nooit van hom gehoor nie, maar hy was in sy tyd ’n briljante student. Ons het altyd by sy ouers se huis gaan tennis speel, hy was ’n goeie speler, en hy het my ’n paar keer uitgeneem in ons eerste jaar. Daar was niks tussen ons nie, ons het net gaan dans of bioskoop toe gegaan …”
Ingedagte streel sy die laken oor die tafel voor haar, die strykwerk wat sy wou doen vergete, lakens, sakdoeke en kakiehemde. George luister nouliks na die vertroude verhaal: hoe dikwels in sy lewe het hy dit nie al gehoor nie met slegs klein veranderings van detail, die lyste name, die verhale wat hulle afspeel op tennisbane of langs swembaddens, in direksiekamers of op senaatsvergaderings, die opsommings van vriende, prestasies, besittings, die gegewens van die onderskeidings wat behaal, die winste wat gemaak en die verowerings wat gedoen is. Oor die koffiekoppies, die skemerkelkies of likeur in sy ouers se huis of die huise van vriende is dieselfde herinnerings opgehaal en dieselfde feite eindeloos nagetel, deel van die belegging waarop die ballinge in die vreemde moes teer. Maar dit was mense wat weggekom en oorlewe het, deur tyd, ruimte en onbeskryflike ondervindings geskei van hierdie boerevrou in haar verkleurde trui: die verlede is al wat hulle gemeen het, herinnerings is al wat hulle nog aan mekaar bind.
rens aan die end van die gang slaan ’n deur toe. Mevrou Hattingh gee geen teken dat sy dit hoor nie, maar sy onderbreek haar verhaal willekeurig en die glimlag sterf stadig weg van haar gesig. Net haar vingers pluk nog ingedagte aan die laken.
“Ek moet vandag bak,” sê sy. “Ek moet ’n koek bak omdat ons ’n besoeker het.”
“U moet geen moeite doen vir my nie, mevrou,” sê hy.
“Dit is geen moeite nie, waarom sou dit dan moeite wees?” Sy hou ’n hemp voor haar op, “Jy moet maar rondkyk in die huis, doen maar wat jy wil. Miskien vind jy êrens iets om te lees, daar is nog ou tydskrifte …” Sy het haar skielik aan hom onttrek, en gaan na die stoof om ’n strykyster te haal, sy teenwoordigheid vergete.
Daar was trouens nouliks ’n rede waarom hy hierdie reis sou onderneem; ’n enkele week is tog skaars die moeite werd, en die probleme in verband met die plaas sou per brief afgehandel kon word. Bowendien is dit ook nie gebruiklik om terug te kom nie.
In elk geval nie vir die meeste mense nie. As hy ouer was en hierdie land nog duidelik kon onthou, sou hy sy herinnerings waarskynlik bo ’n konfrontasie met die nuwe werklikheid verkies, en as hy jonger was en geen herinnerings had nie, sou hy geen band meer daarmee voel nie en ook geen behoefte aan terugkeer. Maar hy is net oud genoeg om dit te kan onthou, of in elk geval om iets te onthou waaraan hy altyd die naam Afrika gegee het en wat gemengde gevoelens van liefde, heimwee en nuuskierigheid in hom oproep. Waarom sou hy dan nie die kans waarneem nie en gebruik maak van die verskoning wat hy gekry het om terug te gaan, al is dit maar vir ’n paar dae, om die vaag herinnerde verlede te probeer herwin, die werklikheid te probeer terugvind, en allerlei probleme in verband met liefde, toewyding en trou vir homself te probeer oplos?
Hy het vir ’n week gekom, nie eers vir ’n week nie; reeds is dit sy derde dag in die land, en die tyd gaan verby en word minder, vinnig maar seker, terwyl hy langs die gang van hierdie onbekende huis af stap en die deure een vir een oopmaak. Nog ’n paar dae en hy sal moet terugkeer sonder dat hy iets uitgevind of geleer het en sonder dat hy nader gekom het aan die ontsyfering van één van die vele geheime.
