en hy loop net!”
Els lag. “Relax! Jy vergeet dis onse Kassie. Hy sal sy redes hê, glo my.”
8
Toe die dreigende oorlogswolke in die laat 1930’s oor Europa begin saampak, het Marcus al geweet wat hy wil doen. Sy drang na avontuur het geroep. Sy pa was aanvanklik nie te vinde vir sy planne nie.
“Vir wat wil jy die verdomde Engelse gaan help baklei? Ek het jou broodnodig hier op die plaas!”
Maar Marcus wou dolgraag vlieg. Sy droom om ’n vegvlieënier in die Tweede Wêreldoorlog te wees, het ’n brandende begeerte geword. In 1939 het hy saam met ’n klomp Suid-Afrikaners op ’n skip na Brittanje geklim. Hy het met sy aankoms aansoek gedoen by die Royal Air Force, en hoewel hy maar net twintig was en hulle eintlik gegradueerdes verkies het, het die instrukteurs by die vliegskool onmiddellik sy potensiaal raakgesien. Hy was intelligent en onverskrokke, en as ’n Suid-Afrikaanse plaasseun wat van kleintyd ’n geweer hanteer het, het hy beskik oor ’n uitsonderlike skerpskuttersvermoë.
Ná sy vliegopleiding het hy sy toelatingseksamen met vlieënde vaandels in ’n Spitfire geslaag. Dié formidabele moordwapen het soos ’n droom hanteer in die lug en Marcus kon nie wag om deel te word van die aksie nie.
Hy is ingedeel by Eskader 72 en die Duitse Luftwaffe se volgehoue aanvalle op die Britse Eilande het hom gou in luggevegte laat beland. Hy het deelgeneem aan talle spanningsvolle gevegte, en met die ontruiming van Dunkirk in 1940 het hy vyf Duitse vliegtuie afgeskiet. Daarvoor het hy die gesogte DFC (Distinguised Flying Cross) ontvang. Op skaars een en twintig is hy in bevel geplaas van die A-vlug van Eskader 72. Hy het vinnig ’n reputasie opgebou as ’n vaardige en onverskrokke loods met uitsonderlike leierseienskappe.
Maar die noodlot is ’n onwelkome en wrede indringer. Op ’n aandvlug tydens die Slag van Brittanje het Marcus hom misreken met ’n Duitse Heinkel-bomwerper. Hy het met sy Spitfire te naby aan die bomwerper gekom. Die lugbotsing was gering, maar genoeg om die Spitfire aarde toe te laat tol. Hy het betyds met sy valskerm uitgespring, maar sy been is erg vermink met die val. In ’n noodoperasie is sy linkerbeen geamputeer.
Marcus se drome was verpletter. Hy het teruggekeer na Suid-Afrika, darem met ’n dekorasie as oorlogsheld – nie dat die boeregemeenskap in die omgewing van hul Noord-Vrystaatse plaas hom as ’n held beskou het nie. Die kruitdampe van die Anglo-Boereoorlog het al veertig jaar gelede gaan lê, maar die Britte se vernietiging van die Boere se plase en hul wandade in die konsentrasiekampe was nog vlak in die Afrikanergeheue. Met die Tweede Wêreldoorlog het hul simpatie hoofsaaklik by die Duitsers gelê. Die Britte was steeds die “vyand” en Marcus en sy medelandgenote wat in die oorlog baklei het, is neerhalend gebrandmerk as “rooilussies”.
Marcus was bitter. Sy Britse heldestatus het niks onder sy eie mense beteken nie, en hy sou vir die res van sy lewe met krukke oor die weg moes kom. Hy wou ook nie boer nie. Sy pa se baasspelerigheid het hom nie aangestaan nie en hy het uitgewyk Bloemfontein toe. Weens die sukkelende boerdery was daar nie geld dat hy universiteit of kollege toe kon gaan nie. Boonop het hy die spaargeld vir sy opleiding vroeër gebruik om na Brittanje te gaan.
As gevolg van sy gebrek was sy werkopsies beperk, maar danksy ’n pos as klerk by die spoorweë kon hy darem agt ure per dag agter ’n lessenaar sit. Terwyl hy die hope administrasie van bestellings van masjiniste en stokers se oorpakke en skoene en die tydroosters vir hul skofte moes hanteer, het hy oor die oorlog gedroom. In sy gedagtes het hy luggevegte geskep waarin hy tientalle Duitse vliegtuie afgeskiet het. Sy lessenaar het ’n Spitfire geword en die ander klerke die Duitsers. Sy dapperheid is vereer met elke oorlogsmedalje onder die son; hy was die grootste held wat die Tweede Wêreldoorlog opgelewer het. Hierdie dagdrome was al wat hom deur sy sieldodende werksdae gedra het.
