weer maak die warmte daarvan my minder angstig. “Kom, sit regop. Ek begryp dat jy verward en oorweldig voel, maar dis ’n wonderlike ding wat gebeur het, Pixie.” Hy help my na die stoel by die venster waar ek gesit en lees het.
“Dit was die boek. Dit was Mary wat my laat onthou het.” Selfs my stem klink vir my anders. Nie meer Pixie se stem nie.
“Vertel my. Wat in die boek het jou laat onthou?”
Ek blaas my asem uit. Waar begin ek?
By die boek. By Mary Livingstone.
Maar ek bewe te veel, my kop is vol fladderende, krysende voëls, woorde vlieg ook heen en weer sonder rigting, sonder plan. My mond gaap soos ’n vis s’n, maar al wat uitkom is my asem wat horterig bly blaas.
Al wat helder en duidelik in my kop is, is my pa se gesig. En bloed.
Dokter Stewart help my op. “Stap saam na my spreekkamer toe, daar sal ons nie gesteur word nie.”
As hy my nie aan my elmboog vasgehou het nie, het ek soos ’n dronk mens gesteier, want ek kan skaars my kierie vashou. Monja kom verby en haar oë rek, sy kyk op na dokter Stewart, loop toe vinnig verder.
In sy spreekkamer gee hy vir my ’n glas water aan, laat my op ’n gemaklike stoel in die geselshoekie sit en neem oorkant my plaas. “Ek gaan ons gesprek opneem op hierdie bandopnemertjie, sodat ons agterna daarna kan luister. Reg so?”
Ek knik seker, ek weet nie. My kop is vol los drade, soos ’n spinnerak wat versteur is. Waar begin ek?
“Kom ons begin met jou naam,” antwoord hy my onuitgesproke vraag.
“Elfrieda Vanessa Rademeyer. Maar ek het twee ander name ook. My pa en ma het my Elfie genoem en my laerskoolmaats ook, maar na … na …” my kop sak in my hande, die herinnering aan daardie dag te oorweldigend, “… in die hoërskool het hulle my Veda genoem.”
“Is dit wat jy wou hê?”
Moenie my nou al ontleed nie, dokter, wag tot jy my storie gehoor het, dink ek, maar sê dit nie.
Hy gee vir my die houer met sneesdoekies aan, leun dan terug in sy stoel. “Vertel my van die boek. Waar jy was toe jy daarvan gehoor het. Hoe dit gelyk het, wie by jou was, wat jy gedoen het.”
Ek bewe, ek huil, ek praat en praat. “Toe ek klein was het my pa vir my so ’n kartonbuis met glasstukke in gegee, ’n kaleidoskoop het ek later geleer, maar ek het dit my towerstok genoem. Elke keer as ek dit draai, was daar ’n ander prentjie. Ek voel nou ook so, asof ek draai en draai, maar die stukke bly nooit bymekaar nie.”
“Onthou jy ek het vir jou gesê dit is amper soos om ’n legkaart te probeer bou?”
“Ja, dit voel so, behalwe dat daar te veel stukke weg is en ek weet nie eers hoe die finale prentjie lyk nie. Ek weet nog steeds nie hoe ek in Durban uitgekom het nie. My onthou rafel iewers in matriek uit. Het ek eksamen geskryf? Ja. Ek onthou ek het. Maar nie of ek deur is nie. Kan ons uitvind? Sê nou … sê nou …”
Dokter Stewart hou aan vrae vra.“Waar werk jou ma? Het julle ’n telefoon by die huis? Kan jy jou eksamennommer onthou?”
Stadig, sukkelend, probeer ek my gedagtes orden, terwyl ek my oë op die bandmasjien op die tafeltjie tussen ons hou. Die magdom inligting wat skielik my brein oorgeneem het, is oorweldigend. Nes ek wil begin, oorval nóg ’n herinnering my, maar ek kry nie kans om daarby stil te staan nie, dan is die volgende verskrikking daar.
