jou selfoon? Vat myne as jy wil.”
“Waar gaan ek die ding laai? Is daar elektrisiteit ná die ontploffing, is daar nog seine?”
“Magtig, Marlouw, Koert het tog vir my gemail.”
“Maar toe hou dit mos op,” val ek haar in die rede. “Daar moet ’n rede wees vir sy swye. Het jy al daaraan gedink? Mag ek op my eie klaarmaak, Heleen? Sal jy onder in die kar vir my wag? Ons het vyftien minute oor voordat ons moet vertrek.”
“Oukei dan. As jy jou nou so eenkant wil hou.” Sy raap haar handskoene en handsak en sambreel en jas by die deur op. “Ek laat ’n foto van my wat ek graag wil hê jy moet vir Koert gee. Nie vergeet nie, asseblief.”
Die laaste oomblikke in my woonstel. Die enigste lewende ding, my vis in die bolglasbak, is reeds onder in die kar. Jocelyn gaan vir hom kos gee. Ek loop doekvoet deur die vertrekke, vat en kyk: die harde steenkoolglans van die gelakte plankvloer, die seldsame tierlantyntjies, my biblioteek. Ek hou my asem op toe ek voor die rye en verdiepings van boekrakke verbykom. Ek het niks, nie ’n enkele boek, ingepak nie. Van nou af wil ek op my geheue staatmaak. ’n Laaste paar druppels spuit ek in die badkamer aan, maar laat ook die bottel agter. Nutteloos in die wêreld waarheen ek gaan – dit kan ek tog sien. My las is lig en ek voel opgewonde. Ek buk en raak aan ’n kelim wat ek onlangs gekoop het. Onder die rusbank, nes hy ingerol en gaan lê het, knipper die eenoog van die albaster.
Ek kom orent, vat my koffer, selfs nog ligter as wat ek verwag het, haak my handtas oor die skouer van die enigste warm baadjie wat ek saamneem. Agter my gly die deur geluidloos toe.
Daar gaan die telefoon nou aan die lui. Sal ek? Ek verwag geen oproepe van my restaurant-klante nie, alles is voorlopig afgesluit, almal is tevrede met hul voorraad. Met hulle bon voyage-wense het ontroerende geskenke gekom: pistachio-nougat van meneer Di Stasio, Rosario se baas, ’n fles rare, ekstra suiwer olyfolie van die eienaars van Cicciolina, nog ander dinge. Niks word saamgepiekel nie.
Nuuskierig, maar meer omdat die afskeid van my besittings my tog beproef, sluit ek gou weer oop en stap na die foon. Dis Jocelyn.
“Ja, Jocelyn?”
“Jy kan nog van plan verander, Marlouw.”
“Jy’s laf, Jocelyn. My goed is gepak, my vliegtuig vertrek binne enkele ure.”
“Waar is sy? Waar’s Heleen?”
“Sy wag onder in die kar, Jocelyn. Ek moet gaan, jong. Ek het my goed voorberei.” Wat het die vrou nou so ’n ertjie? Sy’t niks meer vir my aan te bied nie, ek het roekeloos geword. By die aanhoor van Jocelyn se verdoemende stemtoon, asof sy soveel meer as ek weet, word die allerlaaste tree uit my woonstel skielik die mees vanselfsprekende ding op aarde.
“As jy nou kop uittrek, gaan dit nie so swaar wees vir jou suster nie. Ek het ’n paar calls gemaak, daar’s ander maniere om hom terug te kry. Beter maniere. JP sal betaal. Ek het gisteraand met hom gepraat in Koeala Loempoer. He’s prepared to pay everything, Marlouw. Hy dink ook dis crazy dat jy daarheen toe wil gaan. Jy gaan in jou moer in, Marlouw. Luister nou na my. Heleen . . .”
“Ek doen dit nie vir Heleen nie.” Die blindings en gordyne is toegetrek sodat die woonstel in ’n heerlike lanfer agterbly.
“Ek weet jy gee om vir jou nefie en jy wil hom gaan red,” gebruik sy weer Afrikaans om my hart te steel.
“Ek gaan nie net ter wille van Koert nie. Ek het my eie redes. Ek gaan omdat ek wíl, ek doen dit vir myself, Jocelyn. En weet jy, ek is verlig dat ek dit darem vir iemand kan sê.”
Daarop het sy geen antwoord nie.
“Ek loop nou, Jocelyn. Dankie vir jou ontferming. Ek waardeer dit, jong. Sorg tog mooi vir my suster. En beste dan vir jou ook. Totsiens, Jocelyn.”
