“Nie voor die volk nie …”
Pieter lag.
Eerste is maar altyd in en om die opstal. Wanneer sy die tarentale gereed het vir die pot, hervat sy haar werk aan die dierevelle wat sy besig is om te brei.
“Vir die baba?” vra Pieter haar.
Eerste knik net. Sy was tydens hul maande lange staptog nooit spraaksaam nie, en die ysige stilte tussen haar en Magriet is nog nooit heeltemal gebreek nie. Magriet se jaloesie is vir Eerste onverstaanbaar, maar daar is geen manier waarop sy behoorlik met haar kan gesels nie.
“Kufuneka sikufunele indoda. Ndifuna abasebenza kweli plasi lam.” Pieter praat met haar Xhosa, tot Magriet se groot frustrasie. Maar soos gewoonlik vergeet hy om aan Magriet te verduidelik dat hy vir Eerste gesê het dis tyd dat hulle vir haar ’n man kry, want Pieter het werkers vir die plaas nodig.
En soos gewoonlik ruk Magriet haar op wanneer sy uit die geselskap gesluit word. “Ek wens jy wil ophou om haar taal in die huis te praat.”
“Ek sê maar net … dat ons vir haar …”
“Ek wil nie weet nie,” val Magriet hom in die rede. “Sy moet ons taal leer.”
Hy verstil, maar dan tref ’n blink ingewing hom. “Nou ja, leer haar dan.”
Pieter tel ’n tarentaal op en hou dit voor Eerste. “Tarentaal,” sê hy.
Eerste kyk hom onseker aan. Sy weet nie mooi wat aan die gang is nie.
“Tarentaal.” Op Xhosa vra hy haar om sy Afrikaanse woord te herhaal.
Eerste begin snap wat Pieter probeer doen. “Tarentaal,” sê sy, maar dit kom skeef uit.
“Ta-ren-taal,” herhaal hy.
“Ta-ren-taal.”
Sy vorder.
“Ja. Tarentaal.”
“Tarentaal.”
Hy tel ’n mes op, hou dit vir haar op. “Mes.”
Eerste herhaal makliker.
Pieter maak asof hy met die mes sny. “Sny,” sê hy.
Eerste volg nou goed, herhaal alles wat hy sê.
Pieter knik vir haar, bring die mes na die tarentaal. “Sny tarentaal,” sê hy. “Haal derms uit. Yitsho. Sê dit.”
“Sny tarentaal,” herhaal Eerste. “Haal uit.”
Pieter gee die tarentaal en mes vir Eerste. “Daar gaat jy,” sê hy.
Sy knik en stap weg. Eerste dra ’n ou romp en bloes van Magriet – die tradisionele drag waarmee sy uit die Oos-Kaap gevlug het is iets van die verlede. Magriet kon die skamele kleredrag nie duld nie.
Sy volg meer van ons taal as wat ons dink, kom dit by Pieter op. Hy’s verbaas om te sien dat Magriet van hom wegdraai.
“Jy is heeltemal te vriendelik met haar,” sê sy vrou sag. “Netnou kry sy gedagtes.” Sy kyk af terwyl sy dit sê, skaam oor die woorde wat haar diepste vrese só blootlê.
Pieter is skielik in ’n speelse luim. “Watse gedagtes?”
Magriet klik net met die tong om hom stil te maak.
Pieter staan nader aan sy swanger vrou. Hy plaas sy hande op haar heupe. “Watse gedagtes?” Sy stem is warmer, intiem.
“Hans gedagtes,” mompel Magriet, dadelik jammer dat sy hierdie dinge aangeroer het.
“Jy’s pragtig as jy so vies raak.”
Hulle is al ’n jaar bymekaar, en daagliks is daar nuwe dinge wat hulle van mekaar ontdek, en wanneer Pieter dit teenoor haar noem, besef sy elke keer dat die band wat tussen hulle groei, onvernietigbaar is. Só groei haar selfvertroue ook. Sy gee hom ’n speelse hou teen die skouer en loop na die ketel om koffie te skink.
Pieter tel die verdorde skerppuntstok op. Hy betrag dit behoorlik. Hy wil dit graag bewaar, ’n aandenking van die eerste dag op Donkerland. Hy sien die kaal muur bokant die vuurherd raak. Hier, dink hy. Hy vryf sy hand oor die muur. Hier sal ons dit bewaar vir ons kinders.
Pieter sit voor sy opstal met die verdorde stok tussen sy bene vasgeknyp. Hy berei die stok met olie voor sodat dit nie verder sal verdor wanneer hy dit bo sy vuurherd hang nie. Wanneer sy kinders groot is …
Hy dink met ’n breë glimlag aan Magriet se skugterheid. Hy is seker dat sy ’n seuntjie in die lewe gaan bring. Die tweede geslag De Witts van Donkerland!
Hy hoor die reëlmaat van perdehoewe. ’n Ruiter is in aantog oor die groot stuk veld wat hy voor die opstal skoongemaak het. Weiding, sê hy altyd aan Magriet wanneer sy wil weet hoekom hy met soveel vlyt dáár uitkap.
Onrustig lê Pieter die stok neer, reik na sy roer.
Dis Jan Serfontein, roer agter die rug, met daardie kenmerkende hoedjie van hom wat hy gemaak het van springbokvel wat hy self gebrei het.
“Oom Jan!” groet Pieter. Hy het baie agting vir Jan Serfontein. Die man staan al vyftig se kant toe, maar sy hart sit reg.
Serfontein groet nadat hy hom versigtig van die perd neergelaat het. Hy maak die perd se leisels naby Pieter se krip en mied vas, knik, wys dat hulle ’n draai oor die oopte moet stap.
Jan se klere getuig van meer welvaart as wat Pieter nog gesmaak het. Hy het gewis met meer aardse goed uit die Oos-Kaap hier aangeland, maar hy is ook ’n boer wat al die ander boere in die omgewing inspireer met die manier waarop hy die gawes wat God hom gegee het vermeerder het.
Pieter weet dadelik uit Jan se manier van stap dat daar iets aan die broei is. Hy voel hoe sy maag opeen trek. Weer Dingaan se moordenaars?
Jan stel hom gerus, maar hy is hier oor ernstige sake. Hy aarsel ook nie. “Ek sê jou nou, Pieter, die winde waai al weer oor die land.”
“Watse winde dié keer?”
“Daar’s net twee soorte wind wat in hierdie land waai, neef: Engelse wind of Zoeloewind.”
Dis nie wat Pieter wil hoor nie. Vandat hy uit die Oos-Kaap weg is, het hy hom voorgeneem om sy eie pad te loop. Nie betrokke te raak by ander se ellende nie. Vandat sy ouers vermoor is, is sy ellende syne en syne alleen. Ander moenie hulle s’n kom byvoeg nie. “Ek stel net belang in winde wat reën bring,” sê hy.
Jan bekyk die jong boer sonder om sy gevoelens te wys. “Dis ernstige sake, Pieter. Ons soek lywe vir ’n kommando.”
“Ek is hier om te boer. As ek op kommando wou gaan, het ek in Grahamstad gebly.”
Die ouer man gee nie bes nie. “Weet jy van ’n Zoeloe met die naam Mpande?”
“Net van hom gehoor.”
“Dingaan se halfbroer. En die twee sit nie langs dieselfde vuur nie. Mpande het oor
