se gevolgtrekking: “Pyn is onvermydelik, maar swaarkry is opsioneel.”
BLYDSKAP IS HARDE WERK
In die 13de eeu het daar in die dorpie Assisi in die Italiaanse distrik Perugia ’n heilige man genaamd Franciskus gewoon. Dalk het jy al van Franciskus gehoor? Hy is een van die mees geliefde heiliges van die Katolieke Kerk.
Franciskus was daarvoor bekend dat hy graag die lewe vir homself moeilik gemaak het. Hoewel hy uit ’n ryk familie gekom het, het hy growwe lappe van streepsakmateriaal gedra wat sy vel stukkend gekrap het. Hy het in sowel die somer as die winter kaalvoet geloop. Hy het geweier om aan geld of vroue te raak.
Dit als klink maar na die tipiese dinge waarmee monnike in die Middeleeue die lewe vir hulself versuur het, maar Franciskus het dinge selfs verder geneem. Soms het hy sy klere afgepluk en kaalbas in dorings rondgerol. Hulle vertel wanneer hy halfpad deur ’n maaltyd besef het sy kos begin lekker proe, het hy ’n handvol as uit die naaste vuurherd gegryp en oor sy kos gestrooi voordat hy verder geëet het.
Hy klink maar na ’n droewige kêrel.
En tog beskou Katolieke Franciskus as een van die mees vreugdevolle mense wat ooit gelewe het. In sy leeftyd het mans en vroue van heinde en verre na Assisi gestroom om soos hy te leef. Hy het ’n orde van monnike en nonne gestig wat vandag nog bestaan. Franciskus is glo gereeld gesien waar hy van spontane vreugde in die strate dans. Soms het hy met voëltjies en ander diere geselsies aangeknoop.
Dis ’n week voor my besoek aan Bosko in Serwië. Ek staan voor die ingang van die klooster van die Susters van Versoening in Assisi. In ’n klein tuintjie tussen malvas en krismisrose staan ’n standbeeld van ’n dansende Franciskus. “Wees geseënd, Broeder Son en Suster Maan!” staan op ’n plaatjie by sy voete geskryf. Dis ’n aanhaling uit ’n liedjie wat Franciskus geskryf het.
Ek lui die klokkie en wag dat een van die nonne my inlaat.
Assisi is ’n rare plek. Dis op ’n berg in die platteland van Italië, sowat ’n uur se treinreis van Rome. Daar is iets ouwêrelds, byna misties in die lug. Als is van klip. Die smal Middeleeuse straatjies is met klippe geplavei. Die geboue is van gestapelde klippe gebou. Hier en daar sien mens vrome ou monnike met geplooide gesigte wat ook lyk of dit uit klip gebeitel is. Snags is die stegies doodstil.
Ek is in die stad om die antwoord op ’n vraag te kry: Hoe kan ’n ou wat die lewe vir homself so moeilik gemaak het, vandag as ’n ikoon van blydskap onthou word?
’n Non van die Susters van Versoening gaan met my daaroor gesels.
Twintig jaar gelede het Bente Wolf by die voorhek van die einste klooster gestaan waar ek my nou bevind. Sy het oomblikke vantevore van ’n toerbus afgeklim, papmoeg ná ’n rit al die pad van Denemarke aan die oorkant van Europa. Iewers langs die pad het sy ’n nare griep opgedoen. Sy moes gevoel het soos Franciskus nadat hy in dorings gerol en as geëet het.
Voos.
Bente was iemand wat haarself as ’n geestelike soeker beskryf het. Oor die jare heen het sy by ’n hele paar New Agerige bewegings betrokke geraak om te kyk of hulle haar die sin van die lewe kon help vind. Niemand kon haar tot in dié stadium daarin help nie. Nou het sy in Assisi kom kyk of hier vir haar iets te leer was. Sy het iewers gelees van die Susters van Versoening, ’n Franciskaanse Orde wat in ’n klooster bly wat sedert die 1200’s ononderbroke bewoon word.
Die nonne het die moeë Bente ingelaat en haar in die skaduryke kloostertuin laat rus. Daar het Bente haar oë gesluit en diep asemgehaal, te uitgeput en grieperig om enigiets anders te doen. Sy moes soos ’n spook gelyk het, haar hare en grimering deurmekaar, haar gesig rooi en geswel.
