strony i wszelkiego rodzaju wyroby cukiernicze i warzywa z drugiej.
Badanie ankietowe INCA wykazało, że u dzieci między 3. a 14. rokiem życia węglowodany dostarczają 47% energii przyjętej z pożywieniem; dzieci te spożywają 188-230 g węglowodanów dziennie, w zależności od wieku. U dzieci w wieku 3-5 lat skrobia stanowi zaledwie 45% spożywanych węglowodanów, a u 10-latków- 54%. Spożycie błonnika waha się w granicach 10-15 g dziennie w zależności od wieku.
Podaż tłuszczów
U dzieci między 2. a 17. rokiem życia tłuszcze dostarczają 37,5% energii przyjętej z pożywieniem; spożycie tłuszczów wynosi 65-84 g dziennie. Odsetek ten zwiększa się z wiekiem i zależy od rodzaju spożywanych produktów mlecznych.
Podaż białek
Według badania ankietowego przeprowadzonego w latach 1985-1989 w Paryżu dziecko 4-letnie spożywa dziennie średnio 60 g białka (od 36 do 99 g). W 1994 roku u dzieci w wieku od 3 do 12 lat spożycie białek dostarczało średnio 15,5% dobowej ilości energii przyjętej z pożywieniem. Średnie spożycie białek przez dziecko 4-letnie (60 g dziennie) przekracza 4-krotnie spożycie zalecane. 10-latkowie spożywają jeszcze więcej białka. Dane te niewiele się zmieniają, gdyż w 1999 roku białka wciąż dostarczały u dzieci w 3.-14. roku życia 15,5% energii przyjętej z pożywieniem (60 g białka dziennie spożywały dzieci w wieku 3-5 lat, a 79 g dziennie dzieci w wieku 9-11 lat).
Ta znacząca rozbieżność między spożyciem zalecanym a spożyciem rzeczywistym jest prawdopodobnie spowodowana dużą konsumpcją mięsa i produktów mlecznych. Należy jednak pamiętać, że ścisłe wypełnianie wszystkich zaleceń dietetycznych jest praktycznie niemożliwe. Przestrzeganie norm dziennego spożycia białek prowadziłoby do ograniczenia spożycia produktów mlecznych, co z kolei zmniejszyłoby dzienne spożycie innych składników diety, a zwłaszcza wapnia. Innym problemem jest ustalenie optymalnej diety. W zaleceniach dietetycznych przeznaczonych dla matek najmłodszych dzieci dla ułatwienia używa się jako miary łyżeczek do kawy, a w zaleceniach dla matek dzieci starszych – jednostek przybliżonych. Ilość (masa) mięsa, która mieści się w jednej łyżeczce, jest zmienna i zależy od rozmiaru łyżeczki oraz stopnia jej wypełnienia – ilość ta może wahać się od 3 do 10 g, co odpowiada wahaniom dziennego spożycia o średnio 0,6-2 g. Zalecenia dotyczące produktów mlecznych podaje się w jednostkach miary, jednak zawartość białka zależy od jakości produktu. Na przykład, aby dostarczyć 100 mg wapnia w jogurcie, dodatkowo podaje się 3,7 g białka (w 95 g jogurtu); tyle samo wapnia dostarcza 100 g sera białego, ale wraz z 8 g białka, a ser topiony 40% dostarcza aż 13 g białka.
Wniosek
Istnieje rozbieżność między zaleceniami a rzeczywistym spożyciem różnych składników: zwiększona jest podaż białek i tłuszczów, zmniejszone spożycie węglowodanów, zwłaszcza złożonych, i występuje niedobór podaży skrobi.
● AFSSA/CNERMA/CNRS: Apports conseillés pour la population française, wyd. 3 Tec & Doc, 604.
● Boggio V, Grossiord A., Guyon S., Fuchs S., Fantino M.: Consommation alimentaire des nourissons et des enfants en bas âge en France en 1997. Arch. Pediatr., 1999, 6, 740-747.
● Chouraqui J. R: Les grands principes de la nutrition entre 0 et 3 ans. Rev. Prat., 2004, 54, 2005-2012.
● Chouraqui J.R: Y a t’il adéquation des apports nutritionnels aux besoins? W: Alimentation de 1'enfant et de ladolescent. CERIN, 2004, 19-30.
