rządów. Można też mieć bez euro konkurencyjną gospodarkę. Dowodzą tego przykłady Danii i Szwecji21, przy czym wcale nie jest powiedziane, że nie byłyby one jeszcze bardziej konkurencyjne, jak chociażby Austria czy Holandia, gdyby miały euro. Jednakże – choć sprawa pozostaje kontrowersyjna – w odniesieniu do nowych członków UE z Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski, argumenty przede wszystkim ekonomiczne, acz i tych politycznych bynajmniej nie można lekceważyć, przemawiają na korzyść konwergencji walutowej. Oczywiście pod warunkiem wprowadzenia euro do obiegu przy właściwym kursie, czyli takiej relacji zamiany, przy zastosowaniu której będzie zapewniona konkurencyjność dobrze zarządzanych przedsiębiorstw. Jest to tym ważniejsze, że małe i średnie otwarte gospodarki – a taki właśnie charakter mają posocjalistyczni członkowie UE – powinny realizować strategię wzrostu ciągnioną przez eksport.
Na gruncie stricte ekonomicznym rzecz idzie o stworzenie systemu i stosowanie w jego ramach polityki, która sprzyja formowaniu się kapitału i jego efektywnej alokacji. Bez tego nie ma inwestycji i postępu technologicznego, bez których z kolei nie ma wzrostu gospodarczego, bez czego, idąc dalej, nie ma na dłuższą metę rozwoju społeczno-ekonomicznego i ogólnego postępu cywilizacyjnego. Bynajmniej nie przeceniając znaczenia „Strategii dla Polski”, wielce przyczyniła się ona przez troskę o organizacje pośrednictwa finansowego, banki i rynki kapitałowe oraz nowoczesny, sprawny nad nimi nadzór do zwiększania skłonności podmiotów gospodarczych do oszczędzania, a potem do trafnej inwestycyjnej alokacji tych środków. Może nie udało nam się jeszcze stworzyć pełnokrwistej, globalnie konkurencyjnej społecznej gospodarki rynkowej, ale na pewno udało się nam nie stworzyć oligarchicznej, skorumpowanej gospodarki państwowego kapitalizmu. To więcej niż dużo…
Wtedy elementów teorii ekonomii, na których opierała się opisywana polityka gospodarcza sensu largo, nikt tak jeszcze nie określał, ale dziś widać, jak wiele było w tym idei nurtu, który zaczyna być współcześnie znany jako nowy pragmatyzm (Bałtowski 2015, 2016; Kołodko, Koźmiński 2017). Heterodoksyjność, interdyscyplinarne wątki analiz ekonomicznych i społecznych, wydłużanie horyzontu czasowego, budowa inkluzyjnych instytucji (Mączyńska 2016), gospodarczy umiar (Pach, Kowalska, Szyja 2016), docenianie behawioralnych aspektów rozwoju, a także troska o potrójnie zrównoważony rozwój – ekonomicznie, społecznie i ekologicznie – to główne atrybuty nowego pragmatyzmu. Można powiedzieć, że w dużej mierze ten nurt ekonomiczny wyprowadzany jest z praktycznych doświadczeń i teoretycznych debat towarzyszących polskiej transformacji ustrojowej dokonującej się w warunkach nieodwracalnej globalizacji (Kołodko 2014; Mączyńska 2019). Jeśli tak jest, to z pewnością jest to ważka konsekwencja „Strategii dla Polski” również dla innych gospodarek, a dla samej Polski istotna wskazówka współcześnie i na przyszłe lata.
Zarówno ten program, jak i „Program Naprawy Finansów Rzeczypospolitej” jedynie pozornie miały charakter średniookresowy, w istocie bowiem nastawione były na rozwiązywanie w sposób kompleksowy problemów długookresowych. Gdy raz jeszcze wnikliwie spojrzy się na ich stronę merytoryczną i politykę gospodarczą, to widać w nich wyraźnie dualność w tym znaczeniu, że przed ich powstaniem i – dosłownie – przed ich napisaniem grupa wybitnych ekonomistów dysponowała już bogatymi pokładami wiedzy ekonomicznej w jej ujęciu opisowym (deskryptywnym). Poszli oni jednak dalej, do ekonomii postulatywnej (normatywnej) i nie bali się podjąć wielkiego, historycznego przecież w swym wymiarze wyzwania. Skoro wydawało się im, że wiedzą, jak jest i co od czego zależy, a zarazem wyznawali pewien łączący ich system wartości preferujący społeczną gospodarkę rynkową, podjęli próbę zmiany rzeczywistości na lepszą. Ten ogromny wysiłek powiódł się w niemałym stopniu. Oczywiście można było zrobić jeszcze więcej i lepiej, ale można też było zrobić dużo mniej i gorzej.
