die skoonseun is ’n predikant. Wat hom hinder, is dat die ryk tuingrond aan die rivieroewer so renteloos daar lê, verpes van die uintjies en kweek.
“Net daar gaan ons ’n ooreenkoms aan. Hy gee die grond verniet vir my, en ’n ploeg en muile as ek dit kom skoonmaak en bewerk. Eerste twee jaar betaal ek niks, hy gee die mis. Daarna gee ek ’n deel van die oes af.” Daar is ’n hartbeeshuis op die rivierwal waar hy kan bly, en hy kry kos uit die huis uit.
Vir Ellen klink dit net te bekend, te goedertrou. Sal die ou man van Rietvlei nie vir Nieko op dieselfde manier inloop as wat sy oupa Nicolas hom van Sam Laumbaart laat verneuk het nie?
“Wat sê jou pa?”
“Pa wil weet of ek kweek en uintjie ken, watter rugbrekers hulle is.”
Ellen skud haar kop. Dis tipies van Claas, hy en ’n graaf is nie maats nie, maar hy verbreek darem sy lyf met ’n bos breirieme. Van Velddrif af stoot die see met hooggety in die rivier op, dink sy vooruit. Groente en brakwater?
Dis klaar deurdink, sê Nieko. “In die winter bewerk ek die suggrond onder die wal en plant kool en wortels en beet. Somertyd patats en pampoen op die lande.”
“En intussen, waarvan lewe jy? Sal jy regkom sonder betaling? Ek bedoel, julle het nie daaroor gepraat nie, het jy darem ’n kontantgeldjie om jou deur te haal?”
“Ek sal regkom.”
Hy het genoeg om iets vir haar ook af te knyp. Geld wat sy nie wil neem nie.
“Dis regtig nie nodig nie, Nieko. Wat niemand van weet nie, nie die dogters nie, selfs nie jou pa nie, is die erfporsie wat my ou tante vir my nagelaat het. Veilig in my naam belê, as voorsorg vir wanneer Antonie wil gaan studeer. Hy praat van dokter word. Waar ons aan dié leergierige kind kom, weet ek nie. Hy aard heel weg van die ander span.”
Ellen sal dit nooit erken nie, maar sy het ’n spesiale sagte plek vir haar tweede seun met sy bleekwit vel en skraal hande. Uitgeknip vir die teater met ’n wit oorjas en donker oë agter ’n masker.
8
’n Jaar later frons Laaggelee se kliphuis onder ’n sinkdak. Weliswaar nie nuut nie, maar nog goed. Vendusiegoed waarvan Nieko te hore gekom en vir ’n appel en ’n ei opgetel het. Hy het dit haastighaastig kom vaskap oor die huis se timmerasie van dryfhout, wat verbasend goed gehou het onder die ou riet.
Tegelykertyd vat Claas vuur en bou met die hulp van ou Jordaan, en die meisiekinders wat hy in die werk steek, ’n tenkie van sementstene aangery uit Patnoster. Met die eerste reën murmel die dakwater soos musiek in die geute af en het Ellen vars water.
“Ons is ryk!” juig die kinders. Amper soos die Milanners, en die Laumbaarts.
’n Nuwe lente breek aan. Septembermaand hul hom in goud. Stinkkruid en ramnas en suring was nog nooit so gloeiend geel nie. Die melkbos bloei en die vyerank het die braaklande ingeneem. Toe Claas se gesaaides ryp is, sny ou Jordaan die laplandjie onder die duine af, bind die gerwe en pak ’n los mied naby die kliphuis.
Wanneer niemand kyk nie, klim Kattie – wat moet keer vir die vark – tot bo-op die verspotte miedjie. Daarvandaan kan sy ver sien, myle en myle ver, gunter oor die hoë dakke van plaasopstalle en wit mure agter bloekoms. Onder ’n wolkelose lug strek die dae heilsaam en mild. Net as sy haar oë tot die uiterste inspan, hulle op skrefies trek en in die son probeer kyk, galop daar op die kim swart perderuiters met swaarde en gewere swaaiend bo hul koppe. Woed daar ’n oorlog in die verte.
Op De Hoop, kom vertel Claas, heers daar groot ongelukkigheid vandat Miekie by die leër aangesluit het.
“Michiel en Esther praat van hom asof hy reeds gesneuwel in Duits-Wes toegewaai lê. En klein Janet treur ewe hard oor die boetie.”
