waar sy standpunte oor die afskaffing van slawerny nie juigkrete uitgelok het nie by die grensboere wat in die brandpunt was van die struwelinge aan die Oosgrens met die Xhosa-bevolking.
Daar in sy kantoor het die gryse doktor Philip vir Roberts gesê hy kan nie ophou om hom te verstom oor die waagmoed van die nuwe geslag sendelinge uit Londen nie. Omdat hyself van Skotse afkoms is, het Philip van onder effens neergeslane ooglede gesê, het dit hom skoon ongemaklik gemaak wanneer hy ’n idealis soos Grant ontmoet. Hy is gewoond aan mense só konserwatief dat hulle nie graag praat nie.
Grant dink dikwels met deernis terug aan die bejaarde sendeling, sy hare spierwit grys en sy skouers effens geboë, maar sy helderblou oë vol vuur en diepe geloof – terwyl hy wat Grant is eers betreklik onlangs mondig geword het. Grant was netjies geklee, maar hy was ongemaklik in sy pak, sy gesig bleek, met hare wat nie netjies wil bly lê nie.
Hy het groot sake op die hart gehad.
“U moet verstaan, meneer Roberts,” het die waardige teoloog gemaan, “dat die sending wat u wil onderneem lewensgevaarlik is.”
Hy het van die venster weggedraai, waar hy momenteel na buite gestaar het, en Roberts, wat voor doktor Philip se lessenaar gestaan het, reguit in die oë gekyk. “Die land waar die Zoeloes woon is nog nie gekarteer nie. As die dinge wat die plaaslike Xhosas van hulle sê waar is, is hulle ’n kragtige en strydlustige stam. Hul koning is Dingaan, ’n onverbiddelike mens wat koning geword nadat hy sy halfbroer, Shaka, vermoor het.”
“Maar is dit nie die opgelegde taak van die Londense Sendinggenootskap,” het Grant gevra, “om die kennis van Christus te versprei onder die heidene en ander oningeligte nasies nie?”
“Inderdaad, maar dit is taamlik moeilik om dít te doen as ’n mens dood is.”
Die Skotte en hul humorsin … het Grant gedink, maar ’n glimlag onderdruk en vinnig gesê: “Ja, al gaan ek ook deur die dal van doodskaduwee …”
“Natuurlik, ja,” was doktor Philip se antwoord, “maar ek het gesien dat God op baie maniere tot die mens spreek. En dit was ’n Moslem wat my eens vertel het dat ’n mens op God moet vertrou, maar dat jy nietemin nie moet vergeet om jou kameel snags vas te maak nie. Gelukkig het ek daardie Moslem ontmoet toe ek baie jonk was. Sy advies is, vermoed ek, hoekom ek steeds op die ouderdom van drie-en-sestig hier is om dit met jou te deel. Ons moet die heidene na Christus bring, gewis, maar hoe langer ons lewe, hoe meer mense kan ons red.”
Roberts het begin haastig raak. “Doktor Philip, ek is dankbaar vir u ondersteuning en advies, maar dit is my diepste oortuiging dat dit my roeping is om hierdie missie te vervul.”
Philip het meer as ’n minuut lank stil na Roberts gekyk, sy hand voor sy mond, diep in gedagtes versonke. Grant het hom begin bekommer. Wat nou?
“Dan moet jy gehoor gee aan daardie roeping,” het doktor Philip uiteindelik gesê. “Die genootskap sal jou ondersteun op watter manier ook al moontlik is.”
“Dankie.”
Doktor Phillip het die jong sendeling se hande geneem en sy hoof gebuig. “Kom ons bid.”
Grant Roberts probeer onthou presies wat doktor Philp gebid het – maar tot sy ongemak besef hy dat hy die hele gebed vergeet het. Seker die opgewondenheid van die oomblik.
En nou staan hy teenoor ’n ander man. ’n Moeilike mens.
