Posiadłości kolejnych trzech rodów zostały zmniejszone, też na korzyść szogunatu. Część odebranej w ten sposób ziemi trafiła do rąk wiernych wasali Ieyasu, razem z tytułem daimyō i dworską rangą. Rody daimyō zostały następnie podzielone na dwie grupy – sojuszników w walkach zjednoczeniowych, czyli rodów fudai i ocenianych przez szogunat jako nielojalnych i niepewnych, czyli tozama. W 1603 roku Ieyasu otrzymał nadany mu przez cesarza tytuł seitai shōgun (pogromca barbarzyńców) jako dziedziczny tytuł przynależny wszystkim szogunom z rodu Tokugawa.
Szogunat Tokugawa odebrał daimyō prawo do wypowiadania wojny i wchodzenia w niezależne od szogunatu sojusze pomiędzy rodami, zakazał budowy nowych zamków jak i dużych statków, ale nie pozbawił ich samurajów i nie stworzył własnej armii. Daimyō zostali zobowiązani do utrzymania systemu wasalnego, to znaczy do posiadania i utrzymywania wasali, zatrzymali także prawo do rządzenia księstwem nadanym im jako lenno i jego mieszkańcami, włącznie z posiadaniem na terenie lenna władzy sądowniczej. Ograniczenie kontaktów z zagranicą, w tym odcięcie kontaktów ze światem Zachodu i wyeliminowanie siły militarnej jako sposobu rozwiązywania konfliktów przyczyniły się do trwałości stworzonego przez szogunat systemu władzy. Przez prawie 250 lat w Japonii panował pokój, a „zagospodarowanie” stanu samurajskiego stało się jednym z największych wyzwań szogunatu.
Okres szogunatu Tokugawa to utrwalenie hierarchicznego, opartego na statusie systemu stanowego. W porównaniu ze średniowieczną Japonią, która też była oparta na systemie stanowym, ale mającym charakter raczej luźny, z możliwością mobilności społecznej, czyli zmiany stanu[14], okres szogunatu Tokugawa to system stanowy przestrzegany bardziej rygorystycznie, ze znacznie mniejszą możliwością zmiany przynależności stanowej. Ludność została podzielona na cztery stany – samurajowie, chłopi, rzemieślnicy i kupcy (shi-nō-kō-shō). Kolejność odpowiada miejscu zajmowanemu w hierarchii stanowej, gdzie – zgodnie z zasadami konfucjańskiej filozofii – chłop jako producent żywności był ważniejszy od rzemieślnika, a na samym dole znajdował się kupiec, ponieważ niczego nie wytwarzał (Smith 1978: 50). Poza systemem stanowym znajdowała się arystokracja cesarska, kapłani i lekarze, artyści i mędrcy oraz dwie kategorie ludzi wyrzuconych poza nawias społeczeństwa ze względu na „wrodzoną” nieczystość (eta[15]) i popełnione występki (hinin). Należy tu zaznaczyć, że podział społeczeństwa okresu Tokugawa na cztery stany nie odzwierciedlał rzeczywistej struktury społecznej owych czasów, która była znacznie bardziej złożona.
Hierarchia shi-nō-kō-shō przeważa (w pracach historyków), ponieważ była zalecana przez konfucjańskich myślicieli i cieszyła się pewną popularnością w dyskursie epoki Tokugawa i późniejszym; piszący o społeczeństwie japońskim jako całości często odwoływali się do „czterech stanów” (shimin). Niemniej hierarchia shi-nō-kō-shō nie miała rzeczywistego umocowania w prawie szogunatu Tokugawa. W większości wypadków chłopi, rzemieślnicy i kupcy tworzyli jedną grupę statusu – gminu. Inaczej niż duchowni i zakonnice, wyrzutki i inni członkowie odrębnych grup statusu, wioskowi kupcy i rzemieślnicy nie byli odróżniani od rolników w rejestrach ludności. Podobnie chłopi, którzy wywędrowali do miasta, aby pracować jako czeladnicy w sklepach, nie przemieszczali się w dół hierarchii statusu, ani w oczach władz szogunackich, ani społecznie. Ponadto, chociaż szogunat Tokugawa stosował odrębne prawa do samurajów i do dworu cesarskiego, ludzie z gminu podlegali zwykle ujednoliconym nakazom i zakazom. Nie był także system statusu ściśle hierarchiczny: horyzontalny podział grup społecznych według ich funkcji był przynajmniej równie ważny, jak ich ranking wertykalny (Howell 2005: 25).
Cechą charakterystyczną japońskiego rozumienia statusu stanowego, zaczerpniętą z tradycyjnej filozofii chińskiej i centralną w japońskim neokonfucjanizmie, który stanowił ideologiczną podstawę szogunatu, było silne powiązanie powinności wobec społeczeństwa z przynależnością stanową. Ujmując to w kategoriach współczesnej socjologii – silne było powiązanie grup statusu z funkcjonalnym podziałem pracy.
