uit. Hang af of hy ’n harde ryer is. Hy kan hoogson se koers hier wees.”
Bina is sonder woorde. Ook sonder gevoel, asof die skok dit skoon weggeslaan het. Net een gedagte oorheers: so ernstig staan die saak dus eintlik. So gevaarlik ag oom Kola haar en Dawid se alleenwees, dat hy agter haar rug ’n afspraak met haar vervreemde pa gereël het.
Sy wil iets oor haar pa vra, enigiets wat die geringste inligting kan gee. Maar dis ’n ander vraag wat uitkom: “Oom het tog nie gedink ek sal … as ek en Dawid alleen in die winkel … oom dink tog nie …?”
“Vermy die plekke waar die plae val,” haal hy aan.
Toe vra sy die vraag wat sy jare lank al wou: “Het oom self sulke plekke geken?”
Hy antwoord nie direk nie. Hy hou stil in die klein rousteenwaenhuis waarvan die sinkdeur oopstaan. Alles is rondom netjies gepak, op die rakke en op die vloer, met oom Kola se gereedskap en sement en planke en blikkies vol skroewe en goeters. Dis warm gestowe van die direkte son op die plat sinkdak, waar die woonhuis tog darem ’n soort plafon het.
“Om in ’n getroude mens sin te hê,” sê hy dan, terwyl hy uitklim met sy rug na haar, “is soos om elke dag ’n moedswillige boerbok aan te keer en kort vas te maak. Tou om die horings.”
Sy ken sy manier van praat, bolangs maar met ’n dieper betekenis. Sy weet dus wat hy bedoel: die menslike hart. Hy het nou die middag die beeld gebruik, toe sy die kos by die kombuistafel sit en inwurg het. “En word die bok later mak, oom? Of net kopsku?”
“Meer as kopsku.” Hy haal orige stukkies plank van die bak af en staanmaak dit netjies teen die brokkelrige muur. “Hy raak hatig.”
Bina word lam van begrip. Dis die tweede skok, so kort op die eerste. Sy kan net flarde van gedagtes georden kry. Oom Kola het soms stukwerk by Tanna se oorlede man gedoen, op hierdie selfde plek. Was Tanna se arms toe nog glad en saf? Haar hare dig en in die krul? Sy ken mos die stokou trouportretjie teen die muur.
Het die jong Van Reenen-vrou geweet van die verliefdheid van die nukkerige jong man wat so rondwerk, wat in die riet-en-kleihuis sy ma oppas? Of het hy sy binneoorlog in stilte gevoer? So hewig, dat hy geleer het om haar te haat, selfs toe sy weduwee raak, selfs toe die lewe hulle onder een dak saamgooi?
7
Dis sononder toe Elzar daar aankom.
Hierdie keer stap hy deur na waar Bina vir Makkie aan ’t melk is. “Een keer in my lewe moet ek hierdie verskynsel van naby sien,” verklaar hy. “’n Mooi, moderne jong meisie wat ’n bok melk. Ek wens ek was ’n groot kunstenaar. Soos Johannes Vermeer, wat Het Melkmeisje geskilder het.”
“Is jy ’n kunskenner ook?” vra sy. Nie te verbaas nie, want hy was op universiteit en het seker nie net leer preek nie.
“Nee, maar Tanja …”
“Aha, die aanstaande. En sy het jou van Het Melkmeisje vertel … hoe lank gelede?” Tanja; maklik om te onthou, dis naby “Tanna”.
“Ek sal eerlik wees: onlangs. Ons foonrekening is hoog, ek sal maar my persoonlike oproepe betaal anders gaan die kerkraad kla.”
“Niks minder as reg nie. Maar, laat ek raai: jy het haar vertel dat hier sowaar nog ’n meisie is wat ’n bok melk. Toe gaan sy navorsing doen.”
“Hoe reg is jy.”
“Ek is bly as ek haar tot navorsing inspireer.”
“Ek en sy het ’n ewige redenasie oor goeie afdrukke van klassieke meesterstukke, of oorspronklike werk van onbekende skilders.”
“En? Wie wen? Wat gaan teen die pastoriemure kom? Ek kan nie wag nie.”
“Spot maar.” Hy sak op sy hurke langs haar neer. “Dink jy ek sal dit ook regkry?”
“Met vuil hande?”
“Hier loop die watervoor mos. Sê net.” Sy voete het met sy
