laat ek sê wat ek bedoel.”
“My liewe magtig, man!” val hy my in die rede. “Meerkatte sê jy. Daarvoor moet jy eerder Londen se dieretuin toe.” Smittie lag en lag. Sinies, jy kan dit nie glo nie.
Ek wil sy twee hande met al die ringe soos goue knaters vasgryp en vir hom sê: Kyk, neef, ek het dit nie só bedoel nie, ek is nie so naïef dat ek g’n idee het waarnatoe ek op pad is nie.
“Ek ry nooit Afrika toe om diere te kyk nie. Jou meerkatte en voëls skat ek is teen dié tyd almal in slagysters gevang en opgevreet. As hulle nog daar is, sien ék hulle nie raak nie. Dis nie die klas goed waarvoor ek kom soek nie. In die berge het daar dalk nog van hulle oorgebly. Hoekom wil jy weet?”
“Watter berge sou jy sê?”
“Pel, die goed raak my nie in die minste nie, verstaan jy dan nie vir my nie.” Hy raak sommer onbeskof.
“Hel, ek wou jou nie kwaad maak nie.”
“Kyk, Dinges, wat’s jou naam nou weer?”
“Marlouw.”
“Kyk, Marlouw, ek sien net raak wat ek wil sien.” Hy bly bietjie kortaf. “Ek weet eerlik nie wat van jou diertjies oorgebly het nie. As jy eers daar aangekom het, moet jy vir jouself kan sorg, dis die belangrikste. Vergeet maar van diere en so aan, anders kom nie jy weer daar uit nie. As jy te veel verwagtinge het, sorg maar dat jy gou-gou van hulle ontslae raak. Hou jou by jou basiese behoeftes: eet, drink, slaapplek en verligting vir dié,” en soos ’n matras wat met een slag gelig en omgedraai word, verander sy stemming en rats, speels, lê hy die linkerhand met die goue knoetse op my mik.
“Het jy dalk al van iemand met die naam Koert Spies gehoor?” vra ek net om iets uit te kry, ek is glad nie gewoond aan mense wat aan my wil vat nie, maak nie saak waar nie.
“Wat doen hy, waarom is hy daar, waar is hy? Plaas hom vir my, dalk kan ek jou een en ander vertel. Ons wittes verskil nie soveel van mekaar nie, ons kom maar almal dieselfde ding hier haal.”
Die man is sonder inhibisies, dis sy professie. Ek begin onbeheersd lag. Al die jare in die stad het ek plekke vermy waar ek moontlik mense soos Smittie sou kon ontmoet. Daar is die Daily Planet in Melbourne. “Kom ’n slag saam met my,” het JP hoeveel kere genooi. Ek het oorkant die ingang gaan sit en na die mans gekyk wat in- en uitgekom het, rooiversadig en sonder inhibisie, soos Smittie. Ek het nog nooit genoeg guts gehad om daar in te loop en ’n lê te bestel nie. Agterna, met soet, sterk koffie in die hand voor die vollengtespieël in my woonstel het ek na myself gestaar: nie meer jong haantjie nie, maar voller, hariger en darem nog broeis. Ek kyk na die man langs my: nie ’n enkele plooi nie, Smittie is gladbruin oraloor. En tussen die kettings in die voue van sy nek dam bane sweet.
My asem kom terug: “Ek is op ’n sending om Koert te vind en hom terug te bring. Laas wat ek van hom gehoor het, was hy op ’n plaas wat deur swart mense bestuur word.”
“Is dit hulle plaas?”
“Dit is.”
“Laat ek dit so stel: die wit mense wat oorgebly het, bly oor omdat hulle nie kan padgee nie. Hulle is laer as die armblankes van destyds, onthou jy hulle? Danville, Bez Valley, Government Village. Jy sal hulle onthou. Die wittes wat in Afrika oorgebly het, het geslepe geword, altyd besig om die tande te wys. Hulle bekruip jou van agter af en boetie, as hulle eers ’n vasbytplek gekry het, los hulle jou nie voor jy vrek is nie. En dan vreet hulle jou heel op. Die wit rotte van Afrika. Daar’s ’n handjie vol wat ’n beter lot het. Hulle staan gewoonlik in diens van een of ander sindikaat of ’n regeringsfaksie. Hulle’t óf IT-kennis óf geld oor wat hulle kan aanbied in ruil vir kos, sekuriteit, vervoer en die buit waarvoor hulle in die eerste plek gekom het. Dis nou mense soos ek en die man wat jy gaan soek. Maar dis net ’n kwessie van tyd, dan moet ook ons padgee. En gou ook, partymaal sonder om te kry waarvoor ons gekom het.”
