dis nie wat sy wil doen nie. Sy wou mense help. My ma sê toe vir haar sy moet eers haar graad klaarmaak. Toe sy haar graad gekry het, is sy Kaapstad toe om daar spraakterapie te studeer. Dis wat sy nou doen. Ek mis haar ook vreeslik, maar ek het een keer alleen Kaapstad toe gevlieg en vir haar gaan kuier. Dis vir my heerlik om alleen te vlieg en dat niemand my hoef te help nie. Zettie en haar man het aan die einde van 2016 Johannesburg toe getrek en woon nou nader aan ons.
Maar laat hulle self vertel hoe hulle dit ervaar om my as ousus te hê.
Marisa
Mense het bitter min negatiewe opmerkings oor Shéri gemaak waarvan ek bewus was. Dalk is dit omdat my ma ons grootgemaak het dat dit ’n baie positiewe ding is dat sy anders is. Ons het daardie beginsel uitgeleef – daar was nie vir ons ’n negatiewe konnotasie aan Downsindroom nie – en ek dink mense rondom ons het ons voorbeeld gevolg. Ek dink ook hulle het geweet hoe lief ons ons sussie het. Hulle sou dit nie wáág om iets leliks oor haar voor ons te sê nie!
Ek onthou ons het een vakansie in die Kaap by familie gaan kuier. Ek en Shéri was in die laerskool, ek so tien of elf. Op ’n dag het ons saam met ’n klomp kinders, baie van hulle Engelssprekend, buite gespeel. Ons het net Afrikaans in die huis gepraat. So, hoewel ek Engels kon verstaan, was ek die taal glad nie magtig nie.
Een van die seuns het dit durf waag om voor my te sê Shéri is “retarded”. Ek was buite myself van woede. Ek het nie regtig die betekenis van die woord geken nie – ek het die woord waarskynlik net in flieks gehoor, waar dit gewoonlik gebruik sou word om ’n persoon sleg te sê. Ek het dus onmiddellik aanvaar hy bedoel dit lelik. Ek het so erg met daardie seun baklei dat die grootmense kom kyk het wat aangaan.
My ma was altyd so rustig en kalm in sulke situasies. Sy het vir my gevra wat fout is daarmee dat hy gesê het sy is “retarded”; dis mos die waarheid. Die wind was heeltemal uit my seile. Ek het probeer verduidelik dat dit nie was hoe hy dit bedoel het nie, maar ek dink nie ek het my argument mooi verwoord nie. As ek nou daaraan dink, raak ek sommer van voor af kwaad vir daardie seun wat dit gewaag het om lelik te wees met my sussie.
Die enigste ander insident wat ek kan onthou (en net omdat my ma my daaraan herinner het) is iets wat by koor gebeur het. Ek en Suzette was albei lid van die Bloemfonteinse Kinderkoor, en ons het ure aan kooroefening bestee. Ons maats by die koor het soos familie geword.
Die meeste mense wat in die 1980’s en vroeë 1990’s grootgeword het, onthou die TV-reeks Môre is nog ’n dag waarin Chris Burke, wat Downsindroom gehad het, gespeel het. Hy was Shéri se groot held en rolmodel. En ons gesin het die reeks baie geniet. Ek kon identifiseer met Becca, Corkie se sussie in die fliek. En ek is seker my ouers kon identifiseer met van die dinge wat Corkie se ouers moes trotseer. Shéri het altyd gesê haar groot droom is om eendag vir Corkie te ontmoet. Of selfs om self eendag in ’n TV-reeks te kan speel!
Toe van die kinders by die koor na mekaar as “Corkies” begin verwys, het dit my baie ontstel. Hulle het dit gesê as iemand iets onbesonne, of net plein stupid, aangevang het. Ek het nie lekker geweet hoe om dit te hanteer nie. Aan die een kant wou ek nie ’n spoilsport wees nie, want ek het geweet hulle besef nie heeltemal wat hulle sê nie. Maar aan die ander kant wou ek nie stilbly nie, want ek het gevoel hulle doen dit waarskynlik net omdat hulle oningelig is oor mense met Downsindroom.
Ek kan nie onthou hoe ek uiteindelik gereageer het nie. Maar ek vermoed ek het vir hulle iets gesê soos: “Besef julle ek het so ’n sussie?” Hulle het nie weer voor my so gepraat nie.
Shéri se gestremdheid het nooit my geloof laat wankel nie. Inteendeel. Die feit dat ek Shéri as ’n sussie het, het waarskynlik my geloof versterk. Shéri is baie na aan die Here. Sy glo soos die Bybel vir ons sê om te glo – soos ’n kind. Ons het altyd geterg dat as jy iets in die lewe wil hê, jy vir Shéri moet vra om daarvoor te bid, want sy het ’n direkte lyn hemel toe. Haar voorbeeld van absolute, onwankelbare geloof was nog altyd vir my iets om na te streef.
