lees nou Langenhoven se Brolloks en Bittergal. Dis ook bonatuurlik.”
“Ag, Debora. Mevrou Forster is baie gaaf, al lyk sy so ’n bietjie uit die hoogte.”
Debora sug kliphard.
“Susan, ek het ’n ander opvatting oor mense soos sý wat aljimmers ander mense probeer leer.” Sy sug weer. “Margot, loop haal asseblief vir jou ma Die Huisgenoot. Dit lê bo-op die stapel ander Huisgenote langs my bed. Ek wil vir haar ’n brief gee oor waar die woord ‘vlermuis’ vandaan kom. Sy kan dit dan sommer vir die boekvereniging ook wys. Die ‘vler’ kom van die Hollandse ‘vleer’ wat kom van die werkwoord ‘fladderen’ of dan die Engelse ‘flitter’. Dus, volgens die brief beteken vlermuis eintlik fladdermuis. ’n Muis wat op sy vlerke rondfladder …”
“Ag, Debora,” probeer Susan paai maar kry dit toe sommer reg van voor.
“Genug!” En toe ergerlik: “Susan, sê jy maar vir mevrou Forster sy laat my aan ’n fladdermuis dink. ’n Ding wat doelloos fladder.”
“Luister, Debora,” keer Susan, “ons wil jou maar net betrek en …”
“Bitte, Susan. Ek wil nie betrek word nie, danke schön.” Haar skraal hande begin rukkerig saam beduie, die sterk, lae stem klim. “Die lewe betrek my elke goddelike oomblik van elke dag op ’n manier wat ek … wat ek … Margot, gaan haal daardie Huisgenoot.”
Susan bly swyend sit en Margot en Erik maak hulle met hande vol koekies uit die voete. Want Margot ken daardie stemtoon. Debora is nou erg ontsteld. Sy het toentertyd toe hulle hier gekom het so geklink net voordat sy met die nat vadoek oor die jong Erik se kaal kuite begin raps het. En Margot weet klinkklaar: Debora hoef by g’n niks aan te sluit om iets te wees of te weet nie. Sy lees elke dag Die Volksblad van voor tot agter deur en kry ook Die Huisgenoot en Die Brandwag wat sy gereeld vir Susan en Margot leen. Sy het al dikwels tevore in Debora se slaapkamer gaan tydskrifte of boeke haal.
Bo in die groot slaapkamer waar die vrou alleen op die dubbelbed met die kopstuk met sy uitgekerfde krulpatrone slaap, is twee lang boekrakke, en torings boeke staan langs haar bed. En onder teen die voetenent is die stapel Huisgenote waarvan Debora gepraat het. Voor die noordelike venster bly Margot langs die diep leunstoel talm om haar kop ’n bietjie agtermekaar te kry en die twee vroue onder in die huis kans te gee om te bedaar. Erik sit sweerlik al vir haar in die eetkamer en wag.
Soos altyd wanneer sy hierheen kom, raak sy bewus van die vae damp van 4711-Keulse water wat in die vertrek hang. ’n Groenerige soet geur, fris en energiek soos Debora self. Haar blik skuif na die bedkassie waar die bekende turkoois-en-goud botteltjie langs die bedlampie staan. Dit is al halfpad opgebruik. Sy wonder skielik effens benoud of Debora nou in die oorlog weer van haar gunstelinggeur sal kan bekom. Die gedagte laat ’n hele boel ander kwelgedagtes soos ’n swerm voëls los.
Wanneer die oorlog kom, soos wat dit begin lyk, gaan dinge verander. Haar kop sê dit vir haar, al wil haar hart nie daarna luister nie.
Wanneer sy en Erik binnekort klaar is met matriek, gaan alles buitendien verander.
Sy wonder wat Marnitz nou in die oorlog gaan doen. Hy is ’n dokter. Gaan hy in Pretoria aanbly? Sover praat niemand nog daaroor nie.
En Heinrich is amper klaar met sy regstudie. Maar waarheen sal die twee manne gaan wanneer hulle eers op eie bene staan? Debora se huis sal mos soos ’n kasarm voel wanneer die twee oudste Schlagerfeldt-seuns permanent hul koers gekry het.
