Die maande se stap was nie verniet nie. Die voetseer, die honger. Die slange wat hulle moes trotseer. Dit was nie verniet nie.
Pieter en Eerste staan sy aan sy en aanskou die landskap waar hul toekoms lê.
Dan sien Pieter dit: Teen ’n lang hoogtetjie staan ’n ossewa. Hy beduie aan Eerste hulle moet in daardie rigting beweeg.
Hoe nader hulle kom, hoe meer raak sigbaar: Die ossewa is uitgespan, en die trekker se vee en osse wei in die omgewing, nie te ver van die ossewa nie. Naderby kan hy die mense begin tel: ’n man, ’n vrou, nog ’n jongerige vrou en vier kinders.
Die vrou is besig om kos te maak in ’n pot wat oor ’n vuurtjie hang. Die man moet baie moeg wees, want hy staan nie eens op wanneer hy die wit man en swart vrou sien nader stap nie, die man voor en die swart vrou ’n klompie treë agter hom. Hy vat net sy roer wat teen die ossewa se wiel staan en hou dit by hom, kolf teen die grond.
Die kinders speel eenkant. Wanneer hulle die vreemde paar aangestap sien kom, hou hulle ’n rukkie op en staar die twee net aan. Maar dan kry hul lewenslus weer die oorhand en speel hulle voort.
Pieter kom, uit eerbied en goeie maniere, so tien tree van die sittende trekboer tot stilstand. “Dagsê,” soos dit ’n Afrikaner betaam.
“Dagsê.” Die trekboer is versigtiger, sy groet minder geesdriftig.
“Ek is Pieter de Witt van die kolonie in die Oos-Kaap. Ek’s op pad noord om vir my ’n plaas uit te tree.” Die hele sak patats.
“Jakob Oosthuizen.” Hy knik in die rigting van die ouer vrou. “My vrou Hanna,” en daarna na die jonger vrou, “en Magriet van der Merwe.”
Pieter knikgroet vir die twee vrouens. Albei het kappies op en is aangetrek asof hulle swieriger uitspanplekke gewoond is: behang van die gehekelde skouerdoeke, rokke wat die grond om hul voete behoorlik skoonvee.
Hanna Oosthuizen knikgroet eweneens. Magriet glimlag effens en knikgroet terug.
“Die Oos-Kaap sê jy?” Jakob Oosthuizen kom self uit die distrik Beaufort, maar hy swyg vir eers daaroor.
Pieter knik.
“Dis nogal ’n entjie.” Jakob kyk Pieter goed op en af. Sien die roer. Iets makeer. “Waar’s jou perd?”
“In diens van die Here.” Wanneer hy Oosthuizen sien frons, sê Pieter haastig: “Dis ’n lang storie.”
Die trekboer is nie baie spraaksaam nie. Beter om versigtig te wees. “Jy sê jy’s op pad noorde toe …?”
Pieter knik.
“Jy moet weet …” Oosthuizen swyg dramaties, nie seker hoe hy sy nuus aan die jongman hier voor hom moet oordra nie. “Dingaan se impi’s het ’n paar maande gelede amper driehonderd mans, vrouens en kinders by Doringkop en Bloukrans en ander plekke langs die Boesmansrivier vermoor. Ons was daar …” Hy beduie na Magriet. “Magriet ook. Ons was onder die gelukkiges wat die aanval oorleef het. Magriet se man was nie.”
Magriet laat sak haar kop. Pieter kan haar gesig nie sien nie, maar is seker sy is in trane.
“Ek stel voor jy dink twee keer voor jy in daardie omgewing vir jou ’n plaas loop uittree,” sê Oosthuizen. Terwyl hy praat, bly sy hande besig met die kerf van ’n stuk biltong.
“Ek reken ons voorouers moes twee keer gedink het voor hulle dit goedgedink het om hulle op hierdie kontinent te kom vestig,” merk Pieter op. “Maar hier is ons nou. En wat die Zoeloes betref, ek sukkel eerder met ’n Zoeloe as wat ek met ’n Engelsman sukkel.”