Smittie roep een van die lugwaardinne nader. Sy baadjiemou gly terug en wys ’n hempsmou waarvan die mansjetknoop losgemaak is en oopval op sy tatoe, golwend en kobaltblou volgens Maori-styl. Hy bestel ’n ronde whiskeys vir ons sonder om eers vir my te vra watter soort goed drink ek en betaal vooraf vir die drank, met dollars.
“Hoe weet jy die man wat jy soek, is nog daar?”
“Sy ma glo so. Dis pynlik om haar toestand te sien, sy’t my gevra. Ek moet nou maar gaan kyk of ek vir Koert in die hande kry, tot die bitter einde toe.”
“Bitter einde?” Smittie lag oor alles. Toe die whiskeys kom, buig hy oor my om syne aan te vat: “Play the man, not the card, jy moet weet met wie jy daar te make het, anders gaan jy jou pad byster raak. Die man wat jy op pad teëkom, is jou teken. Jy moet hom kan lees, dan weet jy hoe om aan te gaan. En waarheen. As jy die mense op jou pad nie reg lees nie, gaan jy nooit by jou Koert uitkom nie. Vat dan maar eerder die eerste beste vliegtuig huis toe.”
“Ek verstaan.”
“Oorlewing, my pel, dis waarom alles wentel. Maar ek is vandag ’n hartseer man.”
Hy haal iets uit sy sak, ’n reuse pienk klont. “Roosdiamant,” sê hy. “Ek vat dit vir my vrou in ruil vir die kinders. As sy dié keer weier, moet ek vir altyd vir die bloedjies koebaai sê. Sy’t weggeloop Luanda toe met haar eks-baas, Alex Stavaros. Grootste Mafia-vuilgoed op aarde. Maar ek is hartseer, pel. Jy sien, my werk het altyd voorkeur geniet. Dit was moeilike tye, daar was nie genoeg geld nie. Vandag sal ek haar enige tyd terugvat. Sy’s die mooiste vrou op aarde, en die treurigste. As jy te lank in haar oë kyk, begin jy huil. Op nege sterf haar ma aan kanker. Toe’s sy voor ’n weeshuis afgelaai. Sy’s twee keer verkrag deur wardens. Twee mans. Op die ou einde loop sy toe van my ook weg, kinders, koffers, alles. Toe ek daai dag by die huis kom, wag net die boerboel vir sy kos. My keel het sommer toegetrek. Maar ek sal haar terugvat. Ek het haar afgeskeep, jy sien.”
Smittie vertel sy storie, ek simpatiseer. “Verskoon my.” Ek staan op om agtertoe te gaan. Ek weet nie wat ek verder vir die man moet sê nie.
“Te oulik,” skater Smittie agter my aan, “ek weet nie wanneer iemand laas ‘verskoon my’ vir my gesê het nie.”
In die toilet wil ek opgooi: laag op laag slymerige ekskrement en drolletjies opgefrommelde papier oral, selfs teen die mure. Ek trap versigtig en hou my asem op solank ek kan, hink paniekerig terug, skommel my glas om my neus in die weldadigheid van die whiskey te verfris. Die drank ruik na druiwepit. Ek snuif weer. Tussen die bruin golfies speel daar nog ’n walm, iets soets soos kinderroomys. Ek proe eers weer mooi en kyk na Smittie met sy goue kettings om die nek en wys na my drank: “Iets hier ingeval?”
Smittie lek sy lippe af: “Bietjie gedokter. Drink maar op, jy sal nie spyt wees nie,” sus hy.
Die gloed van die whiskey onder die dowwe nagligte, die weldaad ná my eerste sluk, die weelderigheid en uitwerking van die tweede. Sonder afkeer en sonder om te gretig te lyk, drink ek. Stadigaan word ek ingelyf by die kontinent waar ons binnekort gaan land. Dis nie soos ek dit bestel het nie, dis soos dit is. Laat ek eerder nou as later daaraan gewoond raak.
Tyd gaan verby, ek ook. Die vliegtuig raak aan die slaap en sweef sonder weg of wil oor berge sonder diere, oerwoude sonder bosse, riviere waar stokou visse hulle voortsleep na eilande van drywende oliekolle. Wys my die pad na Koert, vra ek vir een, ’n modderige ou baber. Maar hy draai sy kop sonder om te antwoord, nie gewoond aan ’n mensekind wat iets anders by hom wil hê as sy lewe nie.
Toe ek wakker
