grootmaak? Hier? En Molly, wat van Molly? Die antwoord kom taamlik hard en duidelik toe die mooi krulkoppie vanuit die gang die kombuis binnegestrompel kom, reguit na Bina toe. Sy ken immers al hierdie tannie, daar in die wonderwêreld van oupa se winkel, en sy weet die tannie druk soms iets te ete in haar mondjie, vee haar taai handjies af.
Bina se reaksie is ewe spontaan toe sy haar hand uitsteek om die wankele treetjies op koers te probeer hou. Maar die volgende oomblik warrel ’n furie binne in die vorm van Molly, wat verontwaardig haar kind kom weggryp, so bruusk dat die kleintjie verskrik aan die skreeu gaan. Oom Daan was sy brilglase aan ’t blink vrywe met sy sakdoek, en hy werk net vinniger. Dawid en sy ma bondel tegelyk in die spensdeur. Dit alles sien Bina soos flitse.
“Jy los my kind uit, hoor jy?” Molly moet haar stem verhef en sy gluur vir Bina aan asof sy die kind die grootste kwaad wou aandoen. In die bohaai is Bina sonder woorde. Toe sy wel praat, berou sy dit dadelik, want dis giftige woorde: “Moet jy nie Engels praat nie?”
Nog ’n warreling, en die ma is met kind en al weg, die diep huis binne. Bina besef die omvang van haar flater toe die twee ouer mense en Dawid elkeen ’n glimlag probeer wegsteek. Dalk het nie een van hulle nog die moed gehad om Molly so op haar plek te sit nie.
Daar kon geen groter verligting kom as dat die bekende ou bakkie die opdraand opgery kom nie. “Hier is oom Kola nou,” kondig sy onnodig aan en staan ook sommer deur se kant toe.
“Wil hy dan nie bietjie inkom nie,” huiwer oom Daan, duidelik onwillig dat iemand hierdie gespanne atmosfeer moet betree. Hy moet tog ook weet dat oom Kola nie van los kuiertjies hou nie. Kom oom Kola haar haal om te keer dat Dawid haar aflaai? Tant Rykie bied haastig aan: “Vat dan ’n bietjie lewer vir ou Kola en Anna saam, dan hoef jy jou nie nog vir ete uit te sit nie.” Sy begin sommer skep in ’n erdebakkie met ’n deksel en draai ’n vadoek om. Bina wil nee dankie sê, maar dit sal net nog ’n affront wees. Die mense hier rond gee graag ’n ietsie saam, dis die vaste gebruik. Maar die seerkry knaag in haar. Sy weet wat Molly eintlik wou sê: Jy los my man uit, hoor jy.
En sy dink, terwyl oom Kola se ou bakkie haar stampend oor die reënwasige rantjie voer: sy moet gouer wegkom as wat sy gedink het, en verder weg ook. Nie net dorp toe nie. Sy sal haar tuiste moet opgee. En juis vanaand is alles so knus en bekend. Die reën het die geure van die kleipleistering en rietdak losgemaak. Tanna kloek tevrede oor die lewer en ontevrede oor Bina se welsyn, asof sy in ’n tornado vasgevang was. Sy raas omdat oom Kola nie vroeër gery het nie, “nou moes sy by die Duraans gaan sit en ginnegaap, en die ou vroutjie van Dawid is juis so onsmaaklik, vertel Japie my.”
Bina wil kreun: Japie. Dis te veel gehoop dat die stortbui hom sal wegkeer. Buite reën dit nog sag, en sy sien hoe die klam rooi bougainvilleablommetjies by die voordeur spelerig aan die ranke klou. Dis die enigste blomme op die werf. Sy versamel altyd dié wat afval en droog rondritsel. Sy knip dit en hou dit in ’n boks onderin haar klerekas. Sy het dit eintlik begin doen vir die mollige weduweetjie Malie Rossouw, wat weer sou trou en dit as konfetti wou hê. Maar die man was ’n nikswerd rondloper, wat op listige wyse haar man se klein erfporsie uitgemors en toe padgegee het. Maar uit gewoonte doen Bina dit steeds. Dalk moet sy ophou, en die ou voorraad weggooi voor dit verbleik en dalk goggatjies kry.
Die harde neerslag het die ballerjak op die voorwal gekneus, en die skerp kruisementgeur hang in die lug. Hoe bekend en gelief is alles tog. Sal sy dit ooit regkry om weg te gaan?
Sy vat die groot erdebeker en gaan uit om vir Makkie te melk. Oom Kola het haar onder die afdak vasgemaak teen die reën. Die liewe swart bokooi wil nie lekker sak nie. Is dit omdat sy nie op haar gewone plekkie op die voorwal staan nie, of omdat sy agterkom dat haar melker gespanne is?