Oosthuizen knik sy kop stadig. Hy is dit roerend eens met Pieter. Hy maak met die hand ’n gebaar na sy kamp. “Jy’s welkom.”
Pieter kry sy sit, en hy en Oosthuizen raak aan die gesels. Hy is verbaas om te hoor hoe goed voorbereid die Voortrekkers was toe die eerste trekke in 1835 uit die Oos-Kaap weg is. Oosthuizen is, nes Pieter, eerder ’n trekboer, omdat hy nie van die begin af by een spesifieke trek ingeskakel het nie, hoewel hy meestal saam met georganiseerde trekke getrek het. Alleenloper, eens boer in die Koup, maar soekend na die paradys.
Pieter vertel hom van die verlies van sy ouers, slagoffers van die geplunder aan die Oosgrens, en hoe dit gekom het dat hy sonder perd maar met lyfkneg sy lang staptog na sy eie Kanaän aangedurf het. Pieter leer uit die ouer man se opmerkings – maar hy maan homself telkens om nie ook gehap te word deur die donker hond wat Oosthuizen se gemoed in besit geneem het met die groot slagting van mens en dier by Bloukrans nie.
En so tussendeur vang sy oog dié van Magriet, en haar oog vang syne, en hy voel iets begin roer in hom. Die soort gevoelens wat hy laas in Grahamstad ervaar het by die aanskoue van vrolike jong meisies.
’n Paar uur later sit hulle om die vuur aan vir ete – Oosthuizen en sy vrou, Pieter en Magriet. Hulle eet in stilte. Pieter doop ’n stukkie brood in die bredie op sy bord en byt dit af. Terwyl hy kou, kyk hy onderlangs na Magriet, wat oorkant die vuur van hom sit en eet. En hy sien sy hou hom ook dop. Sy hart wil bollemakiesie slaan. Dan kyk sy weer weg, en ’n diepe, diepe verlange groei by hom.
Hul kos het net mooi gesak of Oosthuizen klop sy pyp teen sy skoen uit. “My vrou,” sê hy vir Hanna, “tyd om lappe te trap. Ek wil voor sonop inspan.”
Almal staan op; Pieter ook, uit hoflikheid. Maar eintlik weet hy nie nou wat om te doen nie. “’n Goeie nag se rus vir julle,” is al waaraan hy kan dink om te sê. Dis mos hoe beskaafde mense dit doen. En dan voeg hy by, amper vergeet daarvan: “Dankie vir julle gasvryheid.”
Oosthuizen knik net vir die jongman se amper formele hoflikheid. Maar hy is ook nie blind nie, en wag vir Pieter om weer te praat.
“Ek wou nog vra …” stamel die jongman.
Oosthuizen, Hanna en Magriet draai terug.
“of ek …” hy soek na woorde, “toestemming kan kry om met Magriet te praat.”
Oosthuizen kyk na Magriet, merk geen teken van kommer by haar nie en draai dan terug na Pieter. “Magriet is ’n weduwee. As jy met haar wil praat, moet jy maar vir haar vra.”
Magriet kyk Pieter vas in die oë. Sy knik, duidelik, doelbewus. Pieter weet nie dat sy wil bokspring en “Ja, ja, ja!” roep nie. Hy weet nie van haar frustrasies om altyd die vrou in die wa te wees wat maak of sy slaap nie.
Die Oosthuizens stap weg na die agterkant van die wa. Nou is dit net Magriet en Pieter wat agterbly. Hy staan nader aan haar. “Ek is nie ’n man van baie woorde nie,” sê hy.
Magriet kyk hom net stil aan.
“Soos ek gesê het. Ek gaan vir my ’n plaas aftree. Ek soek ’n vrou. En seuns. Om die grond te bewerk.”
Sy wag om te sien of hy nie nog gaan praat nie, maar merk dat hy met groot afwagting na haar kyk, sy senuwees aan flarde oor haar moontlike reaksie.
“Wie is sy?” vra Magriet uiteindelik.
“Wie?”
“Wat saam met jou hier aangekom het?”
“My dienskneg.”
Pieter
