najpilniejsze potrzeby” do: „wystarcza nam na wszystko, część dochodów odkładamy/ inwestujemy”. Łączny odsetek odmów odpowiedzi oraz braków danych wynosił 7,1%, co świadczy o drażliwości tematu. Dominowała odpowiedź przeciętna, wówczas kiedy rodzina radziła sobie z codziennymi potrzebami, ale nie stać jej na większe wydatki. Wykazano dużą spójność między odpowiedziami na to pytanie a subiektywną oceną sytuacji materialnej. Ogólny odsetek osób źle lub bardzo źle oceniających swoją sytuację materialną wynosił 10,3%. W przypadku poważnych ograniczeń finansowych w codziennych wydatkach sięgał on 30%. Natomiast gdy deklarowano, że dochodów wystarcza na większe wydatki, tylko sporadycznie ocena subiektywna była negatywna (2,3%). Kiedy zaś rodzinę stać było na odkładanie części dochodów, już nikt nie oceniał negatywnie swojej sytuacji materialnej.
Charakteryzując badaną próbę, warto jeszcze przytoczyć pytanie na temat stosunku do wiary, które w dalszych częściach raportu czasem jest używane jako czynnik wpływający na badane poglądy i zachowania. Respondenci kwalifikowali się do pięciu grup: głęboko wierzących i regularnie praktykujących; wierzących i regularnie praktykujących; wierzących i nieregularnie praktykujących; wierzących, lecz niepraktykujących; niewierzących. Odsetek braków danych w konkretnej deklaracji sięgał 7,5%, a składały się na to odmowa odpowiedzi (3,8%), brak zdania (2,9%), brak danych (0,8%). W grupie osób, które złożyły konkretną deklarację, udział poszczególnych kategorii odpowiadających obniżającej się religijności wynosił odpowiednio: 3,7%; 19,6%; 41,1%; 27,4% oraz 8,2%. Wskazuje to na dominującą w społeczeństwie kategorię „wierzący, ale nieregularnie praktykujący”.
PODSUMOWANIE
Porównanie wyników z poszczególnych edycji badań nad seksualnością Polaków jest możliwe dzięki przyjęciu spójnego podejścia metodologicznego w zakresie losowania próby oraz schematu realizacji badania. Zastosowana metoda była zgodna z zasadami etycznymi prowadzenia badań społecznych. Zadbano o procedurę uzyskiwania świadomej zgody, co oznacza, że każdy respondent dobrowolnie wyrażał chęć wzięcia w nich udziału po zaznajomieniu się z celami badania i ewentualnym związanym z tym obciążeniem.
Zasadnicza część raportu dotyczy aktualnej diagnozy zdrowia seksualnego Polaków w wieku 18–49 lat na podstawie wyników badań z 2017 roku. Badaniem objęto w tej grupie wieku 1746 osób. Zastosowano dwa narzędzia badawcze: ankietę wywiadu i ankietę poufną do samodzielnego wypełniania przez respondenta. Dla szeregu wskaźników można było odnieść najnowsze wyniki do czterech wcześniejszych rund badań nad seksualnością Polaków z lat 1997, 2001, 2005 i 2011. Ogółem w latach 1997–2017 badaniami objęto 12 635 dorosłych poniżej 50. roku życia. W grupie tej było 49,6% mężczyzn oraz 50,4% kobiet. Odsetek respondentów zamieszkałych na wsi wynosił w całym analizowanym okresie 37,5%, co jest zbliżone do krajowych statystyk GUS. W połączonej próbie z pięciu rund badań odsetek respondentów z wykształceniem powyżej średniego wyniósł 17,7%, przy wyraźnym dwukrotnym wzroście między rokiem 1997 i 2017. Zwrócono też uwagę na strukturę próby według stosunku do religii. W 2017 roku dominowała kategoria wierzących, ale nieregularnie praktykujących.
IV
Stan zdrowia populacji w świetle badań własnych z 2017 roku
W ankiecie poufnej wykorzystanej w badaniu z 2017 roku zamieszczono na wstępie obszerny blok pytań na temat zdrowia. Przytaczane niżej dane dotyczą tylko populacji osób dorosłych w wieku 18–49 lat.