As Dawid tog maar vanaand in plaas van Japie kon kom. Al sit hy in die verste hoekie en gesels met oom Kola, wat nogal van hom hou omdat hy nie ’n windlawaai is nie. Of as hy en sy saam in lamplig kon sit, al is dit aan weerskante van die tafel. Verder as dit durf sy nie dink of droom nie.
“Makkie wou nie juis sak nie,” vertel sy toe sy die halwe beker bokmelk op die kombuistafel neersit.
“Ja’k,” sê oom Kola, “sy is dalk ook aan ’t opdroog.”
Sy kry die indruk dat oom Kola haar dophou. Haar jammer kry. Omdat hy op sy manier alles in haar lewe raaksien en weet. Sy volgende woorde bevestig dit: “Vir wat sal jy jou ook afsloof, ou Bienkels. Ons kan mos swart koffie drink as die melk opraak.”
Sy verborge simpatie verdiep net haar weemoed. Beskimmeld sit sy aan tafel vir die vroeë aandmaal wat deels uit die Duraans se kombuis kom. Ja, dink sy, swart sal ons drink as die melk opraak, en dit sal nie saak maak nie. Niks sal saak maak nie. Want Dawid is op hierdie oomblik onder dieselfde dak as sy vrou. En hoe hulle skoorsteen ook rook, hy sal slapenstyd maar weer witvoetjie by haar soek. Hulle sal in dieselfde bed lê, warm teen mekaar. Verder wil sy nie dink nie.
“Dankie, oom Kola,” sê sy net. Hy sal weet waarvoor alles. Haar neus is toe, wat vir Tanna laat kloek: “Dis die natreënery. Kool Estruis, ek het gesê jy moet vroeër ry om haar te kry. Maar nee, toe sit jy soos gewoonlik en slaap. Kyk nou net, sy is klaar onlustig. Sy is koors aan ’t kry. Dubbele longontsteking. Dit het jy nou daarvan, Kool Estruis.”
“Stil jy, ou Antjie. Wat het jy altemit gedoen? Nie eers aandkos gemaak nie. As Rykie Duraan haar nie ontferm het nie.”
“Nou praat jy jou los, en Binatjie is doodsiek.”
“Ek makeer niks, Tanna. Ek is net moeg. En die reën is heerlik.”
Wegkom, dink sy. Hoe gaan ek van hulle af weg, en waarheen? Die plan om te studeer het koud geword, en die destydse skoolhoof is ook weg.
As haar pa in Johannesburg is, kan hy haar daar touwys maak wat werk en verblyf betref. Sy sal niks verder vra, nie by hom in die huis probeer intrek nie. Dis die minste wat hy vir haar kan doen. Maar waar en hoe vind sy hom? As hy werklik posorders vir haar onderhoud stuur of gestuur het, dan beteken dit dat Tanna besonderhede van hom moet hê. Tensy sy elke keer alle spore vernietig.
Maar haar pa is ’n ver, vae spook uit die verlede. Vir haar het hy nie eers ’n gesig, ’n stem, ’n reuk, ’n lyf nie. Sy wil hom nie soek of sien of hê nie. Al mense vir wie sy wil hê, is oom Kola en Tanna.
En vir Dawid.
3
Japie is in die sewende hemel.
Dae aaneen kan hy nie uitgepraat raak oor die middag toe Bina vermis was nie. Hy het van sy werk af gekom en dit het verskriklik gereën, so erg dat hy nie die lug van die aarde kon onderskei nie. Toe dog hy by homself: Vandag is die dag wat hy vir Bina O’Connell by die werk moet gaan oplaai, reg voor oom Daan se winkel, anders loop sy in die reën en kry bronkaaitis. Nie net Bina sou dankbaar wees nie, maar ook oom Kola en Tanna, omdat hy die enigste een was wat verder gedink het as wat sy neus lank is.
As dit nie vas dat sy “whaaipers” vasgesteek het nie, sou hy ook betyds gewees het. Maar toe moet hy eers in die verskriklike wolkbreuk uitklim en die goed met die hand aanhelp. Toe hy eindelik by oom Daan se winkel kom, staan alles morsdood verlate. “En ek jaag oor die rant dat die water in walle onder my wiele uit spat, want ek reken toe so, ek sal jou mos halfpad kry, Bina. Tot by julle huis, geen teken nie, toe moet ek maar eers omdraai huis toe anders bekommer my ma haar morsdood oor my, en ek moet ook die koei melk en alles.”
Japie se storie groei aand na aand as hy kom kuier. Sy heldedaad word so groot dat dit blyk hy het Bina van verdrinking uit die rivier gered. Hoe dit moontlik sou wees, met die rivier ’n kilometer verder en totaal uit haar pad en nie eers in vloed
