leër het in die stat en oor die land
versprei en iedereen wat nie kom treur
met assegaai en kieries neergevel,
of vasgekeer binne ’n stroois van vlam;
en uit rookwolke het die koningsvoëls
met nekke rooi en benerige vlerk
langs lyke neergesak; en snags in slote
is die dier gehoor wat knor en vreet.
Hy wou die verre stamme om hom breek
wat nie kom treur; het op oorwinning aan
sy leërs die huwelik en rus beloof;
hy sou op die groot Fees van Beeste-gee
met nuwe vel en veer voor almal dans
dat hy in elke vrou se hart nog bly;
maar toe die impi’s uit die suide kom
en by Dukuza hy geen jagters vind,
is hulle na die noorde uitgestuur.
Waar die leër beweeg het man teen man
gekla dat hy geen menslikheid meer ken;
vir hom is hulle woorde en gevoel
soos druppels reën wat van ’n klip wegspat.
“Nie net die arend van die kranse soek
’n maat, maar selfs die klein, bruin kwarteltjie!
Waar moet die ooitjies wei, en waarom het
Nandi, die Wyfie-Olifant, gesterf ?”
Dingaan, nog altyd sonder leër, het dit
sy kans geag, en deur die gras soos mambas
het Mhlangaan en hy, sy halwe broers, gesluip;
die lyfwag, die simpele Mbopa,
in ’n stroois oortuig sy dae is getel
want Shaka het gedroom van sy verraad;
maar vanmiddag as hy met die koning
langs die beeskraal wag, sal uit die ruigte . . .
Waar Shaka eenkant by die skerm sit,
het die jagters skielik opgedaag:
“Nou kom julle eers met velle van
die wildekat, die otter en die aap!
Waar is die vere van die bloukraanvoël,
die spierwit vel met . . . ?” Mbopa, half bevrees
dat hulle planne sou misluk en oor
die koning skyn-begaan, het die jagters
uitgeskel en met sy kieries weggedryf.
Oor sy voorbarigheid verbaas wou
Shaka hom berispe . . .
In sy rug steek
’n assegaai, nog een, drie asgaaie
deur sy lyf: “Kinders van my vader . . .”
toe sak hy neer; die lyk het deur die nag
nog so bly lê en is die oggend in
’n koringgat met klippe toegegooi.
IV
Nagedagtenis aan my vader
Buite
waai ’n vaal misreën, en teen die ruite
buig rooi huise en die silwereike skeef
in druppels wat vergly; spits blare beef
uit palmboë, soos ’n stralekrans
om die gebroke beelde in die waterglans.
Ek weet die wêreld was ’n oop kol lig om
my, waar geeste uit die donker streke kom,
soos in ’n akwarium se groot kring glas
en water skuwe visse nader tas
tot teen die skelle lig, dan vlug van hier
na verre skemeringe groen koraal en wier.
So kon ek dink dat ná die siekte
jy moeg van die liggaam, in die diepte
van die aarde eers ’n rukkie rus; vermoed
toe ek die kleurbont kransie links neerlê, sy gloed
sal in jou bly – jou hart is ’n palet
en jy sou verf wat jy verower het:
blou-brokkelrig uit donker krans en kolk,
die Drakensberge bo wit banke wolk;
so sou die stapelwerk van klippe, vasgebind
deur worteltoue, toegang tot die hemel vind.
Ek het verwag jy sou ook nie vergeet
van ons gesprekke, hoe ek graag wou weet
en jy deur nagte heen vir my kon lei
langs luiperd, leeu en wyfiewolf verby
deur bosse, af teen steiltes van die Skulp
– was dit my eie siel? – altyd my hulp
en gids; ek het van ver gesien toe eens
rysmiere uit ’n donker gat vlieg ná die reëns
met ligte vlerkgeritsel, hoe die engele
so lank gevange, opstyg na die hemele . . .
Nou wag ek deur herinneringe afgesonder,
op jou verskyning of ’n klein wonder;
maar alles bly nog soos dit was, strak
afgesluit deur hoek en lyn en vlak.
Ek weet nie waar jy is, of hoe verkeerd
ons menslike denke tas, ek weet
maar net die petrea se trossies blou