Ek dink dis heeltemal anders om groot te word met ’n gestremdheid wat altyd daar was. Vir my was Shéri nog altyd daar. Ek ken nie ’n lewe sonder haar nie. En ek sou haar nooit wou verander nie. Vir my is sy my sussie, net soos sy is. ’n Normale ouer sussie sou iemand anders wees, dit sou nie Shéri wees nie. Dus het dit nooit by my opgekom om vir die Here kwaad te wees oor haar gestremdheid of om dit te bevraagteken nie. Sy is wie sy is. En ons is lief vir haar soos sy is. Sy is ’n geskenk van die Here. En ons loof Hom vir haar in ons lewens.
As iemand my dus sou vra of ek ooit opstandig gevoel het of gewonder het hoekom dit met my sussie gebeur het, kan ek onomwonde sê nooit nie. Vir my is dit nie iets wat met haar gebeur het nie. Dis wie sy is. Dis so goed om my te vra of ek opstandig voel omdat ek ’n sussie het in plaas van ’n boetie.
Shéri het ons ingesteldheid teenoor mense met gestremdhede beïnvloed. Ek dink ek is meer bewus van mense met gestremdheid rondom my en sal uit my pad uit gaan om hulle tegemoet te probeer kom. Die feit dat ons vir Shéri in ons lewe het, het ons ook bewus gemaak van baie ander gestremdhede. Saam met haar in die skool was daar kinders met allerhande verskillende uitdagings. Ons het elke jaar na mekaar se prysuitdelings, uitvoerings of funksies toe gegaan. Ek het dus baie blootstelling aan verskillende gestremdhede gehad.
Was dit moeilik om deel te wees van ’n gesin wat “anders” is? Nee, ek dink nie regtig so nie. Maar ons ken natuurlik nie ’n ander gesinslewe nie.
Ons gesin het verseker uitgestaan, maar ek dink ek het nogal van die aandag gehou – veral as klein dogtertjie. Toe ons predikant die gemeente verlaat het, is ons drie susters gevra om namens die gemeente blomme aan hom en sy vrou te oorhandig. ’n Paar jaar later, toe die NG Kerk besluit het om kinders toe te laat om nagmaal te gebruik, het die dominee ons gesin gevra om daardie oggend saam met hom aan die nagmaaltafel te sit as voorbeeld van ’n gesin wat saam nagmaal gebruik.
Maar ek het nooit gevoel Shéri kry meer aandag as ek of Suzette by my pa of ma nie. My ouers was baie, baie bewus van die feit dat hulle nooit wou hê enigeen van ons moet voel die ander een word voorgetrek nie. Vandat ek kan onthou, was ek en my ma bitter na aan mekaar. Sy het altyd raakgesien as ander mense vir Shéri meer aandag gee as vir my. Dan het sy daarvoor probeer vergoed. Ek het nooit aan haar liefde vir my getwyfel nie.
Shéri was baie na aan my pa. Hy het ’n ongelooflike slag met haar gehad en hulle band was baie spesiaal. Tog het ek nooit gedink dat hy vir Shéri voortrek nie. Ek was baie bewus van sy liefde vir my.
Maar my ouma het Shéri blatant voorgetrek. Sy het dit nie eens probeer wegsteek nie. Shéri het die plek op haar skoot gekry as sy stories vertel het; ek en Suzette moes op die grond sit. Ons begroting vir Kersgeskenke van my ouma af was R50. Daar was geen limiet vir Shéri se geskenke nie. Sy het een jaar selfs ’n CD-speler gekry.
My ma het dit baie duidelik gemaak dat sy nie met my ouma se optrede saamstem nie. My ma en my ouma was baie na aan mekaar. Ons het amper elke dag by my ouma gaan koffie drink. Die enigste keer wat ek hulle ooit sien baklei het, was toe my ouma Shéri weer erg voorgetrek het. My ma was woedend. Ek het geweet dit maak nie saak wat gebeur nie, my ma sal altyd daar wees vir my en haar bes doen dat ek regverdig behandel word.
My oupa het ook op sy manier probeer om vir my ouma te vergoed. Hy was nie ’n man van baie woorde nie, maar wanneer my ouma vir Shéri so voortrek, het hy my soms na sy kamer toe geroep en vir my ’n plak sjokolade gee wat ek in my klere moes wegsteek sodat my ma en Shéri dit nie sien nie. Ek het my ouma as Shéri se ouma beskou en my oupa as mý oupa.
Ander mense – familie, vriende en die publiek – het wel oor die algemeen baie meer aandag aan Shéri gegee as aan my. Shéri is ’n jaar teruggehou voor sy skool toe is en sodoende is ons twee dieselfde jaar sub A toe. Ek onthou hoe die tannie van die poskantoor vir Shéri ’n stel
