veroorsaak nie.”
Hy kyk ondersoekend na haar.
“Waar kom jy daaraan dat my pa nie daarvan sal hou nie?”
Sy haal haar skouers op.
“Ek kan dit net aanvoel… hy hou nie baie van my nie. Tot siens!” groet sy voordat hy haar kan antwoord en draf na haar perd toe. Sy is in die saal nog voordat hy haar kan bereik.
Sy ry reguit huis toe. Hierdie keer is sy te diep ingedagte om die werkers op te merk. Hulle kyk haar weer eens verbaas aan toe sy teen ’n stemmige draffie na die opstal terugkeer.
Aandete verloop soos elke ander aandete totdat Markus Leyds sê: “Waar was jy vanoggend, Clara?”
Clara kyk vinnig, agterdogtig op.
“Ek het net ’n entjie met die perd gaan ry, oom Markus.”
“Jy doen dit baie dikwels die laaste tyd en soos ek verstaan het, is jy nie baie lief vir perdry nie.”
Clara verkleur effens.
“Ek het nie geweet dat dit ’n sonde is om ’n bietjie perd te ry hier nie.”
Markus kyk na haar van onder sy ruie wenkbroue.
“Dis nie wat ek bedoel nie. Jy kuier dikwels die laaste tyd op Rusoord. Die mense praat al daaroor, en ek hou nie daarvan nie.”
Hanna kyk verbaas na haar broer.
“Maar wat makeer jou dan nou, Markus? Ek dag dan dat dit jou goedkeuring wegdra as Clara en Renier gaan trou.”
Markus kyk vinnig na sy suster.
“Nie op hierdie manier nie. Dis Renier se plig om vir Clara te kom kuier en nie andersom nie! Ek sal nie toelaat dat ’n lid van hierdie gesin hom of haar goedkoop gedra nie!”
Hanna onthou lank gelede toe Markus sy eie seun onterf het omdat hy met ’n meisie getrou het wat aan ’n rondreisende sanggeselskap behoort het. Sy swyg omdat sy besef dat Clara verkeerd is, maar sy wil ook nie haar broer se kant teen haar eie kind kies nie.
“As dit so aanhou,” gaan Markus voort toe die stilte te lank rek, “sal ek met Julius de Koning gaan praat.”
Clara kyk verskrik na hom.
“Asseblief, moenie, oom Markus.”
Sy gesig is streng toe hy weer na Clara kyk.
“Dan is dit die einde van jou kuiertjies by die De Konings. As jy volgende keer soontoe wil gaan, neem jy óf vir Samuel saam óf vir Rosalie, maar jy gaan kuier nie weer alleen nie.”
“Ja, oom Markus,” sê Clara.
“En as nie een van hulle wil saamgaan nie, bly jy weg of ek sal Renier de Koning aansê om met jou te trou! Ek sal nie toelaat dat daar allerhande skinderstories oor ’n lid van my gesin die rondte doen nie. Is dit duidelik?”
Clara knik net.
Rosalie is skielik nie meer lus vir die geurige gebraaide skaapboud en aartappels nie. Clara en Renier … dit was waarvoor sy nog al die tyd bang was, maar sy wou nie daaraan dink nie. Tog weet sy dat dit die logiese gevolge gaan wees. Sy sal dit sommer nou al moet aanvaar en leer om daarmee saam te leef.
2
Rosalie is buite op die koringlande saam met Markus. Hulle staan en kyk na die gerwe wat teen hierdie tyd ry op ry staan, netjies in gelid. Daar is nog net twee lande wat gesny moet word, en dan sal die oes verby wees.
’n Paar werkers met kar en perde is besig om die koringgerwe op te laai en na die dorsvloer te neem waar dit in miedens gepak word. Vroeg in die nuwe jaar behoort die koring van die lande af te wees. Oor ’n week is dit Kersfees, en Markus wil nie van die snyers verwag om in die paar dae tussen Kersfees en Nuwejaar te werk nie. As die weer net hou en daar geen haelstorms kom nie, kan die res van die koring wag. Daar is alreeds meer as die helfte geoes. Die manne werk baie vinniger as wat hy verwag het.
“In my jongdae het ek die ander snyers maklik onder die stof geloop,” sê Markus met ’n ingenome glimlag.
“Dis moordende werk, oom Markus,” antwoord Rosalie terwyl sy haar kappie regdruk. “Dis nie ’n grap om so in die son te werk nie.”
“Nee, dit is nie. Hulle sal teen Kersfees en Nuwejaar nog hier wees, en ek wil sorg dat hulle dit behoorlik vier.”
Sy glimlag.
“Hierdie Kersfees gaan anders wees. Verlede jaar was tant Hanna nie eens daarvoor lus om ’n doekpoeding te bak nie.”
“Dit was die oorlog. Renier de Koning was oorlog toe, maar my eie susterskind het by die huis gelê en niks doen. Ai, Rosalie, as jy my kind of kleinkind was, sou alles soveel anders gewees het, maar die plaas moet na iemand in die familie gaan. Dit was nog altyd so. Maar nou sal dit ook die eerste keer wees dat Leydshoop nie aan ’n Leyds sal behoort nie.”
Rosalie aarsel voordat sy vra: “Hoekom is oom Markus nie weer getroud ná tant Sophia se dood nie?”
“Geen vrou kon haar plek inneem nie. Ek kon nie in ’n ander vrou belangstel nie. Die plaas het al geword waarvoor ek gelewe het. My hoop op ’n nageslag was op Derek … en hy het nooit weer teruggekom nie.”
“Oom moet oom nie daaroor verwyt nie,” sê sy sag.
“Ek doen dit tog. Ek moes Monica aanvaar het, dan sou Derek nog by my gewees het.”
“Het oom Markus nog nooit weer iets gehoor nie?”
Hy skud sy kop treurig.
“Nog nie ’n enkele woord nie. Dit is amper asof hy my vergeet het.”
“Hy sou nie vergeet het nie … nie as hy ú seun is nie.”
Hy glimlag en voel goed oor haar woorde. Hy wens net dat dit waar is dat Derek eendag sal terugkom. Hy sal sy seun alles vergewe en om vergifnis vra vir dit wat hy gedoen het. Hy sal hom terugverwelkom soos sy verlore seun. Hy sal sy kleinkinders aanvaar en hulle leer om die plaas lief te kry … Maar hy weet dat dit net drome is. Derek moet self nou al byna vyftig wees … agt-en-veertig om presies te wees, en sy kleinkinders sal so oud soos Rosalie wees, dalk selfs al getroud met gesinne.
Markus sug diep. Die lewe het hom nie goed behandel nie, maar dit was ook nie alles ander mense se skuld nie.
Die dag voor Kersfees word daar nie op die lande gewerk nie. Die koringsnyers vergader by die werkershuisies, waar oom Markus twee skape aan spitte laat braai en ’n vaatjie bier vir hulle gelaat het om mee fees te vier. Op Kersdag word daar nie op Leydshoop gedrink en gefuif nie, en die sewe-en-twintigste Desember moet hulle weer vir ’n kort skof inval tot Nuwejaarsdag.
In die opstal self word voorbereidings vir die aand se formele ete getref. Die De Konings is vir die aand oorgenooi, en tot Rosalie se ergernis is Charles Bennet ook genooi. Dit is genoeg om haar die Kersfeesstemming te laat vergeet en haar broeiend in haar kamer te laat sit.
Samuel wou Harrismith toe gaan vir die aand,
