is nog mooier as laas, tannie Erin,” grap Jack.
Sy lag. “Jy jok elke keer as ek jou sien, maar hou so aan. Dalk erf jy eendag al my skatte.”
Hy groet Ferdie en hulle skud hand. “Elke keer as ek jou sien, lyk jy meer na jou pa,” terg Ferdie.
“Ja, oom, almal sê so, hulle sê die appel val nie ver van die boom nie, maar ek wonder nog of dit ’n kompliment of ’n belediging is,” lag Jack.
Ewan het ook nader gekom. Hy lei sy perd tot by hulle en kom skud hand. Hy is blond met blou oë soos sy ma en het ’n selfversekerde, bykans arrogante houding. Hy lyk nie vir Erin soos ’n plaasseun nie, maar soos ’n stadsjapie wat probeer cool wees. Waar Jack sommer ’n parka, denim en tekkies aan het, het Ewan ’n baadjie, rybroek en stewels aan en hy dra glad ’n peits.
“Kom in, ons gaan drink iets,” nooi Mac. “Riana, jy kan saamkom as jy wil …”
“Dankie, oom, maar ek gaan saam met Jack en Ewan.”
Erin let op hoe die huis verander het sedert Lothian redelik onlangs in ’n gasteplaas omskep is. Nou is daar nuwe meubels van gegote yster op die wye stoep. Die ou voordeur is weg en op die nuwe stewige houtdeur is ’n Afrika-motief uitgegraveer. Enorme potte met palms staan weerskante. Hulle stap in. Die ou interieur is ook weg en daar is uiters moderne meubels van leer en hout, dramatiese skilderye, Afrika-maskers en seepsteenbeelde. Dit lyk nou na die produk van ’n binnenshuise versierder wat spesialiseer in die African look.
“Ons drink tee in die ontbytkamer,” sê Mac en lei hulle na ’n sonnige vertrek wat oor die tuin en dam uitkyk.
Sylvia sit daar aan die tafel. “Erin en Ferdie,” roep sy, staan op en kom omhels hulle. Toe kyk sy na Ferdie. “Ons het jou raad en kennis nou baie nodig. Ek het groot geskrik.”
“Nee wat, dis nie nodig om so groot te skrik nie, Sylvia.”
“Ag, wat weet ons tog van die wette af? Ons maak staat op jou kennis.”
Erin is altyd bly om Sylvia weer te sien, met haar bruin, wakker oë. Sy lyk lewenslustig en gesond.
“Kom kry vir julle tee, dis vars gemaak,” nooi Sylvia. “Ons het lekker skons ook, vanoggend gebak.”
“Ons het pas een van my ma se reuse-plaasontbyte agter die rug,” sê Erin. “Ek sal net tee kry, dankie, maar Ferdie is dalk lus vir iets meer.”
“O ja. Ek sal beslis ’n skon kry.”
Hulle gaan sit aan tafel. Voor Mac staan ’n bordjie met ’n bottergesmeerde skon. Hy tel dit op en hap. Erin kyk hoe hy dit geniet. Sylvia het nog altyd gespot dat hy ’n geweldige eetlus het. Hy drink twee koppies tee terwyl hy gesels.
“Lothian is gelukkig nog veilig. Ek het baie geld hier ingesit en dit floreer. Dis oor Annendale dat ons bekommerd is.” Hy draai na Erin. “Jy het seker gehoor dat Andrew Buchanan nou daar bly. Hy is erg kwaad oor die grondeis.”
“Can you blame him?” vra sy ma. “Jy sou ook soos hy gewees het as jy ’n vlugteling uit ’n ander land was waar grond van mense weggeneem word. Die lewe het hom nie te goed behandel nie, maar hy werk hard en hy is ’n goeie plaasbestuurder. Ek kan hom enigiets vra as Mac nie hier is nie, en hy maak dit reg. Hy is my regterhand.”
“Bly julle die hele langnaweek?” vra Mac.
“Ons bly tot Maandagmiddag,” sê Erin. “Miskien moet ek en Ferdie môreoggend vir Andrew gaan kuier, dan kan Ferdie Annendale bekyk. Wat dink jy, Ferdie?”
“Ja, goeie plan.”