Åslund A. (1995), How Russia Became a Market Economy, The Brookings Institution, Washington, DC.
Baka W. (1999), U źródeł wielkiej transformacji, Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Bąkowska K., Lachowicz M., Marczewski K. (2019), Indeks Odpowiedzialnego Rozwoju. PKB to za mało…, Polski Instytut Ekonomii, Warszawa.
Balcerowicz L. (1992), 800 dni. Szok kontrolowany, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa.
Bałtowski M. (2015), Ewolucja ekonomii a nowy pragmatyzm Grzegorza W. Kołodko, „Ekonomista”, nr 5.
Bałtowski M. (red.) (2016), Ekonomia przyszłości. Wokół nowego pragmatyzmu Grzegorza W. Kołodko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Bugaj R. (2015), Plusy dodatnie i ujemne, czyli polski kapitalizm bez solidarności, Poltext, Warszawa.
Camdessus M. (2018), Rok 2050 – wyzwania i prognozy, Wydawnictwo Nieoczywiste, Warszawa.
Castels F. (1978), The Social Democratic Image of Society. A study of the Achievements and Origins of Scandinavian Social Democracy in Comparative Perspective, Routledge, London.
Domański S.R. (2019), List do Profesora Grzegorza Kołodko, 21 stycznia, http://pte.pl/pliki/2/1/domanski_list.pdf.
Dornbusch R., Edwards S. (1989), Macroeconomic Populism in Latin America, „NBER Working Paper”, No. 2986.
Ellman M., Gaidar E.T., Kolodko G.W. (1993), Economic Transition in Eastern Europe, Blackwell, Oxford, UK – Cambridge, USA.
Fandrejewska A., Lipszyc J.B. (1995), Wicerząd wicepremiera, „Rzeczpospolita”, 13 maja.
Frydman R., Kolodko G.W., Wellisz S. (1991), Stabilization Policies in Poland: A Progress Report, w: Exchange Rate Policies in Developing and Post-Socialist Countries, E.M. Claassen (red.), International Center for Economic Growth Publication, ICS Press, San Francisco.
Główczyk J. (2003), Szalbierczy urok transformacji, Fundacja Innowacja, Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna, Warszawa.
Gomułka S. (1990), Stabilizacja i wzrost: Polska 1989–2000, w: Polityka finansowa – nierównowaga – stabilizacja (II), G.W. Kołodko (red.), Ministerstwo Finansów i Instytut Finansów, Warszawa.
Gomułka S. (2016), Transformacja i rozwój. Teoria i polityka gospodarcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
GNH Centre Bhutan (2019), http://www.gnhcentrebhutan.org/what–is–gnh/.
GUS (2018), 100 lat Polski w liczbach, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Hausner J. (2007), Pętle rozwoju. O polityce gospodarczej 2001–2005, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Hübner D., Mizgała J. (2006), Nasz kolor w Unii, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Iversen T. (1998), The choices of Scandinavian social democracy in comparative perspective, „Oxford Review of Economic Policy”, 14(1).
Kaliński J. (2012), Gospodarka w PRL, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa.
Kolodko G.W. (1989), Reform, Stabilization Policies and Economic Adjustment in Poland, United Nations University World Institute for Development Economics Research (WIDER), Helsinki.
Kolodko
Szwecja, podobnie jak wszystkie posocjalistyczne gospodarki-członkowie Unii, ma traktatowy obowiązek przyjęcia euro, Dania zaś jest jedynym krajem (poza opuszczającą ugrupowanie Wielką Brytanią), która takiego obowiązku nie ma. Ma natomiast takie prawo, z którego – jak sądzę – w przyszłej dekadzie zechce skorzystać. Chyba że…