Daar is genoeg om te doen, dink hy, en aarsel op die drumpel, sy hand op die deurknop; hy het hierdie week ook slegs met moeite vrygemaak vir sy sentimentele en sinlose reis. Die huis waar sy moeder gesterf het, wag nog steeds soos sy dit agtergelaat het, en daar is baie dinge wat hy moet sorteer en orden en reël; hy het dit lank genoeg uitgestel. Ingedagte terwyl hy aan dit alles dink, bekyk hy die vertrekke van die plaashuis sonder om sy volle aandag te skenk aan wat hy daar vind. Dit is ook min genoeg, want die meeste van die groot kamers staan leeg of word blykbaar slegs nog as pakkamers gebruik. Dit is ’n groot huis met hoë plafonne, en die verspreide meubels lyk verdwaal in die ruimte: ’n enkele kas met ’n verkleurde spieël, ’n bed, ’n tafel met stoele daarby in die middel van ’n kamer, of ’n verweerde lessenaar met ’n roldeksel. Sommige van die meubelstukke is oud en verslete, oorblyfsels van langvergange welvaart, en die nuwer, goedkoper meubels pas nie daarby nie, die kombuistafel met formicablad, die stoele met aluminiumpote, die nagemaakte leer of houtwerk en felgekleurde plastiek. Net soos die meubels is die prente ook ’n ongemaklike mengsel van oud en nuut, foto’s uit tydskrifte, kleurafdrukke van blomme en landskappe, met ander, ouer foto’s van volksleiers en -helde, tussen swaaromlyste familieportrette van ernstige mans en vroue in hul beste klere. Dit moet die slaapkamers van die plaasmense wees, besef hy, maar hy moet soek na tekens dat hulle bewoon word. Slegs ’n enkele, byna toevallige persoonlike voorwerp, ’n kam, ’n sakdoek of ’n potlood, dui op die aanwesigheid van mense in hierdie verlate huis.
Daar is nog soveel om te doen, dink hy, want sy moeder het nooit iets weggegooi nie en namate sy ouer word haar lewe met al hoe meer dinge gevul, nutteloos sowel as nodig, totdat dit soos ’n eksternes aanmekaar gevleg was en dit nouliks moontlik was om in daardie oorvloed van besittings nog iets terug te vind. Hoe lank sal hy nie besig wees om dit alles uit te soek nie, die skilderye en etse wat sy vader versamel het, sy boeke, die juwele wat hy vir sy vrou gekoop het, al het sy hulle selde gedra, en dan nog die meer persoonlike besittings, die briewe, fotoalbums en plakboeke waarmee sy haar al die jare in die vreemde omring het. Miskien moes hy liewer gebly het om daardie verkleurde foto’s en knipsels te bestudeer, dink George; miskien sou hy dááruit meer geleer het as in hierdie onbekende en afsydige land, by mense wat dieselfde taal praat as hy, maar anders niks met hom gemeen het nie.
Die huis is oud, en deur die jare het opeenvolgende geslagte blykbaar na behoefte daaraan toegevoeg, sodat die een ongebruikte kamer op die ander volg en daar telkens weer ’n gang wegbuig of trappies hom opnuut in die klam donker voortlei. Op die dak hoor hy ’n geruis, en fyn pleister dwarrel neer. Hy kan die muur nie meer voor hom sien nie, tas na ’n deurknop, en kom ’n kamer binne waar ’n jong man omspring en rug teen die muur oorkant hom bly staan, gereed om hom te verdedig.
Dit duur ’n oomblik voordat hulle, verskrik en verras, mekaar herken. Dit is een van die jong mans wat hy gisteraand in die kombuis ontmoet het, kakieklere en breë, geslote gesig, wat hy hier gesteur het.
“Wat wil jy hê?” vra hy.
“Jou moeder het gesê dat ek maar in die huis kan rondkyk …” Is mevrou Hattingh wel sy moeder? Niemand het dit ooit gesê nie.
“Soek jy iets?”
“Nee, ek kyk sommer.”
Die jong man staar hom aan, waaksaam en vyandig, asof hy nog gereed is om hom elke oomblik teen ’n aanval te versit. Sonder om nog iets te sê, draai George om en stap weg. In die gang wag hy totdat sy oë gewoond geraak het aan die skemeragtigheid, en dit duur ’n lang tyd voordat hy die jong man weer hoor beweeg.
Die dag word donker, die lug somber. “Dit gaan reën,” sê mevrou Hattingh terwyl sy heen en weer slof om die tafel te dek. “Dalk kom my man-hulle huis toe vir ete.”
“Hulle sal nie kom nie,” sê die meisie. “Dit reën nog nie.”
“As hulle sien die reën kom aan, kom hulle dalk.”
“Hulle sal nie kom nie. As dit reën, kan hulle in die bakkie skuil. Hulle’t brood en koffie by hulle, Johannes het vir hulle koffie saamgevat.”
Sy neem slegs afgetrokke deel aan die gesprek waar sy voor die venster staan. “Kom eet,” sê mevrou Hattingh vir haar. Hier binne het dit so donker geword dat net die seildoek van die tafel nog oplig in die duister.
“Dis baie eenvoudig,” sê mevrou Hattingh; “ons eet maar eenvoudig om hierdie tyd van
