Geschichte und Region/Storia e regione 29/2 (2020). Группа авторов
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Geschichte und Region/Storia e regione 29/2 (2020) - Группа авторов страница 14
31 Cfr. ibidem, p. 123: “et si forsitans ego antea de Ratperga de saeculo recessero, ut ipsa in ipso sancto loco una cum conquisito meo quieta et sine omni taxatione Domino deservire debeat; et post obito nostro, quem in vita nostra elexeremus, una cum voluntate domini episcopi in ipso sancto loco Domino deserviat, et possedeat casa cum extrinsico suo, sicut superius decrivimus, qui ospitale vocatur”.
32 Cfr. ibidem, doc. 35, pp. 125–126 (Lucca, 724 ottobre?).
33 Cfr. SCHIAPARELLI (a cura di), Codice diplomatico longobardo, vol. 1, doc. 35, p. 126: “volo atque decerno, ut ab hunc dies ipsa ecclesia in officio monastiriale semper maneat, et per festivitates sepe dicti sancti Petri et sancti Martini vel sancti Quirici ad ecclesiam Sancti Martini in episcopio luminaria vel, quod Dominus condonaverit, salutem adducere debeas, tam tu quam vel quis post te ordinatus fueret”.
34 Il termine beneficium compare anche in un capitolo delle leggi di Rotari per indicare una forma di concessione alternativa all’affitto e ciò potrebbe suggerire un uso di tale strumento giuridico derivato dalla tradizione romana. Cfr. Frederich BLUHME (a cura di), Leges langobardorum (Monumenta Germaniae Historica, Leges 4), Hannover 1868, c. 327, p. 75: “Si quis praestitum aut conductum caballum aut bovem aut canem aut quolibet animalem habuerit, et dum in ipso beneficio aut conductura est, damnum fecerit, non requiratur proprio domino, sed ille qui praestitum post se habuit, ipse homicidium aut damnum conponat”. Un’analisi completa della documentazione d’età longobarda, d’altro canto, potrebbe fornire un panorama più nitido sull’effettiva incidenza o meno delle concessioni in beneficio nell’Italia longobarda.
35 Cfr. Engelbert MÜHLBACHER (a cura di), Pippini, Carlomanni, Caroli Magni diplomata (Monumenta Germaniae Historica, Diplomatum Karolinorum 1), Hannover 1906, doc. 214, pp. 285–287 (Aquisgrana, 811 dicembre 21). Sulla rivolta di Rotgaudo cfr. Stefano GASPARRI, Italia longobarda: il regno, i Franchi, il papato, Roma 2012, pp. 125 e 136; Giuseppe ALBERTONI, L’Italia carolingia, Roma 1997, pp. 22–24; Harald KRAHWINKLER, Friaul im Frühmittelalter. Geschichte einer Region vom Ende des fünften bis zum Ende des zehnten Jahrhunderts, Wien 1992, pp. 119–143.
36 MÜHLBACHER (a cura di), Pippini, Carlomanni, Caroli Magni diplomata, p. 287: “Tertius quidem frater illorum nomine Lodolfus, qui in infidelitate eorum non perseveravit, suam adhuc tenet portionem. Per reliqua vero loca, ubi et ubi aliquid de supradictorum infidelium hereditate ad nos pervenit, nostrae imperiali reservavimus ordinationi”.
37 Cfr. ibidem, p. 286: “petiit celsitudini nostrae, ut in elemosina nostra ad eandem sanctam sedem aliquam portionem hereditatis, quam Rotgaudus Langobardus et germanus illius Felix intra civitatem vel foras prope moenia civitatis ipsius habuerunt et propter eorum infidelitatem, quia cum Rotgaudo quondam infideli duce fuerunt interfecti, in publicum nostrum secundum legem Francorum vel Langobardorum devenerat, et post illorum duorum fratrum de hac luce obitum quidam fidelis noster nomine Landola per nostrum tenuit beneficium et post eius discessum Benno filius eius, deinde Bono hactenus tenere visus fuit, traderemus vel confirmaremus, quatenus opportunius atque decentius atria vel reliquas constructiones, quae ad honorem illius loci pertinerent, secundum quod ipse mente provida tractaverat, adimplere valeret”.
