– szczególnie te nowoczesne – są wspaniale. Ale nie zawsze masz do dyspozycji namiot. Może utknąłeś gdzieś na bezdrożach. A może zamarzyła ci się „stara szkoła” i powrót do natury. Zawsze przecież możesz zbudować własne schronienie – takie rozwiązanie daje najwięcej zabawy i satysfakcji. Wyprawa zyskuje nowy wymiar i bez wątpienia zdobywasz nowe, cenne umiejętności.
Najprostsze naturalne schronienia to te, które już istnieją. Niestety, odpowiednie osłony tego typu nie występują zbyt często, a nawet jeśli już taką znajdziesz, powinieneś pamiętać o kilku ograniczeniach i problemach, jakich może ci przysporzyć.
Inteligentny człowiek zawsze wykorzystuje naturalne osłony.
Jaskinie mogą się wydawać idealnym schronieniem. Istnieją przecież od tysięcy lat i już ludzie pierwotni wykorzystywali je w takim celu. Owszem, dobra, sucha jaskinia może być świetnym miejscem na obóz. Ale mało która ma te zalety. Często są to miejsca mokre i zimne, w których po zmierzchu zapada nieprzenikniona ciemność. Brzmi już nieco mniej zachęcająco, prawda? Jeśli rozpalimy ognisko w niewentylowanej jaskini, szybko wypełni się ona dymem. Trzeba także pamiętać, że jaskinie to często domy chmar nietoperzy. W ich odchodach żyją grzyby mogące wywołać poważną – czasem śmiertelną – chorobę zwaną chorobą Darlinga lub histoplazmozą3. To dostatecznie poważny powód, dla którego powinniśmy unikać kontaktu z odchodami nietoperzy (i ptaków). W niektórych rejonach świata żyją nietoperze wampiry, które mogą w nocy wysysać z ciebie krew, a ty nawet tego nie poczujesz. Wstrzykują antykoagulant, który utrudnia krzepnięcie, i atakują głównie miękkie części ciała, takie jak oczy, głowa i palce. Mój przyjaciel obudził się kiedyś z krwią we włosach po ugryzieniach nietoperzy wampirów. To dość kiepski początek dnia!
Te naturalne schronienia również nie są zbyt częste, ale mogą zapewnić dobrą ochronę, zwłaszcza jeśli wychodzą na południe, czyli w stronę słońca. Jeśli postanowisz założyć obóz w takim miejscu, powinieneś sprawdzić, jaką ochronę zapewni ci ono w razie deszczu. Jeśli ziemia jest wilgotna, to najprawdopodobniej obudzisz się rano przemoczony. Pamiętaj także, że pod takimi urwiskami mogą panować przeciągi. (To efekt Venturiego – wiatr uderzający w przeszkodę, w tym przypadku w ścianę zbocza, przyspiesza). Przed wiatrem możesz się ochronić, budując wokół siebie niskie ścianki z dostępnych materiałów. Jeśli to nie wchodzi w grę, ciepły śpiwór lub worek biwakowy ochronią cię przed nocnym chłodem.
Gęste korony drzew mogą cię osłonić przed złą pogodą, może oprócz naprawdę ulewnych deszczów i burz, ale stanowią jedynie krótkotrwałe schronienie. Nie rezygnuj jednak z tej opcji – to naprawdę dobre rozwiązanie i jeśli znajdziesz odpowiednie drzewa, może oszczędzić ci to wiele zbędnej pracy. Pamiętaj, że mądry skaut wykorzystuje to, co mu oferuje natura.
Od najprostszego wigwamu po wysokie wieżowce – wszystkie schronienia wzniesione ręką ludzką spełniają dwie główne funkcje: chronią przed deszczem i utrzymują ciepło. Nie trzeba być architektem, by tworzyć nieskomplikowane konstrukcje, a jeśli poznasz kilka prostych zasad, będziesz mógł zacząć tworzyć zaskakująco uniwersalne konstrukcje. Każde z opisanych tu schronień jest zaprojektowane tak, by podczas deszczu woda ściekła z dachu. Wystarczy więc wykopać dookoła rowek na głębokość dłoni, aby uniknąć zalania z zewnątrz.
