między ZSRR i III Rzeszą około 100 tys. osób pochodzenia niemieckiego z południa Besarabii i około 14 tys. z północnej Bukowiny przesiedlono do Niemiec. Na zwolnione terytoria wysłano ludność ukraińską. Mołdawia otrzymała 61 miast i wsi z 55 tys. mieszkańców z przewagą Mołdawian i Hahauzów, Ukraina – 96 osiedli z liczbą ludności 203 tys., przeważnie Ukraińców, Rosjan i Bułgarów.
Republika Mołdawska z początku była tworem sztucznym, bez uzasadnienia historycznego czy etnograficznego.
56
Sierow się myli – N.S. Sazykin w 1940 r. generałem jeszcze nie był.
57
Praca NKWD w Mołdawii nie ograniczała się tylko do represji. Pełną parą prowadzono walkę ze służbami specjalnymi przeciwnika. Sierow meldował 6 lipca 1940 r. o przewerbowaniu pracownika rumuńskiego kontrwywiadu, A. Mielnikowa, z którego pomocą zamierzano spenetrować odpowiednie służby rumuńskie i wykryć ich agenturę. (
O aktywności wywiadu rumuńskiego świadczy także inny dokument z jego podpisem z dnia 10 lipca 1940 r., zawierający zalecenia dla służb NKWD w Besarabii i granicznych punktach kontroli:
„…Stwierdzono, że wywiad rumuński, spodziewając się ewakuacji swoich wojsk z terytorium Besarabii, pozostawił tam znaczną agenturę… Prócz tego codziennie przerzuca wielu swoich agentów, z których większość wyposażono w środki łączności radiowej…”.
W związku z powyższym Sierow nakazuje, by na wszystkich punktach kontrolnych przeprowadzano rewizje szczególnie starannie, poszukując aparatury radiowej, szyfrów, kodów itp. Na każdym z takich punktów należy zapewnić obecność kwalifikowanego oficera śledczego. (Tamże, s. 218–219).
Według stanu na 6 lipca 1940 r. na punktach kontrolnych ujawniono i aresztowano 53 agentów wywiadu rumuńskiego oraz 5 „kurierów”. (Tamże, s. 227).
58
Po przyłączeniu wschodnich połaci Polski znaczna liczba działaczy OUN zeszła do podziemia. Na początku 1941 r. nielegalne organizacje ukraińskie, nie wliczając w to polskich, liczyły ponad 1000 osób. (N.I. Władmircew, A.I. Kokurin,
Oprócz tego NKWD aktywnie działało przeciwko członkom OUN za granicą, przede wszystkim na okupowanym przez hitlerowców terytorium Polski. W notatce z dnia 3 grudnia 1940 r. Sierow podaje szczegóły operacji przerzutu na te tereny swego agenta „Ukraińca”, który wcześniej przeniknął do szeregów OUN i nawiązał bezpośrednie kontakty z jej kierownictwem. Po miesiącu „Ukrainiec” wrócił z zadaniem wywiadowczym od OUN. Podstawowym jednak jego celem było sprowokowanie rozłamu w krakowskiej organizacji OUN (
59
Pakt Ribbentrop-Mołotow składał się z dwóch części – protokołu właściwego o nieagresji oraz tajnego protokołu dodatkowego. Jego paragraf 2 stanowił: „W wypadku przekształcenia terytorialno-politycznego obszarów należących do państwa polskiego strefy interesów Niemiec i ZSRR będą rozgraniczone w przybliżeniu przez linię Narew–Wisła–San.
Kwestia, czy w interesie obu stron będzie pożądane utrzymanie państwa polskiego, zostanie definitywnie rozwiązana dopiero w toku dalszego rozwoju wypadków politycznych.
W każdym razie oba rządy rozwiążą tę kwestię w drodze przyjacielskiego porozumienia”.
Zgodnie z tym punktem przeprowadzono demarkację granicy między przyłączonymi do Niemiec i ZSRR częściami Polski.
60
61
Bogdana Kobułowa mianowano zastępcą komisarza bezpieczeństwa 25 lutego 1941 r.
62
Po włączeniu Litwy, Łotwy i Estonii do ZSRR armie tych państw rozkazem ludowego komisarza obrony S.K. Timoszenki przekształcono w korpusy strzeleckie Armii Czerwonej i podporządkowano dowódcy Bałtyckiego Okręgu Wojskowego (tekst rozkazu – patrz:
63
Byłego pakowacza w magazynie, Wiktora Abakumowa, przysłał do NKWD Komsomoł. Michaił Szrejder, jeden z pierwszych szefów OGPU, pisał potem, że w 1933 r. zastał w mieszkaniu konspiracyjnym młodego czekistę in flagranti z młodą czekistką. Panienka przyznała, że jej doniesienia agenturalne to całkowita „lipa” pisana pod dyktando Abakumowa. Szrejder usiłował go zwolnić, lecz Abakumowa tylko przeniesiono na niższe stanowisko do GUŁAG-u. Karierę zrobi po 1937 r., gdy wróci do centralnego aparatu NKWD, uczestnicząc bezpośrednio w fabrykowaniu głośnych procesów politycznych. Beria po przyjściu do NKWD zauważył młodego osiłka, który w dodatku zwąchał się z jego faworytem Bogdanem Kobułowem. W 1939 r. Abakumow zostaje szefem UNKWD obwodu rostowskiego, a w lutym 1941 r. wraca do Moskwy w charakterze zastępcy ludowego komisarza spraw wewnętrznych. Liczni świadkowie zeznawali, że stosował wobec aresztowanych bicie i tortury.
64
W innym wariancie notatek Sierow wskazuje, że chodziło o „rozmowę naszego pracownika (pułkownika Korotkowa) z zaufanym agentem w lokalu konspiracyjnym”.
65
O planach ataku Rzeszy hitlerowskiej na ZSSR Stalinowi meldowano niejednokrotnie. Adnotacja, o której wspomina Mierkułow, znalazła się na dokumencie z 16 czerwca 1941 r. (a nie 17 marca!) i pochodziła od sowieckiego źródła ze sztabu Luftwaffe, H. Schulze-Boysena. Stalin napisał: „Towarzyszowi Mierkułowowi. Może posłać to wasze »źródło« ze sztabu niemieckiego lotnictwa do jeb… maci. To nie »źródło«, to dezinformator J. St.”. W podobny sposób Stalin reagował na wszystkie dokumenty z analogicznymi doniesieniami. (Cyt. za: W. Karpow,
66
Tekst meldunku szefa GRU, Golikowa, z dnia 20 marca 1941 r. podaje się dosłownie. (Patrz:
67
W rzeczywistości R. Sorge („Ramzaj”) jako rezydent wywiadu sowieckiego w Japonii uprzedzał Moskwę o przygotowaniach Niemiec do wojny, nie podając konkretnych dat. W doniesieniu z 17 czerwca 1941 r. meldował przełożonym: „Kurier niemiecki powiedział swojemu attaché wojskowemu, że wojna przeciwko ZSRR się opóźnia, chyba do końca czerwca. Attaché nie wie – będzie wojna czy nie” (
68
Wywiad sowiecki