Ogólny stan zdrowia fizycznego
W tej grupie 11,4% ankietowanych zaznaczyło, że choruje na jedną z wymienionych dalej przypadłości lub występuje u nich jeden z podanych objawów. Na liście umieszczono choroby serca (w tym chorobę wieńcową, niewydolność serca, choroby zastawki serca), nadciśnienie, cukrzycę (typu I, typu II), choroby tarczycy (niedoczynność/nadczynność), podwyższony poziom cholesterolu (hipercholestemia), chorobę wrzodową, WZW typu B i C, choroby kości i stawów, osteoporozę, zwyrodnienie kręgosłupa, depresję, nerwice, choroby nowotworowe, choroby oczu (zaćma, jaskra), astmę oraz przewlekłe zmiany skóry (np. atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, bielactwo), mięśniaki macicy, a także inne choroby. Liczbę przypadków i odsetek odpowiedzi pozytywnych (liczony w stosunku do wszystkich ankietowanych lub tylko jednej płci) przedstawiono w tabeli 13.
Respondenci w większości zaznaczali tylko jedno schorzenie lub objaw (7,3%), dwie choroby wskazało 2,6%, a pozostałe 1,5% – trzy lub więcej. W grupie osób deklarujących występowanie choroby przewlekłej większość brała z tego powodu leki (84,5%), w tym 59,4% regularnie.
W odrębnym punkcie pytano również o operacje i zabiegi – o przebycie zawału serca, udaru, angioplastykę wieńcową, operację wszczepienia by-passów, a w przypadku kobiet – również o amputację piersi, usunięcie macicy, usunięcie jajnika/jajników. Co najmniej jednej odpowiedzi pozytywnej udzieliło 19,5% respondentów, w tym 16,8% mężczyzn oraz 22,2% kobiet.
Odrębny blok pytań dotyczył zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową, takimi jak: chlamydia, rzeżączka, opryszczka narządów płciowych, kiła, kłykciny kończyste, HPV, HIV/AIDS oraz wszawica łonowa. Co najmniej jedną z takich chorób przebyło 50 respondentów w wieku 18–49 lat (2,9%), w tym 3,1% mężczyzn i 2,6% kobiet. Najczęściej zaznaczano opryszczkę narządów płciowych (16 przypadków), HPV (9) oraz chlamydię (8). U dwóch osób stwierdzono zakażenie HIV.
Tabela 13. Występowanie wybranych chorób przewlekłych w populacji osób w wieku 18–49 lat ankietowanych w 2017 roku
Ogólny stan zdrowia psychicznego
W kwestionariuszu ankiety poufnej zamieszczono trzy pytania o objawy gorszego samopoczucia psychicznego: samotność, przygnębienie i przewlekłe zmęczenie (tabela 14). Największym problemem okazały się okresy zmęczenia i osłabienia.
Tabela 14. Samopoczucie psychiczne osób w wieku 18–49 lat ankietowanych w 2017 roku (%)
Wymienione trzy pytania tworzą jednoczynnikową sumaryczną skalę samopoczucia psychicznego o dobrej rzetelności (alfa-Cronbacha = 0,878). Przyjmuje ona zakres od 0 do 15 punktów, a wysoki wynik oznacza lepsze samopoczucie psychiczne. Uzyskano średni wynik 10,09 punktów (d.f. = 3,51). Kształtował się on na wyższym poziomie u mężczyzn niż u kobiet (10,70 ± 3,36 wobec 9,53 ± 3,55; p < 0,001). W kolejnych grupach wieku ocena samopoczucia psychicznego ulegała pogorszeniu; p = 0,001 (wykres 6). Nieco większy stopień pogorszenia postępującego wraz z wiekiem wykazano u kobiet niż u mężczyzn (spadek o odpowiednio 1,09 i 0,89 punktów).
Wykres 6. Ocena samopoczucia psychicznego osób w wieku 18–49 lat w zależności od wieku, dane z 2017 roku
Nie wykazano natomiast różnic związanych w wielkością miejscowości. Większe znaczenie ma status materialny rodziny. Ocena w powyższej skali poprawiła się o 1,96 punkta przy porównaniu skrajnych grup zamożności.
Masa ciała i jej determinanty
Masa ciała jest uwarunkowana bilansem energetycznym. Specjaliści od dekad alarmują i zwracają uwagę na rosnący problem otyłości, podkreślając zarazem zwyżkujące koszty opieki zdrowotnej. Pytania dotyczące wzrostu i masy ciała umieszczane są w większości badań stanu zdrowia ludności przeprowadzanych