Zanim zaczniesz, drobna rada. Wszystkie te schronienia mają jeden wspólny mianownik: do ich budowy potrzebujesz podstawowych materiałów, głównie żerdzi i liści, które bez trudu można znaleźć w lesie. Nawet jeśli trzeba sporo zboczyć z trasy, aby przenocować w lesie, warto to zrobić. Łatwa dostępność materiałów budulcowych wynagrodzi ci zmarnowany czas.
Wyróżniamy dwa rodzaje szałasów z dachem jednospadowym, tak zwanym skośnym: szałasy oparte o pień drzewa oraz szałasy otwarte. Oba te rodzaje szałasów można bez trudu zbudować w lesie.
Szałas złożony z daszka opierającego się o pień powalonego drzewa jest chyba najprostszy w konstrukcji. Jego zaletą jest to, że do budowy nie potrzeba żadnych lin i sznurów.
Etap 1
Jak się łatwo domyślić, należy zacząć od znalezienia… pnia powalonego drzewa. W lesie nie powinno być z tym problemów, ale warto poszukać pnia odpowiednich rozmiarów (daszek można także wesprzeć na odpowiednio ukształtowanym głazie). Pień to ściana twojego schronienia. Jeśli będzie zbyt niski, będzie ci ciasno, a daszek będzie miał małe nachylenie, co może utrudnić odprowadzanie wody. Z kolei zbyt gruby pień może sprawić, że będziesz mieć problemy z osłonięciem wylotów szałasu. Najlepiej, jeśli pień ma około metra wysokości.
Etap 2
Dach szałasu zbuduj z długich, prostych gałęzi – takich, które same spadły, lub też ściętych przez nas4. Gałęzie należy ułożyć gęsto obok siebie, tak aby przerwy między nimi były jak najmniejsze.
Etap 3
Szałas oparty o pień drzewa
Po wzniesieniu konstrukcji szałasu należy przystąpić do uszczelnienia dachu. Można do tego wykorzystać wiele różnych materiałów: duże kawałki kory, humus z opadłych liści, a nawet gałęzie z gęstym listowiem. Pracę należy wykonać niezwykle staranie – od tego zależy, czy szałas będzie ciepły i nie będzie przemakał. Dokładnie pokryj całą powierzchnię dachu, starając się układać materiał poszycia tak, jak układa się dachówki: górna warstwa powinna zachodzić na dolną (oznacza to, że należy kłaść materiał poszycia od dołu i stopniowo przesuwać się w górę). W ten sposób woda będzie spływała po dachu i nie będzie przeciekała do środka.
Etap 4
Gdy skończysz układać pokrycie dachowe, zabezpiecz jeden z otwartych boków szałasu, aby uniknąć przeciągów. Jeśli spodziewasz się chłodów, możesz uszczelnić szałas z obu stron. W tym celu wykorzystaj te same materiały, które zastosowałeś do pokrycia dachu, lub też zbuduj ścianki z kłód drewna.
Szałasy z otwartym frontem świetnie sprawdzają się przy chłodnej i suchej pogodzie, ponieważ można je ogrzać ogniskiem rozpalonym przed szałasem. Ciepło będzie się odbijać od wewnętrznych ścian szałasu i akumulować wewnątrz. Niestety, schronienia tego typu gorzej sprawdzają się przy deszczowej pogodzie, a także wszędzie tam, gdzie nie można rozpalić ogniska.
Zasada budowy jest taka sama jak w wypadku szałasów opartych o pień; ponieważ jednak nie masz tu do dyspozycji pnia, musisz skonstruować solidną podporę, na której będzie się wspierał dach.
Etap 1
Zacznij od budowy szkieletu. W tym celu musisz znaleźć prostą gałąź, która będzie miała długość większą niż twój wzrost, dwie proste żerdzie długości około 3 metrów oraz dwie tyki długości
Grzyb wywołujący chorobę Darlinga występuje na całym świecie (przyp. red.).
Zgodnie z polskim prawem, bez zgody leśniczego nie wolno ścinać drzew ani gałęzi. Jeśli okoliczności zmuszą cię do naruszenia przepisów – postaraj się, aby twoja budowla jak najmniej szkodziła przyrodzie (przyp. red.).