“Wees rustig. Vat jou tyd en kry een van die draadjies wat nou in jou kop los spin vasgevat, en begin daar.” Sy stem bring tog kalmte en ek maak my oë toe, luister na die geluide om my. Die gekoer van duiwe naby. Die geruis van verkeer ver. Sy asemhaling in die stil kantoor. My asemhaling. Die wieletjies van ’n trollie wat kir-kir in die gang afgestoot word, die veraf gesels van twee vroue.
Met die sneesdoekies vee ek eers oor my gesig en my handpalms en lig dan my kop.
“Ek moet by my pa begin.”
TWEE
DIT IS ’N SATERDAGMIDDAG LANGS DIE EMMARENTIADAM. Dis die einde van die somer, die blare het al begin val. Ek ruik die dam se water, groen en oeroud. Moerassig.
“Wat lees Pappa?” Ek is moeg stilgesit, die gras kielie my bene en ek bly krap-krap om my enkels.
“Ek lees van ’n dogtertjie wat baie lank gelede doer in Kuruman grootgeword het. Haar naam was Mary Livingstone. Wat weet jy van David
Livingstone?” Hy kyk oor sy bril na my en sy oë is sag en ek weet hy gaan my nie dom laat voel nie.
“Hy het mos die Victoriawaterval gekry?”
Hy lag, laat sy hand sak om ’n koekie uit die mandjie tussen ons uit te haal en ek lees die terg op sy gesig. “Wel, dit was maar altyd daar, nè? David Livingstone was ’n ontdekkingsreisiger, die eerste wit man wat dit gesien het en die magtige waterval ’n naam gegee het en daarom so beroemd geword het dat hy selfs in Westminster Abbey begrawe is.” Hy kou die koekie en kyk weer af. “Maar van sy vrou, die een wat hom so ondersteun het, weet mens bykans niks nie. Asof sy bloot ’n naskrif tot sy lewe was. ’n Skaduwee in haar eie storie.”
“Wel, sy het beslis vir Pappa beïndruk – jy kyk vandag skaars of die visse byt!”
Hy pluk ’n slag aan sy lyn en glimlag. “Hulle is nie honger nie, maar ek is. Wat van ’n toebroodjie?”
Terwyl ek kos uithaal, lees hy verder.
Ek en Pappa is al so gekonfyt in ons ritueel op Saterdae, ons pak amper sonder woorde in. Die visgerei, die vorige Saterdag al skoongemaak en netjies weggepak in die stoepkas, word uitgehaal en teen die trap neergesit. Die pap is vroegoggend al gemaak en in twee bakkies gegooi, rooi gekleur en geel gekleur met bietjie rissiepoeier by, Pappa se geheime resep. ’n Ekstra bakkie vir erdwurms moet vinnig ingepak word voordat Mamma dalk sien. Sy gril en wil niks van ons visvangery weet nie.
My werk is om die koffiefles vol te maak, die broodjies in die koekblik te sit met twee appels en Mariebeskuitjies, en alles in ’n mandjie te pak saam met ons laphoede en ’n boek vir elkeen. Want dit is nie net die saamsit langs die dam met ons stokke gestut voor ons, die lyne ver in die water ingeskiet, wat ons deel nie; Pappa leer my ook van die wonder van boeke.
Mamma hou nie van lees nie.
“Hei, Elfie, jou stok roer. Vat gou!” In die opwinding van inkatrol en die vis in die net vang, vergeet ek van Mary Livingstone en onthou eers weer die aand in my bed van haar toe ek terugdink aan die dag.
“Vertel my van Mary Livingstone, Pappa?” vra ek, toe hy kom nagsê.
“H’m, weet jy wat, ek sal vir jou ’n stukkie lees, dan los ek die boek by jou. Volgende jaar as jy eers in die hoërskool is, gaan jy te groot wees vir stories, maar kom ons lees dit vir oulaas saam!”
Hy lees nie elke aand nie, soms nie eers elke week nie. Mamma roep uit die sitkamer, kla sy sien hom so min, sy wil eerder met hom gesels, dan trek hy sy skouers op, vryf my hare deurmekaar en sê met ’n knipoog nag.
Is dit juis dáárom dat ek so baie aan Mary gedink het, hoekom sy so in my kop ingeklim het, hierdie