Terugskouend besef sy die siekte was eintlik ’n gawe, iets wat haar daarvan weerhou het om die dorp se strate in te vaar en in soewenierwinkels rond te grawe. Sy het bloot in die tuin op ’n stoel teruggeleun, te moeg om haar langer teen die uitputting te verset. Dit was nie lekker nie, haar hele lyf was seer, maar vir ’n kort wyle was sy volledig met al haar skete en pyne daar in die tuin teenwoordig.
Dié eenvoudige oomblik het haar lewe verander. “Ek het net gewoon opgehou om die oomblik te weerstaan en het so stil geraak dat ek ’n sagte stem in my hart kon hoor wat ek andersins sou gemis het,” sou sy my later vertel.
“Bente, jy het tuisgekom,” het die stem gesê.
Dis nou 20 jaar later en ek kuier met Bente in dieselfde tuin van die klooster waar sy al die afgelope 16 jaar ’n lekenon is. Ná haar eerste besoek aan Assisi het sy haar tot die Katolisisme bekeer en binne vier jaar was sy ’n lid van die Susters van Versoening.
“My siel het ’n roepstem gehoor. En in die afgelope 20 jaar het ek nog nooit getwyfel dat dit reg was om na daardie stem te luister nie. My nuwe lewe is nou my tuiste.”
Dis asof dinge in haar lewe nou vanself vloei. Nie als is maklik nie, maar als is soos dit moet wees.
Ek vra haar oor Franciskus. Vir wat het die man sy lewe vir homself so onnodig moeilik gemaak en hoekom was hy desondanks so vreugdevol?
“Baie mense weet van Franciskus se blydskap en die liedere wat hy geskryf het, maar dit sal ’n fout wees om nie ook van sy hartseer en pyn kennis te neem nie,” sê Bente. Die Middeleeue was ’n tyd toe die meeste mense arm, honger en bedremmeld was. Franciskus het iets geweet wat ons moderne wêreld vergeet het. “Franciskus het besef hy kan nie ware blydskap ken as hy net vir sy eie gerief en lekkerkry leef nie. Deur homself aan pyn bloot te stel, het hy deel geword van ’n wêreld wat veel wyer as net sy eie belange strek, ’n wêreld wat die broederskap van alle dinge, deernis en ’n veel groter vorm van geluk insluit.”
Dis ’n mondvol en ek moet eers ’n rukkie daaroor tob voordat ek begin verstaan wat Bente sê. Sy sê gerief is ’n kokon. Ons kan dinge vir onsself maklik maak deur ons van die res van die wêreld af te sonder en gemaklik te leef. Maar deur uit ons kokon te breek en op te hou om vir die wêreld se swaarkry en teëspoed weg te kruip, kan ons tuiskom in iets wat veel groter en meer opwindend as net ons eie lewe is.
Bente sit haar een hand op haar maag en haar ander hand op haar hart.
“Daar is twee soorte blydskap,” sê sy.
“Blydskap van die maag.
“En blydskap van die hart.”
Blydskap van die maag is gerief. Dit is wat jy beleef as jy genoeg het om te eet, gesondheid en mense wat jou liefhet. In die moderne Westerse wêreld is ons redelik goed daarmee om die maag bly te maak. Die VN het ’n jaarlikse “blydskap-indeks” waarop hulle lande rangeer ingevolge hoe gelukkig die inwoners is. Europese lande soos Denemarke, Noorweë en Nederland eindig altyd boaan die indeks. Maar as mens na die samestellers se definisie van blydskap kyk, sien jy die dinge wat hulle meet, sluit in hoe goed ’n land se mediese dienste is, hoe veilig dit is en of die inwoners genoeg het om te eet. Dis alles belangrike goed, maar dis die blydskap van die maag.
In die ontwikkelde Weste is ons nie altyd so goed daarmee om ook die blydskap van die hart na te streef nie. “Die blydskap van die hart is nie altyd lekker of gemaklik nie, dis om in jou lewe tuis te voel en te weet jou bestaan hier op aarde het betekenis,” verduidelik Bente. Om blydskap van die hart te leer ken,