O przynależności rodziny do określonego stanu decydowała przynależność głowy rodu. Podstawowe powinności wynikające z tej przynależności obejmowały płacenie podatków, wykonywanie różnych prac na rzecz stanowej społeczności oraz posługi na rzecz władcy.
W ramach definiowania powinności i uprawnień, szogunat wydał w 1613 roku szczegółowe instrukcje dla arystokracji cesarskiej, znajdującej się poza systemem stanowym. Instrukcje te, znane jako kuge shohatto, miały na celu ograniczenie wpływu dworu cesarskiego na stan samurajski, włącznie z zaprzestaniem nadawania przez dwór cesarski tytułów i nominacji samurajom. Dokument zalecał arystokratom, aby „pilnie zajmowali się studiowaniem ksiąg”, pełnili rolę cesarskich wartowników, nie włóczyli się po ulicach Kioto bez potrzeby, unikali sportów i gier i przede wszystkim unikali kontaktów z tymi samurajami, którzy prowadzili życie dandysów i zabijaków[16]. W dokumencie pojawiła się też instrukcja, aby informacje o nieprzestrzeganiu przez arystokratów zasad sformułowanych w kuge shohatto były przekazywane na dwór szoguna, zamiast na dwór cesarski. W 1615 roku wydane zostały bardziej szczegółowe instrukcje, wyliczające powinności dworu cesarskiego, wraz z odpowiadającymi im procedurami (Jansen 2002: 36).
W tym samym roku wydane zostały instrukcje dla daimyō (buke shohatto). Zabraniały one zgody daimyō na tolerowanie obecności w granicach księstwa przestępców i „obcych” samurajów, budowy nowych fortyfikacji, jak i naprawy starych. Małżeństwa zawierane w rodzinach daimyō przestały być sprawą prywatną – wymagały akceptacji władz szogunatu. Na księstwa nałożony został obowiązek meldowania szogunatowi o wszelkich podejrzanych ruchach w sąsiednich księstwach, ale jednocześnie instrukcje szogunatu przykazywały unikania kontaktów między władcami sąsiadujących księstw, jeśli nie było to absolutnie konieczne. Kilka lat później, w 1622 roku, wydany został rozkaz pozostawienia członków rodzin daimyō jako zakładników w mieście Edo, będącym siedzibą szogunatu. Na ziemi otrzymanej w tym celu od szoguna daimyō musieli wybudować rezydencje, aby zapewnić swoim rodzinom i dworom odpowiednią oprawę. Był to początek systemu, który dekadę później został dopracowany w szczegółach i który przetrwał prawie do końca szogunatu jako system sankin-kōtai.
Hierarchię rodów daimyō odzwierciedlały sztywne reguły dotyczące miejsca, jakie mógł zająć przedstawiciel rodu podczas zgromadzeń i ceremonii na zamku szoguna w Edo. Honoryfikatywny ranking rodów był też subtelnie zmieniany przez symbole rangi nadawane przedstawicielom rodów przez szoguna – na przykład prawo do noszenia określonego stroju ceremonialnego bądź nawet jego elementu (Ikegami 1995: 159).
Stworzona przez szogunat hierarchiczna struktura daimyō miała swoje odzwierciedlenie w hierarchii stosowanej w ramach księstwa. Daimyō wprowadzili rozbudowany system rang wśród swoich wasali. Okres szogunatu Tokugawa to także rozerwanie związku samuraja z posiadłością ziemską, której był właścicielem lub którą zarządzał. Wasale daimyō zostali zmuszeni do przeniesienia się do miast zamkowych swoich panów. Posiadający rodziny otrzymywali ziemię, na której budowali dom, natomiast nieżonaci mieszkali w pomieszczeniach wybudowanych do tego celu wewnątrz murów otaczających zamek. Zamiast dochodów z ziemi, samurajowie zaczęli otrzymywać od daimyō wynagrodzenie w ryżu[17]. Część z nich była kierowana przez swojego pana do jego rezydencji w Edo. Inni byli z kolei używani przez daimyō do nadzorowania coraz bardziej skomplikowanego w miarę upływu lat systemu ściągania podatków w ryżu, a w związku z tym szacowania zbiorów, pomiarów ziem należących do wiosek i pilnowania porządku na prowincji.
Niezależność
Na przykład mężczyźni pochodzący z chłopskich rodzin, którzy zasłużyli się na polu walki, mogli w nagrodę zostać włączeni do stanu samurajskiego (Ikegami 2005: 129).
Dosłownie „pełen brudu”. Pochodzenie
Tak zwani
W ten sposób rozerwana została więź między rycerstwem a ziemią, czyniąc z samurajów grupę będącą zaczątkiem klasy pracowników najemnych.
