a ich wypełnianie zależało od poprzednich odpowiedzi. Ponadto, aby zapewnić większe poczucie komfortu i silniejsze utożsamienie się z pytaniami, wprowadzono odrębną wersję narzędzi badawczych dla mężczyzn i kobiet, z uwzględnieniem specyfiki obu płci zarówno przez odmienne brzmienie pytań i kafeterii odpowiedzi, jak również w ich zakresie tematycznym.
W analizie statystycznej zebranego materiału zastosowano metody statystyki opisowej, podając rozkład odpowiedzi na poszczególne pytania kwestionariusza. Różnice między grupami sprawdzano testem chi-kwadrat dla danych skategoryzowanych lub testem analizy wariancji dla zmiennych ciągłych. Budując skale sumaryczne, zastosowano szereg metod analizy psychometrycznej. Badano strukturę czynnikową skal oraz ich rzetelność. Zastosowano też elementy analizy wieloczynnikowej, szacując modele regresji logistycznej, a także ogólne modele liniowe. Komentarza wymaga ponadto definicja i interpretacja wskaźników zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego. Zależy ona bowiem od przyjętego mianownika danego współczynnika. Ze specyfiki analizowanych problemów wynika, że współczynniki mogą być niekiedy liczone w stosunku do: 1) całej populacji; 2) osób po inicjacji seksualnej; 3) tych, którzy deklarowali rozpoczęcie regularnego życia seksualnego; 4) osób aktywnych seksualnie w ostatnim roku; 5) osób będących w stałym związku. Z tego powodu informacje pochodzące z różnych źródeł mogą wskazywać na inną skalę zjawiska. Różnice mogą też wynikać z włączania lub wyłączania braków danych lub odmowy odpowiedzi.
Charakterystyka społeczno-demograficzna i liczebność prób
Struktura według płci, wieku i miejsca zamieszkania (pod względem klasy miejscowości, województwa) osób badanych w poszczególnych edycjach odzwierciedla strukturę polskiego społeczeństwa wyznaczoną na podstawie aktualnych danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), a także pozyskanych z Narodowych Spisów Powszechnych w latach: 1988, 2002 i 2011, które stały się źródłem do sformowania poniższych tabel.
Ogółem w pięciu rundach badań nad seksualnością Polaków zbadano 12 635 osób w wieku 18–49 lat, w tym 49,6% mężczyzn. Struktura respondentów według płci była stabilna we wszystkich rundach badań, oscylując wokół równego podziału po 50% mężczyzn i kobiet (tabela 8). Tylko w 1997 roku zanotowano nadreprezentację kobiet (53%). W latach 2001–2017 nie wykazano statystycznych różnic w strukturze prób według płci (p = 0,784).
Tabela 8. Liczba respondentów w wieku 18–49 lat według płci w kolejnych edycjach badań nad seksualnością Polaków
Ogółem struktura analizowanych prób różni się (p < 0,001) ze względu na wiek (tabela 9). W badanym okresie udział procentowy młodszych respondentów (poniżej 25. roku życia) wahał się od 24,3% w 1997 roku do 29,3% w 2017 roku, z wyraźną tendencją wzrostową w późniejszych okresach badań. Przekształcenia te odzwierciedlają zmieniającą się strukturę wieku populacji w przedziale 18–49 lat, związaną z wchodzeniem i wychodzeniem z tej grupy roczników wyżowych i niżowych. Można też stwierdzić systematyczne obniżanie się od 2001 roku odsetka respondentów po 40. roku życia.
Tabela 9. Liczba respondentów według wieku w kolejnych edycjach badań nad seksualnością Polek i Polaków
Nie stwierdzono natomiast różnic w strukturze prób wylosowanych w badaniach z lat 2001–2017 ze względu na miejsce zamieszkania (p = 0,169). Odsetek respondentów zamieszkałych na wsi wynosił w całym badanym okresie 37,5%, co jest zbliżone do krajowych statystyk GUS (tabela 10).