“Wat sy kwalik ken,” sê Ellen, “want wanneer was hy so danig by die huis?”
“Nogtans,” hou Claas sy rede, “hulle weet nie wat om met die kind te doen nie.”
Net soos Ellen vermoed het, is dit toe ook.
Esther het ’n skimp gegooi, en dis al wat Claas nodig het. Hulle sit nou elkeen met ’n alleenkind opgeskeep, kleinniggietjies, sonder aanspraak. Wil hulle nie dat Kattie op De Hoop kom bly nie? ’n Speelmaat vir Janet, en terselfdertyd kan sy op Nuwepos skoolgaan.
Ellen se eerste reaksie is om botweg te weier. Mettertyd het daar ’n kors om haar hart gegroei, so hard soos ’n eelt. Sy verloor ook gereeld ’n kind wat moet uitspring en gaan werk. Dan krimp haar binneste ineen van magteloosheid en opstand. Verlange en eensaamheid is sy gewoond. Simpatie moet niemand van haar verwag nie, allermins die Laumbaarts van De Hoop. Veral nie Esther nie, wat haar kinders wegstuur Boland toe om geleerd te kom.
Maar verleentheid is aldag, vermaak één dag. Kattie is agt en steeds nie in die skool nie. En ou Senkiejôn op Nuwepos is ’n uitsonderlike meester. Maar sy gee nie sommer toe nie. Solank Esther dit as ’n guns beskou, en nie as haar reg om oor die kind baas te speel soos hulle met Claas maak nie.
“Nou wat sê jy?” vra Claas.
“Wat het jý daaroor te sê gehad?”
Hy krap sy baard, gee ’n gepynigde laggie. “As jy niks daarop teë het nie,” toets hy haar. “Ek reken dis tot almal se voordeel. Ons hoef ons nie oor Kattie te bekommer nie, sy’s naby die skool en nie te ver van die huis af nie. Daarby is dit hoog tyd.”
Wat Ellen agter sy gestotter lees, is terughouding. Hy’s bang as hulle weier, word hy van Laaggelee afgejaag. Die Laumbaarts skuld hom niks. Daarby is die meeste van die boere in die omtrek op een of ander manier in die skuld by Sam. Hulle sal dit nie waag om vir Claas Prins sitplek te gee as hy moet trek nie.
Dis dan die klaaglike situasie waaroor Kattie die laaste sê het.
Sy is oud genoeg om te besef al kom sy nog naweke huis toe, is sy klaar met Laaggelee. Kat sal voortaan nie meer in die knak van haar knieë slaap nie. Sy sal die misbanke wat oor die duine aanrol mis, en die reuk van kruiegoed in die veld.
Sy weet ook De Hoop is die plaas waar haar pa gebore is, en Malie en Liesie, Ellie en Nieko. Waar alles mooier en lekkerder is as op enige ander plek op aarde, en waar hulle nou nog sou gewoon het as Sam Laumbaart haar oupa nie so bevark het nie. De Hoop is die splinter in die oog van die Prinse wat krap en krap totdat die seerkry naderhand lekker word.
Wat Kattie verwag het, is nie wat sy sien met haar aankoms op De Hoop nie.
Ant Esther mag deftig wees, maar dan net op die portret van haar en oom Michiel in die voorhuis, sy in ’n swart weerskyntabberd, halsdoek en pêrelborsspeld, oom Michiel in ’n snyerspak, stywe boordjie en dubbelbors-onderbaadjie van effe donkerder materiaal.
Op die portret langsaan is Cecilia as ’n hoërskooldogter, ’n Alice in Wonderland met lang, gekartelde hare, driekwartrok met opnaaisels, donker kouse en skoene. Miekie, ses jaar jonger, het ’n baadjie en halfmas broek aan en nerfaf oprygstewels; hy staan oopmond om te sien wat in die kamera onder die swart doek aangaan. Janet, wat nog ’n baba is, sit op ’n hoë stoeltjie.
In werklikheid, sien Kattie, is ant Esther se hare vaal en min, die oë groen en leperig. Oom Michiel is ’n sagsinnige man met ligbruin hare en ’n snor. Die oom van die Koeberg, soos hy genoem word, en ant Esther die vrou van die Pêrel. Janet trek na haar ma,