“Voor jy langs my vuur kom sit,” sê Pieter de Witt uiteindelik, “moet jy een ding mooi verstaan: Ek verdra nie ’n Engelsman of ’n missionary se gepreek nie.”
Die sendeling sê niks, en uiteindelik steek Pieter sy hand uit. “Pieter de Witt.”
Pieter se een oog vernou geamuseerd. Die sendeling se greep is fermer as dié van ander Engelsmanne waarmee hy al vantevore bladgeskud het.
“Roberts. Grant Roberts.”
Pieter kyk die sendeling op en af. “Hier is koffie as jy wil hê.”
“Loof die Heer!”
Die sendeling deins skielik terug wanneer Pieter ’n dreigende gebaar in sy rigting maak. Pieter sis behoorlik: “Onthou wat ek gesê het oor die preek …!”
“Sorry. Jammer. Dankie.”
Pieter haal ’n enemmelbeker te voorskyn en skink vir die sendeling uit sy koffiekan wat rustig stoom blaas op die kole. Die sendeling neem die beker met dankbaarheid aan.
Dan haal Pieter ’n plat blikkie uit sy sak, maak dit oop en bied vir Roberts aan.
Die sendeling begryp nie wat dit is nie.
“’n Soetigheidjie,” verduidelik Pieter, “vir die koffie.”
Roberts sit een in sy mond, soos Pieter aan hom beduie. “A,” roep die sendeling in verrukking uit, “’n gekookte lekkerny.”
“Soetigheidjie,” herhaal Pieter plegtig. Hy sit self een in sy mond sodat hy die koffie daaroor kan sluk.
Hulle drink in stilte. Pieter verkies dit so – sou ook nie omgee as die man nou verkas nie, maar hy het ’n spesmaas dit gaan nie vinnig gebeur nie. Nie sonder ’n perd nie.
“Wat is dit wat jy doen, meneer De Witt?”
Pieter kyk vinnig op na Roberts – as die man geweet het waarvoor om te kyk, sou hy die gevaartekens gesien het.
“As jy nie omgee dat ek vra nie.”
Ja, hy gee om, dink Pieter. Hoe verduidelik hy dat hy nog nooit iets anders gedoen het as vry wees nie? Hoe verduidelik hy dat hy die waarde begin besef het van dit wat vir hom so vanselfsprekend soos asemhaal was toe hy in die tronk gegooi is? Dat hy amper ’n dag lank ’n tronkvoël was?
Hulle het Pieter na die Provoos-gebou in Grahamstad geneem. Dit is al ’n paar jaar lank ’n militêre gevangenis. Pieter is alleen in een van die selle gesmyt. Sy besittings is van hom weggeneem en op die tafel gesit: bandelier, geweer, hoed, alles.
So in die verbysleep het Pieter van die ander aangehoudenes gesien – wisselend van mense wat hul roes lê en uitslaap tot Afrikaners en Xhosas wat die verbygaande prosessie dophou.
Die bewaarder was ’n rou Engelsman, sy woorde gedra deur ’n aksent wat dit só vervorm dat Pieter met moeite kon volg wat hy sê. Pieter kon verstaan hoekom die man ’n tronkbewaarder is, ver van die publiek se oog. Hy’s ’n vet vent, korterig gebou, met klere wat maande laas behoorlik gewas is. Terwyl hy praat, het die alkoholwalms Pieter reg in die gesig getref.
Hy het Pieter die sel in gestamp. “Raak gewoond daaraan. En pis in die emmer, anders ransel ek jou af.”
Toe gaan staan hy daar, anderkant die traliehek, en kyk Pieter met afsku aan. “Dirty Dutchman. Sonder julle gespuis sou ons veel minder probleme in hierdie godverlate plek gehad het.” Hy het nader aan die tralies beweeg en in Pieter se rigting gespu.
Toe hy wegstap, sien Pieter hoe die spoeglel oor sy een skoen gespat het.
Pieter het geswyg, die bewaarder se waggelstappie bekyk. Toe draai hy om en gaan sit eenkant op ’n baal strooi.
Ná