Margot skud haar kop heftig sodat haar lang hare oor haar skouers waaier. Dis beter om glad nie daaroor te dink nie. Sy kyk sugtend rond, en onthou dat sy in hierdie interessante vertrek op ’n missie is. Sy staan nader aan die klomp boeke om ’n paar titels uit te maak: Macbeth, De onveranderlikheid van onze God, Don Carlos, Robert Browning’s Works, Uncle Tom’s Cabin, Schiller se Die Jungfrau von Orleans en nog meer. Haar oë vee verwonderd daaroor. Dit is of die vele uiteenlopende titels Margot telkens as sy in dié vertrek kom, wil oorweldig met ’n nuwe kennis van Debora. Die prentjie van ’n Debora wat salig versonke in ’n boek in die verweerde leunstoel langs die bed sit, wil nou eenmaal nie strook met die Debora wat met taai hande perskes skil of al roerende saam met Anna voor die stoof staan nie.
Margot kan dit nie help nie, sy tel een van die boonste boeke op. ’n Stokou Nederlandse edisie met die titel Stille dingen. Sy maak dit lukraak oop en haar blik val op ’n paar sinne op bladsy 4: “Ik wil bidden, maar mijn hoofd is zoo moe, en ik kan geen woorden vinden …”
Sy sit die ou boekie versigtig op die stapel terug.
Sy kan dit helder sien: ’n Debora wat vermoeid, met palms radeloos na bo, vergeefs soek na woorde. Nou dít is nogal openbarend. Die rankerige vrou met haar streng dog weemoedige mond wat biddend in haar kamer na woorde soek.
Margot soek gou Die Huisgenoot van 8 September en sluip uit die vertrek, intuïtief huiwerig om nog iets te ontdek wat Debora verder sal ontbloot. Miskien het sy tog haar ma se ragfyn aanvoeling vir onderstrome. Van een ding is sy opnuut doodseker: Debora wéét dinge.
Toe Margot weer die kombuis binnegaan, is albei vroue meer bedaard. Die onderwerp is klaar verander, lyk dit.
Debora staan op om ’n baksel uit die oond te haal. “Kom, proe eers hierdie koekies.”
“Lekker,” glimlag Susan.
Debora Schlagerfeldt, dink Margot en sit Die Huisgenoot op die rak teen die muur neer, lei die lewe met ’n seker doelwit voor oë. Deeglik en met oorgawe. Maar georden. En veral privaat. Selfs in haar gangetjie van ’n winkel is sy bloot koel vriendelik met die kliënte wat gelukkig nog bly koop in hierdie moeilike tyd, maar verder as “Goeiedag!” en “Gaan dit goed?” vorder dit nie. Tog koop die mense fluks. Soos Susan al voorheen gesê het: “Mens kan nie anders nie. Jy ruik die vanilla, proe die botter-en-suiker, en hoor die smullekker krakerigheid onder jou tande.”
Later die middag toe Margot en Erik weer verklaar dat hulle flou geleer en dooddors is, stuur Debora vir Margot om vir haar ’n Sunset-hoofpynpil bo in die badkamer langs haar slaapkamer te gaan haal. Margot klim die trappe twee-twee en loer na die papiere wat op die tafel regoor die seuns se kamerdeure in die trapportaal lê. Boekhouding. Dis makliker om so ’n saaklike beeld op te roep: die donkerkopvrou met haar regop rug wat haar berekeninge by die smal tafel op die trapportaal sit en doen. Aan die ander visie van ’n Debora wat rustig met ’n boek in die hande voor die venster sit en lees, sal sy seker nooit gewoond raak nie. Want mens sien nie maklik vir Debora in ontspanne luim nie. Altyd druk besig.
Tamaties wat geoes word om konfyt van te kook. Ertjies en wortels wat in glasbottels ingelê word. Perskes en appelkose of stroopsoet vye wat pas ryp is en gepluk en ingelê moet word.
Dié nag slaap Margot so vas dat Susan haar met moeite wakker kry.
En sy haal die skool ook net betyds om die swaarmoedige dong-dong van die klok te hoor. Erik se wenkbroue lig-lig net en sy gluur hom aan toe sy gaan sit. Om alles te kroon het hulle boekhou by meneer Struwig. Die man wat Erik Schlagerfeldt skaamteloos voortrek omdat hy dan so goed is met syfers.
Sy voel sommer boos. Hantie en Trudie glimlag simpatiek na haar kant toe toe meneer Struwig omdraai om iets op die swartbord te skryf.
Die res van die dag konsentreer sy hard om elke woord van die onderwysers in te drink. Pouse voel sy eintlik gedaan. Sy hap lusteloos aan die toebroodjies wat Elisa vir haar ingepak het. Maar Hantie en Trudie eet nie juis nie.
“Ek wil rietskraal word,” kondig Trudie pront
