is vier wenke om die blydskap van jou hart te leer ken:
•Raak soms stil en mediteer;
•Wees dankbaar, selfs in die moeilike tye;
•Leef eenvoudiger; en
•Leer omgee vir iets meer as net jouself.
Die aand nadat ek Bente besoek het, sak ek onverwags swaar op my hotelbed neer. Al my spiere is seer. My keel brand. Ek het uit die bloute ’n onverwagse griep opgedoen, hier in die middel van die Italiaanse somer, met geen ander siek mens in sig nie.
Ek kanselleer my planne om na ou katedrale te kyk, rol my in die hotelbed se lakens toe en loer by die venster uit hoe die son oor Perugia se groen vallei sak. Ek dink terug aan Bente en hoe sy ook op haar eerste besoek aan Assisi deur die griep platgetrek is. Dis asof mens se lyf vir jou probeer sê: “Hokaai! Hou op om so agter ervarings aan te jaag. Daar is iets meer wat jou aandag vra.”
Jou hart roep in ’n fluisterstem na jou. “Luister.”
Geestelike mense is baie lief daarvoor om vir jou te sê jou blydskap word uitsluitlik bepaal deur wat binne jou gemoed aangaan. “Happiness is an inside job,” lui ’n plakker wat ek al agterop ’n motor gesien het.
Maar ek vind Bente se benadering nuttiger; die gedagte dat ons ’n blydskap van die hart het wat deur ons geestestoestand bepaal word, asook ’n blydskap van die maag wat van eksterne gerief afhang.
Bente is nie die enigste mens wat al dié insig verwoord het nie. Die sielkundige en skrywer Jonathan Haidt wys in sy werk daarop dat blydskap deur ’n mengsel van geestes- en omstandigheidsfaktore bepaal word. Ja, jy moet jou gedagtegang in orde kry om gelukkig te wees, maar jy moet ook jou bed opmaak, minder kafeïen drink en verkieslik nie in ’n oorlogsone woon nie.
Tot dusver het ons heelwat oor die blydskap van die hart gesê, maar dis dalk die moeite werd om ’n rukkie by die blydskap van die maag ook stil te staan. Hoe beïnvloed eksterne faktore ons blydskap?
Die positiewe sielkunde is ’n beweging wat in die 1990’s deur die sielkundige Martin Seligman van stapel gestuur is en in die daaropvolgende jare deur kenners soos Tal Ben-Shahar, Shawn Achor, Catherine Sanderson en Ed Diener voortgesit is. Seligman en sy opvolgers doen studies om uit te vind presies hoe blydskap werk en waar dit vandaan kom.
Dikwels kyk hulle na die eksterne faktore wat jou maag gelukkig maak. Maak dit jou gelukkig om meer geld te verdien? Om ’n hond te kry? Om meer te slaap? Om te trou?
Mens kan jou nogal lank vermaak deur na te vors watter verbande die positiewe sielkundiges tussen blydskap en allerlei leefstylfaktore vind. Hier, net vir die pret, is ’n paar wat mens raaklees in die werk van die kenners wat ek hierbo gelys het:
•Geslag: Jammer vir die manne, maar dit lyk of vroue gelukkiger is. Navorsers wat die spraakpatrone van die twee geslagte ontleed het, het bevind vroue is veel meer geneig om te sê dat hulle bly, dankbaar en tevrede is. En dis nie net omdat vroue oor die algemeen meer geredelik oor hul gevoelens praat nie. Mans praat ook baie oor hul gevoelens, maar die gevoelens wat mans die graagste uitspreek, is woede en ontevredenheid.
•Opvoeding: Dit help beslis om op skool hard te werk. Mense met hoër vlakke van opvoeding is gelukkiger. Dit is waarskynlik omdat mense met grade vryer is om ’n beroep te kies wat hulle gelukkig maak, terwyl iemand met net gr. 8 dikwels maar moet vat wat hy of sy kry. ’n Slegte werk kan jou blydskapvlakke lelik knou.
•Politiek: Konserwatiewe mense (volgens die Amerikaanse definisie van mense wat tevrede is met die huidige stand van die politiek en nie wil hê dat dinge verander nie) is dikwels gelukkiger as progressiewes wat met die huidige situasie ontevrede is en hervormings soek. Dit maak sin dat mense gelukkiger sal wees as hulle hou van dinge soos wat dit is. Maar in Suid-Afrika, waar die regses dikwels ook met die status ongelukkig is, kan dit anders lyk.