Tabela 10. Liczba respondentów w wieku 18–49 lat według miejsca zamieszkania w kolejnych edycjach badań nad seksualnością Polek i Polaków25
Kolejną ważną analizowaną cechą społeczno-demograficzną był poziom wykształcenia. Struktury badanych prób różniły się istotnie, głównie z powodu znaczącego wzrostu udziału osób z wyższym wykształceniem w ostatniej edycji tych badań. Z kolei odsetek respondentów z wykształceniem poniżej średniego był relatywnie wyższy w badaniach z lat 2001–2005 (tabela 11). Poprawa poziomu wykształcenia analizowanych prób wynika częściowo ze wzrostu zainteresowania studiami wyższymi roczników w ostatnich latach wchodzących w dorosłość oraz z tendencji do podejmowania studiów wyższych co najmniej na poziomie licencjatu przez osoby, które nie zdecydowały się na wykształcenie uzupełniające bezpośrednio po ukończeniu szkoły średniej.
Tabela 11. Liczba respondentów w wieku 18–49 lat według poziomu wykształcenia w kolejnych edycjach badań nad seksualnością Polek i Polaków26
W 2017 roku odsetek osób z wykształceniem poniżej średniego, średnim lub pomaturalnym, a także wyższym wynosił w badanej próbie osób w wieku 18–49 lat odpowiednio: 38,6%; 33,2%; 28,2%. Pomijając dwa najmłodsze roczniki (przeważnie uczących się), odsetki te wynosiły odpowiednio: 32,4%; 33,6% oraz 34,0%. Oddaje to dobrze reprezentatywność tej próby. W świetle wyników Badania Stanu Zdrowia Ludności Polski z 2014 roku27 odsetek osób w wieku 20–49 lat z wyższym wykształceniem wynosił 32,4%.
Próbie z 2017 roku warto też poświęcić więcej uwagi dlatego, iż są to najbardziej aktualne badania oraz że celem raportu jest między innymi przedstawienie obecnego obrazu seksualności Polaków. Przyjmując założenie, że obraz seksualności społeczeństwa różni się w przypadku kobiet i mężczyzn, przedstawiono charakterystykę społeczno-demograficzną respondentów z 2017 roku z uwzględnieniem płci ankietowanych (tabela 12). Próby mężczyzn i kobiet nie różniły się istotnie pod względem wieku. Średni wiek wynosił zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet 31,8 roku.
Tabela 12. Charakterystyka społeczno-demograficzna kobiet i mężczyzn w wieku 18–49 lat ankietowanych w 2017 roku
Różnice między miejscem zamieszkania w grupie kobiet i mężczyzn ujawniają się dopiero, jeśli uwzględnimy czwartą kategorię miast powyżej 500 000 mieszkańców. Z tak dużych miejscowości pochodził większy odsetek kobiet niż mężczyzn uczestniczących w badaniach ankietowych. Jednak gdy uwzględnimy tylko trzy kategorie miejscowości, to różnice między respondentami obojga płci znacznie zmaleją (p = 0,058). Nie wykazano również różnic między poziomem wykształcenia respondentów obojga płci. Pewnym czynnikiem różnicującym te dwie grupy był status zawodowy. W całej badanej w 2017 roku grupie osób w wieku 18–49 lat, odsetek pracujących stanowił 71,6% (głównie praca najemna – 58,2%), studenci lub osoby uczące się stanowili 16,1%, niepracujący 9,6%, a pozostałe 2,7% odmówiło odpowiedzi na to pytanie. W grupie kobiet zdecydowanie większy odsetek deklaro-wał brak pracy. Należy również podkreślić, że wśród młodszych respondentów znacznie większy odsetek stanowiły osoby uczące się. Odsetek pracujących zwiększał się od 20,1% w wieku 18–19 lat do 89,3% w wieku 40–49 lat. Ocena sytuacji materialnej nie różniła się w zależności od płci respondenta (p = 0,404). Co dziesiąta osoba (9,9%) oceniała swoją sytuację materialną negatywnie (zła lub bardzo zła), a dwukrotnie większy odsetek udzielił odpowiedzi skrajnie pozytywnej (17,9%).
Wykres 5. Zobiektywizowana ocena obecnej
Nie pytano o miejsce zamieszkania w 1997 roku, w 2011 roku stwierdzono 5 braków danych.
W latach 1997 i 2001 stwierdzono odpowiednio 10 oraz 5 braków danych.
Stan zdrowia ludności Polski w 2014 r., GUS, Warszawa 2016.