● Comité de nutrition de la Société françise de pédiatrie. Besoins en protéines des nourrissons et des enfants en bonne santé. Arch. Pediatr., 1997, 4, 373-382.
● CREDOC- AFSSA. Volatier J. L. i wsp.: Enquête individuelle et nationale sur les consommations alimentaires. (Enquete INCA, 1999). Tec & Doc, 2000, 158.
2
Rozwój i czynność wewnątrzwydzielnicza tkanki tłuszczowej
Michèle Guerre-Millo
Tkanka tłuszczowa, główne ogniwo homeostazy energetycznej, spełnia dwie funkcje. Z jednej strony gromadzi i w razie potrzeby uwalnia zgromadzone zapasy dzięki wyspecjalizowanym komórkom – adypocytom, a z drugiej uwalnia cząsteczki biologicznie czynne, adypokiny, które między innymi biorą udział w kontroli tworzenia tkanki tłuszczowej (adypogenezy), w metabolizmie węglowodanów i tłuszczów oraz w regulacji odżywiania (rycina 2.1). Nie tylko adypocyty pełnią funkcję wydzielniczą i endokrynną: również inne komórki tworzące podścielisko tkanki tłuszczowej, takie jak preadypocyty, komórki endotelialne, makrofagi, mogą wydzielać cząsteczki biologicznie czynne.
ROZWÓJ TKANKI TŁUSZCZOWEJ
Pierwszym etapem adypogenezy jest różnicowanie się komórek macierzystych do adypoblastów. Wiadomo, że komórki mezenchymalne mogą się różnicować w chondroblasty, mioblasty i adypoblasty. Pula preadypocytów zdolnych do rozmnażania wywodzi się z komórek macierzystych różnicujących się w adypoblasty. U człowieka proliferacja komórek następuje głównie po urodzeniu, ale prawdopodobnie zachodzi również u osób dorosłych w odpowiedzi na różne sygnały lokalne lub centralne w patogenezie otyłości. Czynniki wpływające na proliferację preadypocytów nie są dobrze poznane. Po zakończeniu rozmnażania preadypocyt zaczyna się różnicować; jest to proces precyzyjnie sterowany głównie dzięki hamowaniu czynników transkrypcyjnych, których aktywność utrzymuje preadypocyt w stanie niezróżnicowanym (rycina 2.2).
Rycina 2.1. Funkcje adypocytów.
W następnych etapach biorą udział czynniki transkrypcyjne należące do trzech głównych grup: CCAAT (enhancer binding proteines) (C/EBP), PPAR (peroxisome proliferator activates receptors) (receptorów aktywowanych przez proliferatory peroksysomowe) i SREBP (sterol regulatory element binding protein) (białko wiążące fragment regulacyjny steroli).
C/EBP-β i C/EBP-δ występują wcześnie i przejściowo w adypocytach. Mają za zadanie zainicjować ekspresję dwóch innych czynników transkrypcyjnych, PPAR-γ i C/EBP-α, które podlegają wzajemnemu sprzężeniu zwrotnemu dodatniemu. Ostatnio odkryto nowy czynnik transkrypcyjny biorący udział w regulacji dojrzewania adypocytów – KLF-5 (Kruppel-like factor 5) -indukowany przez C/EBP-β i δ, który aktywuje promotora PPAR-γ. PPAR-γ należy do grupy receptorów jądrowych, do których aktywacji niezbędny jest ligand. Ligandami PPAR-γ mogą być niektóre kwasy tłuszczowe lub ich pochodne oraz związki przeciwcukrzycowe z grupy tiazolidynedionów (TZD). Aktywując PPAR-γ, TZD stymulują różnicowanie się komórek tkanki tłuszczowej u gryzoni i sprzyjają powstawaniu nadwagi u człowieka.
Wiele czynników zewnątrzkomórkowych, częściowo produkowanych przez samą tkankę tłuszczową (hormony, cytokiny, czynniki wzrostowe, kwas lizofosfatydowy, prostaglandyny, kwasy tłuszczowe), i egzogennych (inhibitory proteazy, ksenobiotyki) wpływa na różne etapy adypogenezy. Prawidłowość rozwoju tkanki tłuszczowej zależy więc od wzajemnego wpływu licznych sygnałów wewnątrz- i zewnątrzpochodnych, często
