hulle groot aansien en respek besorg. Albei praat met wysheid en wedersydse respek.
Die klaer tree op namens sy broer se seun, ’n skrander man wat bestem is om eendag die hoofman van hul gebied en al die mense daarin te word. Die seun het sy intensie bekend gemaak om die beeldskone Mafungwashe as eerste vrou te neem. Sy wat later in die verhaal Eerste genoem sal word.
Die twee mans sit elk op ’n houtstomp, elmboë op die bobene. Mafungwashe se pa is die man teenoor wie die moeilike saak geopper word, want is dit nie hy wat sy seën uitgespreek het oor die voorgenome band tussen sy dogter en die verliefde jongman, hy wat eendag hoofman sal wees nie? Mafungwashe se pa knik, tuur fronsend in die verte. Natuurlik beskou hy die klag in ’n ernstige lig.
Die klaer kyk strak voor hom uit terwyl hy praat. “Die jongman is ’n eerbare mens,” sê hy. “Hy sou nie sonder goeie rede die saak teenoor my, sy oom, geopper het nie.”
“Jy moet weet ek sal my dogter se eer verdedig,” sê Mafungwashe se pa. “Is sy dan nie ’n kind wat haar pa se wense nog altyd gerespekteer het nie?”
“Die liefde maak mans mal, en vrouens nog maller,” sê die klaer.
“Dit is waar,” gee die bekommerde pa toe, “maar met Mafungwashe sal dit anders wees. Sy sou nooit haar voorouers se naam onteer nie. Maar ek weet jy is ’n man wat nie ligtelik oor sulke sake sal gesels nie. Ek sal met Mafungwashe praat. Sy sal nie vir my lieg nie. Dan sal ons twee weer praat.”
Daardie aand verskyn Mafungwashe se pa in haar hut. Die gesprek begin rustig, maar ontaard gou in woede. Dit blyk die verliefde jongman, hy wat eendag hoofman sal word, het nie valse stories verkondig nie.
Mafungwashe, op haar knieë voor haar pa, probeer haar gevoelens verdedig, maar haar pa klap haar hard deur die gesig. Hy troon bo haar uit, met die woede wat hom ’n skrikwekkende figuur maak. “Bly stil!” snou hy haar toe. “Jy sál my gehoorsaam!”
Wat mag sy sê? “Ek het hom nie lief nie,” prewel sy uiteindelik.
“Wat weet jy van liefde?!” Nog nooit het sy haar pa só hoor skree nie. “’n Mens leer om lief te hê. Hy gaan eendag ’n hoofman wees. Jy’s gelukkig hy wil jou as vrou vat.”
“Ek het ’n ander lief,” smeek sy.
Mafungwashe se pa kyk stil na haar, wys met sy voorvinger na haar, sy oë toornig en groot. “Jy sal nie my naam in die skande steek nie. Wees gewaarsku. Ek praat nie weer nie.”
Wat hom betref, is dit die einde van die saak. Hy gun haar geen verdere teenspraak nie, bied geen troos aan nie, stap net uit haar hut uit.
Mafungwashe voel die eensaamheid en onmag besit neem van haar, maar sy huil nie. Sy’t ’n krag in haar, oortuiging in haar oë. Sy sien ’n moeilike pad voorlê. Sy sal haar liefde nie versaak nie.
Die volgende dag is sy ’n entjie van die kraal af, tussen die ruigtes wat hul kraal van die Umzimkulurivier skei, saam met haar minnaar, ’n man van twintig, twee jaar ouer as haar agttien lewensjare. Hulle is in mekaar se arms. Trane stroom teen haar wange af.
Mafungwashe besef dat sy haar woorde versigtig moet kies – sy het ’n vrees dat sy dalk meer moed en durf het as haar minnaar. Maar vrouens kan mans motiveer, dit weet sy. “Ons moet saam weghardloop,” fluister sy in sy oor.
“Waar sal ons gaan?” roep hy uit. Mafungwashe se moed begin sak. “Hoe sal ons leef?”