•Vriende: Jou blydskap word nie sodanig beïnvloed deur hoeveel vriende jy het nie, maar deur hoe gelukkig die vriende is wat jy wel het. As jy byvoorbeeld 20 vriende het, maar hulle is almal mislik, is die kans goed dat jy self mislik gaan wees. As jy daarenteen net twee vriende het, maar hulle is albei vrolik en vol glimlagte, is die kans goed dat jy self vreugdevol gaan wees. Sanderson berig as jy ’n gelukkige vriend het wat binne 1 myl van jou huis woon, verhoog dit jou kans om vreugdevol te wees met ’n allemintige 25%. So moenie so hard probeer om baie vriende te maak nie; wees eerder kieskeurig en sorg dat die vriende wat jy wel het ’n opbeurende invloed op jou gemoed het.
•Godsdienstigheid: Pew Research, ’n maatskappy in Amerika wat veral godsdienstige fenomene ondersoek, het bevind mense wat godsdienstige byeenkomste bywoon, neig om meer gelukkig te wees. Let wel, jy moet godsdiensbyeenkomste bywoon sodat dit werk. Mense wat by die huis sit en op hul eie gelowig is, raak nie veel meer vreugdevol as gevolg daarvan nie. Dit gaan hier moontlik oor die sosiale steun wat mense by die kerk kry. En dan is daar ’n fassinerende studie deur Sheena Sethi Iyengar van die Universiteit van Pennsilvanië wat bevind het mense wat aan fundamentalistiese gelowe behoort (die soort wat hul heilige geskrifte baie letterlik opneem), is gelukkiger as mense wat aan gematigde gelowe behoort. Sy het hoër vlakke van blydskap onder Ortodokse Jode en fundamentalistiese Christene gevind as onder liberale Jode en Christene met ’n minder letterlike Skrifbeskouing. Dit sal interessant wees as iemand eendag kan uitvind hoekom dit die geval is.
•Om aantreklik of sexy te wees: Seligman het bevind mens se voorkoms het zero impak op hoe gelukkig jy is en sy bevinding is lank wyd as die waarheid aanvaar. Maar Haidt berig sy kollegas het onlangs verder gekrap en op ’n interessante bevinding afgekom: Ja, die voorkoms waarmee jy gebore is, het wel weinig impak op jou blydskapvlakke. Maar vroue (nie juis mans nie) kan hulself later in hul lewe effens gelukkiger maak deur hul voorkoms te laat aanpas. En ja, dit verwys na plastiese chirurgie. Spesifiek vroue wat aan hul borste laat werk, is ná die tyd volhoubaar gelukkiger. Dit geld vir sowel vroue wat hul borste laat vergroot as vroue wat hul borste laat verklein.
Dié goed is als lekker om te weet en kan jou help om ’n baie gemaklike lewe vir jouself te skep. Maar dis net een deel van die storie van blydskap.
In die res van hierdie boek gaan ons eers ’n paar hoofstukke aan die blydskap van die hart wy en kyk hoe die mindfulness, dankbaarheid, eenvoud en omgee waarvan Bente praat, ons kan leer om in ons eie lewe tuis te kom. Daarna gaan ons ’n paar hoofstukke lank oor die blydskap van die maag gesels en kyk hoe ons ons lewe kan inrig sodat ons maksimaal vreugdevol kan wees.
Dié onderskeid tussen ons interne en eksterne lewe is nogal kunsmatig en die twee afdelings sal gereeld oorvleuel. Ek tref bloot die onderskeid omdat dit bietjie struktuur aan die gesprek verleen.
Voordat ons wegtrek, is daar ’n belangrike vraag waarby ons eers moet stilstaan. Mense wat hoor jy doen navorsing oor blydskap, het dikwels dieselfde vraag: Word party mense nie maar net gelukkig gebore nie?
Dit is nogal interessant dat een van die Afrikaanse woorde vir vreugdevol die woord “gelukkig” is, dieselfde woord wat mens gebruik vir iemand wat die Lotto gewen of ’n motorongeluk skraps vermy het. Dit insinueer ’n voorspoed wat oor mens se pad kom sonder dat jy veel beheer daaroor het. Is dit hoe blydskap werk? Is blydskap iets wat deur die lewe aan party mense uitgedeel word sonder dat hulle self veel doen om dit te laat gebeur?
Navorsing