“Oukei, Marlouw. Hoop jy kan al jou varkies op ’n trop hou.” Ek voel aan hoe sy haar terugtrek en die afstand wat ons verhouding vroeër gekenmerk het, bevestig.
Toe ek op die sypaadjie trap, versigtig voet neersit, liewer – ek glimlag – is ek verras oor hoe sag die reën bo-op die stortende geute val, bo-op die riviertjies langs die strate en bo-op die watertuine voor woonstelblokke en huise, nes oumenstrane.
*
Ek moet tot op Fidji kom om ’n vlug na Johannesburg te haal. SAL-vliegtuie voldoen nie meer aan die standaarde van die Internasionale Lugvaartorganisasie nie en word my land se lugruim geweier.
Natgesweet stap ek op Nadi-lughawe aan boord. Die kajuit is so kokend soos die trope buite en giftig van stralerbrandstof wat ingesypel het. Die vliegtuig is ’n rammelkas, die uitvlug onrusbarend in die ware sin van die woord. Die passasiers om my in die eersteklaskajuit ervaar dit blykbaar ook so en drink meer as wat ek mense nog ooit op ’n vliegtuig sien drink het.
Toe die romp agtertoe weer onheilspellend kraak, takseer ek my buurman. Ek moet met iemand praat. Die man het al een maal oor my getree om sy dinge te gaan doen en teruggekom met die reuk van sigaarrook wat swaar aan hom hang.
Die naam wat in goue letters op sy aktetas gedruk is, verklap sy herkoms. Ek slaan versigtig oor na Afrikaans: “Dis ’n vlieënde doodskis, dié. Kyk hoe lyk die sitplekke. Ons moet seker maar ons gebede opsê.” En wag dat JL Smit moet antwoord. Daar is min van ons Afrikaners oor, en wie weet of dié een nog Afrikaans kan of wil praat.
“Maar my magties,” sê hy met so ’n koffiebruin stem, en ingenome. “Kyk wie het ons hier.” Hy steek die hand met ringe uit. “Smittie.”
Hy’s ’n Smittie, natuurlik. As jou van Smit is, maak dit nie saak waarvoor jou voorletters staan nie – ek wil byna huil oor die vertroudheid daarvan.
“Ja, man, die vliegtuig, hoe sal ek sê.” Hy lag. “Eintlik is ek via Johannesburg op pad na Lesotho en daarvandaan na Angola,” – ek het hom nie probeer uitvra nie – “laat ek dit so stel, ek het al op erger as dié gevlie en ek gaan nog baie vlie, op erger as dié,” en daar lag hy weer. Ek ruik die whiskey wat hy drink.
“Wat weet jy van die toestande daar oorkant? In die binneland bedoel ek.”
“Dollars en sindikate. Dis wat die land aan die gang hou. Daar is geen sentrale regering meer oor nie. Ná die ontploffing in die suide het dinge gou versleg. Meeste buitelandse beleggers het toe padgegee. Jobs het so skaars soos skoon poes geword. En hoe dieper jy die binneland invaar, hoe skaarser raak die dinge wat jy nodig het om te oorleef. En ek praat nou nie van ordentlik leef nie. Ek praat net van leef. Alles is op, my vriend. Behalwe die sindikate, hulle is ook op die platteland bedrywig. Dis my ervaring. Hulle het hul nette ver en wyd gegooi. Sorg dat jy ’n paar dollars op die lughawe in die hande kry, jy gaan dit nodig hê. Die afgelope paar jaar al verkies ek Angola. My vrou en kinders bly daar. Maar ek moet eers my tierboskatjies in Lesotho gaan opskep. Pragtig. En nog sommer jonk in die tand. Spotgoedkoop.” Hy knipoog. “Eers bietjie geld gaan maak.”
Sy weelderige, uitspattige ringe. Die goue kettings om sy nek. Sy tierboskatjies. Die ruie asem waarmee hy oor hulle praat, die speeksel op sy lippe. Ek maak optelsomme en kry sinistere resultate. Nie alle Smitties is Smitties nie, maar ek mag dalk verkeerd wees. As ek reg is, deins ek in elk geval nie terug nie.
“Maar is daar nog mooi goed oor? Die natuur was altyd so asemrowend – om nou dié woord te gebruik. Daar moet tog iets daarvan oorgebly het? Op daai eindelose pad tussen Beaufort-Wes en Aberdeen het ek altyd ’n sekretarisvoël gesien. Met sy onderbaadjie