“Ver weg. Mense sal ons help.” Luister na jouself, dink sy. Is die saak nie reddeloos nie?
Haar minnaar sien net moeilikheid en verdriet wat voorlê. “Hy is ’n hoofman se seun. Hulle sal ons soek totdat hulle ons kry.”
“Ek kan nie met hom trou nie,” roep sy uit. “Hulle sê hy’s ’n wrede man.”
“Dit is jou pa se wens.”
“My pa dink aan sy geluk, nie myne nie.”
Mafungwashe besef haar minnaar is besig om prakties te wees. Maar dit is nie wat sy nou soek nie. Sy voel gelukkig en gekoester teenaan haar minnaar, maar hy is nog jonk, die bloed bruis nie warm genoeg in sy are nie.
“Hy is jou pa.”
Die situasie raak vir Mafungwashe desperaat. “As jy my liefhet, hoe kan jy dit verduur om te kyk hoe ek met ’n ander man trou?”
En dan kom die woorde wat haar laat besef dat haar minnaar meer rype wysheid het as wat sy gedink het: “Want as ek dit nie doen nie, is ons albei dood. Ek sal jou eerder op ’n afstand liefhê as om te sterf in die wete dat jou pragtige lyf as gevolg van my vir die wilde honde gevoer is.”
Mafungwashe begin weer huil, en hou hom stywer vas. “Wat gaan ons maak?”
Haar minnaar stoot haar effens terug, maar bly haar in die oë kyk. Sy sien dat daar ’n groot droefheid van hom besit neem. “Hierdie tyd wat ons nou gehad het … hier … nou … dit was ons vaarwel.”
Hy wil haar liggies soen. Sy lippe raak-raak aan haar, sy wil nog “nee” prewel, maar ’n jong Mpondo-kryger pyl skielik uit die ruigtes op hulle af.
Die een wat hoofman gaan word.
Haar toekomstige eggenoot.
In volle krygsgewaad, spies en skild in die hand. Só woedend dat dit lyk of sy oë heeltemal wit geword het. “Vandag sterf jy!” skree hy, spies gereed.
Mafungwashe en haar minnaar kyk verskrik om na hom. Hy beweeg nader, dreigend. Mafungwashe se minnaar stoot haar weg, agter hom in, en tel versigtig sy spies en knopkierie van die grond af op waar dit in die gras lê, sy oë wat die aanvaller nie ’n sekonde verlaat nie.
Mafungwashe se minnaar praat nou met haar, ’n beslistheid in sy bewegings. “Hardloop,” beveel hy.
Mafungwashe huiwer – haar oë flits tussen haar minnaar en die woedende kryger. “Moet dit nie doen nie,” roep sy uit. “Asseblief!”
“Jy is aan my belowe,” bulder die kryger. “Jy het my vader en my voorouers se naam deur die modder gesleep. Vandag sterf julle albei.”
Mafungwashe se minnaar smeek haar weer om te hardloop, weg te kom, maar steeds huiwer sy.
Nou begin sy bloed ook borrel. “Ek sê hardloop,” beveel hy, bruusk.
Sy gee die twee mans een laaste kyk, en dan begin sy hardloop, in die ruie boskasie in, weg, weg van haar eie kraal.
Die twee mans sirkel versigtig om mekaar. Dan beweeg Mafungwashe se minnaar vinnig vorentoe en slaan met sy kierie na sy opponent.
Die jong kryger weer die hou met gemak met sy skild af en steek met sy spies na die minnaar. Die lem swiep gevaarlik naby aan sy maag verby.
Dit is duidelik wie meer ondervinding het van die krygskuns. Die twee bly om mekaar sirkel, hul konsentrasie op mekaar gerig, die hardlopende Mafungwashe vir die oomblik uit hul gedagtes verban. Hulle is onbewus van haar moeisame vordering tussen takke en bosse deur, onbewus van die hale wat takke oor haar lyf trek soos sy voortbeur, van die stukkies kleding wat afskeur en agtergelaat word aan die dorings op sommige van die takke …
Die
