Pa se stem: Hier bly ek nie. Dis omdat die plek so kaal is dat dit so koud is.
My oë skiet vol trane. Here, hoe verlang ek nie nou na die warmte en veiligheid van ons huis nie. Wat in ’n oogwink van my weggeneem is …
By Martha se huis huil ek met mening. Die deur is toe en daar is nie ’n lewende siel in sig nie. By geen huis roer eens ’n gordyn nie. Waar kan sy wees?
Ek soek vir ’n lap om oor my skouers te gooi. Daar is net ’n bankie op die stoep. Met die deurmatjie op die bankie vir ’n bietjie sagtheid gaan ek in die skuilte van die stoep sit.
Ek vryf my voete, maar los dit toe ek vooroor wil val en druk my koue hande tussen my bene in. Ek moet maar wag tot Martha kom.
Wat as sy nie hier is nie? Sê nou sy het iewers gaan kuier?
Nee, liewers nie daaraan dink nie.
’n Skielike vaakgeit oorval my. Maar sodra ek my oë toemaak, voel dit ek val in ’n gat in.
Ná wat soos ’n ewigheid voel, hoor ek die hek oopgaan.
Dis Martha! Al het ek haar seker sestien jaar laas gesien, ken ek haar aan die gesig. Sy het vet geword. Blasend kom staan sy voor die deur en haal sleutels uit haar rok se sak.
“Naand, Martha.”
Sy draai verbasend vinnig om. “Wat! Wie is jy?!”
Ek wil opstaan, maar los dit toe my bene nie my gewig wil dra nie.
“Dis ek, Sanna.”
“Sanna van antie Sara? Sowaar! Hoe kom jy hier? My genade, is jy dan nie –?”
“Nee, ek is nie,” val ek haar in die rede.
Ek wens sy wil net die deur oopsluit en my innooi, maar die deur bly toe.
Sy staan hande op die heupe na my en kyk. “Is jy vrygelaat, Sanna?”
Dink die vrou ek het ontsnap?
“Martha, ek is jammer as ek jou laat skrik het, maar ek is moeg en honger.”
“Nou kom in, ek maak koffie.” Sy sluit oop en waggel in. “Kom jy?” roep sy om die deur.
Ek probeer, maar daar is geen krag in my bene om op te staan nie.
Sy kom terug en trek my aan die arms op. “Jy’s dan vuurwarm, Sanna! Hoekom sê jy nie jy’s siek nie?”
Sy lei my die huis in en laat my in die kombuis op ’n stoel voor die koolstoof neersak.
Eenkant staan ’n pot en prut. Op die sterker hitte kook ’n ketel dat die stoom doer trek.
Martha maak koffie en sit die beker voor my op die stoof se muurtjie neer. Sy haal ’n boksie Disprins uit die kas en dop een uit.
“As jy klaar koffie gedrink het, moet jy die pilletjie sluk en in die bed kom. Ek het gou by ouma Nokkie gaan inloer, sy is siekerig. Jy onthou haar seker nog?”
“Ja, sy’t mos ook Sondae saam met Ma-hulle op die stoep gekuier.”
“Haar kinders gee nie juis aandag aan haar nie, nou gaan kyk ek maar altyd of alles reg is daar.”
Sy maak die stoof oop en skuif aan die ronde brode in die oond. Wat my weer aan my ouma Bet laat dink. Sy het ook sulke brode gemaak. Ma het nie ’n stoof gehad nie, want oom Dries het Ouma s’n gevat.
Ek tel die beker op en neem ’n sluk koffie, maar laat dit amper val, so pynlik is dit om iets in my seer keel af te kry.
“Jy moet die koffie eers laat afkoel. Wag, laat ek jou help.”
Martha haal ’n piering uit die kas en gooi van die koffie daarin. “Blaas eers, dan vat jy klein slukkies.”
Die tronkvoël word met ’n piering koffie gevoer. As ek nie so siek gevoel het nie, sou dit koddig gewees het.
Martha maak die pot oop en begin roer. Die reuk van die ertjiesop maak my naar.
“Sanna! Jy kan mos nie voor die stoof sit slaap nie! Sluk die pil, dan gaan jy bietjie lê.”
Toe ek my weer kom kry, lê ek op ’n bed. Iemand is besig om my gesig af te spons. Nog een lig my voorlyf op.
“Kom, sluk!” sê ’n stem.
Iets word teen my mond gedruk en galbitter vloeistof loop in my keel af.
“Sy het gesluk,” praat ’n manstem bo my kop.
Seker Martha se man, dink ek voor die donkerte my weer toevou.
Hoofstuk 6
_____________
1955
Die meisiekind se gordyne is steeds toe, nes die res van die huis. Miskien moet ek haar saamnooi om na die eendjies te gaan kyk!
Daar is seker niemand anders by die Groothuis nie, want ek het gisteraand gehoor Pa praat dat hy vandag saam met meneer Bertus en Nols aan ’n windpomp gaan werk. Die honde is ook veld toe, lyk dit my.
Ek sit my hoed op en kies koers na die Groothuis. Maak die hekkie oop en stap na die voordeur. Ná die derde klop loop ek om agterdeur toe.
Ek voel aan die deur, maar dis gesluit. Die sleutel, weet ek, lê onder die stoepmatjie waarop ek staan, maar om net oop te sluit en in te gaan, is darem te voorbarig.
Miskien moet ek roep? Nee, ons ken mekaar nie eens nie.
Teleurgesteld draai ek om en stap by die hek uit. Sy is seker weg. Dalk het iemand haar vroeg kom haal, toe ek nog geslaap het.
By die dam haal ek broodkrummels uit my rok se sak en strooi dit oor die water. Dis tog te koddig as die eende so spartel, blaas en duik om eerste die krummels op te pik.
Hoekom was Ma so vaag oor die meisiekind? steek die duiwel weer kop uit. My brein is al moeg gedink oor haar.
Eers toe ek amper by die huis is, dink ek weer aan Johannes. Die meisiekind het my skoon laat vergeet van my groot probleem! Sou hy en Gert mekaar vandag al raakgeloop het? Sou hulle oor my gepraat het?
Gert sal darem seker nie iets sê om my in die oë te sit nie. Of sal hy? Hemele behoed my! Laat ek liewer met die strykwerk begin, dit sal my gedagtes besig hou.
Met die graaf loop ek skerm toe om kole uit die sand te skep. Ons begrawe dié altyd lewendig vir wanneer dit strykdag is.
Ek maak die perdehoefvormige strykyster se binnekant vol met die dooie kole. Dan gooi ek paraffien oor en steek dit aan die brand. Terwyl die yster warm word, haal ek die wasgoed af. Ek klam die goed in wat gestryk moet word en kry die tafel gereed.
Dis toe ek die gloeiende yster optel en dit heen en weer swaai sodat al die assies deur die gleufies uitwaai dat ek weer Groothuis se kant toe kyk. Die yster bly net so in die lug hang.
Die