Mac kyk na hom oor die rand van sy koppie. “Ek kan julle môreoggend elfuur daar by Annendale kry; ek moet besigheid met Andrew gaan praat. Sy huis is naby die ou opstal. Ons moes ’n nuwe pad maak en dis nogal rof. Wag net buite sy hek, asseblief, want sy plek is omhein asof hy in die Rhodesiese bosoorlog is, en sy honde sal jou opvreet. Ek sal hom laat weet ons kom.”
“Goed, ons maak so. Ons het gehoor van sy wrede honde en sal liewers nie ons lewens waag nie.” Ferdie frons. “ ’n Mens moet seker kan verstaan waarom die ou so veiligheidsbewus is. Sy gesin is tog daar op die einste plaas uitgemoor. Ek sou self nie te gerus slaap as ek hy was nie.”
“Ek kan my indink hoe die toename in grondeise die mense in dié omgewing ontstel,” sê Erin.
“Die onsekerheid oor grondeise op hulle plase gaan nog baie boere laat uitwyk na die buurlande,” meen Mac. “Alles gaan nog ’n impak op voedselsekuriteit hê. Daar gaan ’n toename wees in gewillige verkopers en hulle is die ouens wat gaan loop. Van die jonger boere is bereid om hulle in Argentinië en Brasilië te gaan vestig.”
“Ons kan nie bekostig om ons goeie kommersiële boere so te verloor nie,” sê Sylvia bekommerd.
“Daar is natuurlik die probleem dat plaaswerkers ook benadeel word, soos in Zimbabwe, want werksgeleenthede gaan verlore,” sê Ferdie. “Nog ’n krisis is die feit dat daar nie genoeg amptenare of politieke leierskap is wat kan sorg dat die regsraamwerk en die bestaande strukture en prosesse ingespan kan word om grondhervorming vlotter en vinniger te laat verloop nie. Die koste is natuurlik ook astronomies en die ondersoekproses stadig. Dit kan jare duur as ’n mens nie kontakte het wat dit kan bespoedig nie.”
Mac grimlag. “Annendale is ’n groot kopseer. Ons hoor al hoe meer die regering kan nie markverwante pryse betaal vir wit boere se plase nie. Dit klink vir my asof hulle aan onteiening dink.”
Ferdie speel met sy teelepel in sy koppie. “Die regering wil teen 2014 genoeg swart kommersiële boere vestig sodat dertig persent van die bewerkbare landbougrond in swart besit is.”
“Maar daar word niks op die plase geproduseer wat vir opkomende boere geoormerk word nie,” sê Mac vies. “Hoe lank neem dit nie om produktief te raak nie? En hoe duur is dit nie? Jy kan nie net grond gee nie, jy moet die mense help om dit te ontwikkel. Daar word dan plase teruggeneem ook, oor die produksie omtrent opgehou het.”
“Ja, dit ontmoedig natuurlik beleggings in die landbou as daar grondeise teen mense is,” sê Ferdie. “Boere gaan nie finansiering kry as dit die geval is nie en hulle gaan ook niks verder ontwikkel nie.”
Sylvia snork verontwaardig. “Ek weet van ’n boer hier naby wat besproeiing wou insit, maar dit toe nie gedoen het nie. Hy wil sommer verkoop en landuit gaan.”
“Ek hoor weer van eiendomsagente dat amptenare van die Departement van Grondsake self met grond spekuleer en bedrog pleeg. As geld te make is, is daar alewig korrupsie,” sê Ferdie. “Ons land kompeteer hoeka met Nigerië wat korrupsie aanbetref.”
“Die Malazas eis deel van Misty omdat hulle familie lank daar gewoon het en kastig daar met vee geboer het,” sê Sylvia. “Dis al genoeg cheek. Maar hulle wil sommer die héle Annendale hê! Hulle sal my moet doodmaak om Annendale te kry. Dit is bloedgrond. Mense het gesterf daarvoor en daarop.”
Mac kyk fronsend na haar. “Annendale is vir ons nie naastenby so waardevol soos Lothian nie, Ma. Dit het nog ’n bloedige geskiedenis ook, wat niemand van ons ooit kan vergeet nie.”
“Sou julle nogtans bereid wees om dit tog later te verkoop, terwyl julle dalk nog ’n goeie prys daarvoor kan kry?” vra Ferdie.
Sylvia