38 Per tali aspetti, e in generale per il caso farfense, cfr. a FAULIRI, Il beneficium, pp. 83–132.
39 Cfr. Ignazio Giorgi/Ugo BALZANI (a cura di), Il Regesto di Farfa, vol. II, Roma 1879, doc. 189, pp. 154–155 (Rieti, 808 luglio 18): “Et nunc quidem habeo petitionem meam ad te domnum Benedictum abbatem et ad tuos monachos, ut ipsam substantiam suprascriptam per concessionem beneficii vestri, diebus vitae meae et Lamperti et Anserami filiorum meorum haberem, usu fruendi, laborandi, colendi, cultandi, et meliorandi”.
40 Cfr. ibidem, doc. 202, pp. 165–166 (Rieti, 813 luglio 18); per l’atto di donazione cfr. ibidem, doc. 201, pp. 164–165 (Rieti, 813 luglio 10).
41 Cfr. ibidem, p. 165: “habeo petitionem meam ad te, domne Benedicte abbas, et ad tuos monachos, ut ipsas res quas vobis vel monasterio vestro per cartulam a die praesenti concessi et tradidi, michi sub beneficiali ordine concedere deberetis diebus vitae meae, quod ita concessistis michi”.
42 Cfr. ibidem, p. 166: “In ea videlicet ratione, ut omni anno in missa sanctae Dei genitricis Mariae, quae evenit xviii Kalendas septembris, persolvamus vobis vel successoribus vestris pensionis nomine solidos tres in argento vel pannis”.
43 Cfr. GIORGI/BALZANI (a cura di), Il regesto di Farfa, vol 2, pp. 165–166: “Quod et ita concessistis michi, qualiter a vobis possessum est usufruendi, laborandi, cultandi et meliorandi, nam nec vendendi, nec donandi, nec in alterius potestatem per quodlibet ingenium subtrahendi de suprascriptis rebus, quas ego Helina ancilla Dei a praesenti die per cartulam emisi in ipso sancto monasterio seu et de ipsis colonis superius scriptis”.
44 Cfr. Herbert ZIELINSKI (a cura di), Codice diplomatico longobardo, vol. V, Roma 1986, doc. 56, pp. 198–202 (Rieti, 770 maggio); ibidem, doc. 57, pp. 202–205 (Rieti, 771 maggio). Sul gruppo parentale di Helina cfr. Marios COSTAMBEYS, Power and Patronage in Early Medieval Italy. Local Society, Italian Politics and the Abbey of Farfa, c. 700–900, Cambridge 2007, pp. 237–240.
45 Per il caso santambrosiano cfr. FAULIRI, Il beneficium, pp. 35–82. Per un recente e approfondito studio sul monastero di S. Ambrogio nell’alto medioevo cfr. Ross BALZARETTI, The Lands of Saint Ambrose. Monks and Society in Early Medieval Milan, Turnhout 2019.
46 Cfr. Maddalena MODESTI (a cura di), Chartae Latinae Antiquiores. Facsimile-edition of the Latin Charters, 2nd Series: Ninth Century, XCIV (Italy LXVI), Milano 1, Zürich 2015, doc. 24, pp. 98–99 (Milano, 837 dicembre). Sulla concessione a Crescenzio cfr. BALZARETTI, The Lands, pp. 414–417.
47 Cfr. MODESTI (a cura di), Chartae Latinae Antiquiores, XCIV, p. 99: “Et pro isto servicio debeat habere ego qui supra Grisencius usque in suprascripto constitudum beneficiario nomine, idest vino et grano illo tantumodo, quas ego diebus eidem monasterii usque modo consueto fui redendi, tamen berbiae et caseo seo xenea, quas annuae super ipso grano et vino consuito fui redendi, et in antea per anno conplere promito, iuxta livelum exinde mihi emisum; tamen, ut dixi, grano et vino mihi sid concessum, quia sic inter eis convenit”.
48 Cfr. ibidem, p. 99: “Quamque et promito, ut si alicumque neligencia aut pegioraciones causa in rebus ipsis facta fuerit aut censum menuatum, sicut usque actenus fuit, ut omnia de meo proprio in dublum ad parte ipsius monasterii restituam, quam ego, quam et heredes meis; insuper potestatem habeat parte ipsius monasterii meae pignorandum et distrigendum sicut unus ex aliis masarii ipsius monasterii, usque damna restituero”.