In 1945 het hy Elizabeth Jones ontmoet. Sy was ook ’n loseerder by die Andries Pretoriusstraat-kamers waar hy gebly het. Synde ’n Engelse onderwyseres was sy die eerste mens wat beïndruk was met sy oorlogsdekorasie. Sy het aan sy lippe gehang wanneer hy haar vertel het van sy noue ontkomings in die oorlog. Hulle is twee jaar later getroud en het in ’n beskeie spoorweghuisie gaan woon.
In 1950 is hul eersteling gebore. Roderick, vernoem na Elizabeth se pa, was ’n fris knapie met dieselfde pikswart haredos as Marcus. Hy was geweldig trots op sy seun en het besluit om hom met ’n plan groot te maak. Roderick sou ontwikkel tot ’n onverskrokke en rateltaai man. Hy sou eendag die grootste soldaat wees wat Suid-Afrika nog opgelewer het. Sy naam sou in die land se militêre annale sowel as in die wêreld s’n verewig word.
Marcus se drome het nou nie meer oor homself gegaan nie, maar was toegespits op sy seun. Die toekomstige oorlogsheld Roderick.
9
Mike kyk op na sy seun en gee die boek terug. “Onthou net, vir enige x-waarde groter as drie sal die y-waardes van f kleiner wees as dié van g. Jy moet dalk meer hersiening doen, dan sal alles makliker raak.”
“Thanks, Pa.” Bertus skud sy kop. “Ek weet nie hoe Pa dit regkry om probleme altyd so maklik uit te figure nie.”
Mike lag. “Ek is ’n aktuaris, Bertus, as jy vergeet het. Daardie goed waarmee jy besig is, is basiese matriekwiskunde.”
Hy hou sy laatlam dop toe dié by die TV-kamer uitstap. Bertus het oornag ’n man geword. Die skraal lyf het nou spiere. Sy skouers is breed, sy ken het ’n donker baardskynsel, sy beenhare is ruig en wollerig. Skielik het meisies vir hom belangriker geword as rugby en krieket. Mike sug. As sy skoolwerk net dieselfde aandag kon kry …
Met sy dogters het hy nooit ’n probleem gehad wanneer dit by die boeke gekom het nie. Tussen hulle twee het hulle dertien onderskeidings in matriek gekry. Hy snork. Nie dat dit vandag veel werd is nie. Die skoolstandaarde het in die laaste jare só gedaal dat onderskeidings op ’n skinkbord gegee word aan dié met meer as ’n paar breinselle. Die vier wat hy in sý matriekjaar gekry het, het substansie gehad.
Hy neem ’n slukkie van sy drankie en staar onbelangstellend na ’n Egiptiese reisprogram op TV. Hy dink weer met genoegdoening terug aan die vorige week se gebeure by Finco. Met sy Summit-paneelbespreking kon dit nie beter gegaan het nie. Hy het gedurende die program gevoel hy het die ander paneellede oorskadu. Ná die uitsending was sy selfoon oorlaai met boodskappe van gelukwensing. Maar hy het nog nie heeltemal die impak van sy vertoning besef nie.
Tot Vrydag, gedurende die maandelikse saamtrek van hoofkantoorpersoneellede in die Nols Wyngaardt-ouditorium. Die ou man gebruik die saamtrek gewoonlik as ’n pep talk-sessie, maar Vrydag het hy gesê hy wil die gebruiklike praatjie afwissel met ’n videovertoning. Mike kon beswaarlik sy oë glo toe ’n opname van die Summit-bespreking op die groot skerm vertoon word. Die spontane toejuiging wat baie van sy stellings by die personeel ontlok het, het hom onverhoeds betrap.
Ná die videovertoning het die ou man liries geraak, dit vir die personeel as ’n voorbeeld voorgehou van hoe belangrik dit is om professioneel op te tree, jou vakgebied te ken en die beeld van Finco só te bevorder.
Wat Mike die grootste genot verskaf het, was die uitdrukking op Frank Anderson se gesig. Mike het skuins agter Frank in die ouditorium gesit en kon hom ongemerk dophou. Frank se pokergesig het strak gebly, maar daar was nie ’n sweempie van meelewing nie. Nou en dan het hy op sy tande gekners asof hy gebid het die lofliedere oor sy belangrikste mededinger vir die groot pos moet tog net tot ’n einde kom. Dit was ook vir Mike ooglopend hoe Frank hom ná die sessie vermy het. Waar die ander topbestuurslede sy hand kom skud het, het sy mededinger stilletjies by ’n syuitgang uitgeglip. Hy glimlag. Die hele affêre moes vir Frank soos ’n uitgerekte nagmerrie gevoel het.
Aletta
