se lyfband. Sodat Johnnie verplig word om sy akoliete te tug. ’n Netjiese skop ontneem die vette sy bottel. Dan die kleintjie eenkant toe wysmaak en anderkant toe vasvat om hom te ontwapen. Die kleintjie is egter rats en nou mal van die veglus. Kop na vore bestorm hy die dansende Johnnie, want kopslaan is die kleintjie se eintlike naam. Maar Johnnie slaap nooit nie – dis die groot venster wat die kopslag ontvang; die geriffelde groen ruit beswyk met ’n ysige gerinkel. Johnnie is nou self briesend. Skoppe in die agterstewe en uit met sy kwekelinge. Hy sluit die lounge-deur. Dan gaan sit hy met ’n kannetjie bier.
Maar die ou vrou wil nou skielik ook weg.
“Waar wil jy heen, antie Mietjie?” hyg Johnnie. Hy voel skielik allenig en seer.
Die ou vrou skud net kop.
“Het jy nie tong nie, antie Mietjie? Waarheen in die bloedende son?” Johnnie sluk bier of hy woorde moet terugspoel.
“Dis te rof hier in die lokasie,” sê antie Mietjie. “Ek issie so grootgemaak nie, ek het kleintyd my gelerentheid gekry.”
Johnnie staan driftig op om oop te sluit, half bly ook om ontslae te wees. Aans maak sy gereeld paadjie hiernatoe. Johnnie kan sy gevoelenteite nie mooi kleinkry nie: die Sondag is altyd sy hartseerste dag. En soms wonder hy of alles nie net blymaak-stories is nie.
Onder tussen die fatsoenliker huise kom Mietjie die Eerwaarde teë, sy kyk stip anderpad. Die Eerwaarde se bruin gesig is nat van die sweet, die son steek hom deur sy swart manelpak. Hy vat ’n pampier rond, hoor Mietjie by ’n vrou wat in haar voordeur staan, om te laat teken teen die hotel in die lokasie. Want die Eerwaarde is ’n idealis, van dié vir wie dit erns is om sy eie mense te lei. By die begrafnisse huil hy oor die slagoffers van baklei en messteek en hy vra wat nog van dié ou volkie gaan worde. Soms vat hy ’n konstabel saam met hom om die kinders wat stokkies draai, uit die huise te gaan haal. Soms weier hy selfs om die vorms vir die oumenspensioene te teken, hy sê dit gaan net vir drank. In sy kantoor hou die Eerwaarde ’n latjie en ’n bruin kardoes met suiker aan. Wanneer die skoolhoof seuns vir tugtiging bring, laat die Eerwaarde eers broek afstroop – gee, ná die slae, ’n lepel suiker in die mond. Die Eerwaarde is moeg en mat ná twintig jaar se bediening; sy donkerbruin gesig het mettertyd iets bedroefs en aapagtigs bygekry.
“Hy’t nooit vir Fielies die lepel suiker in die mond gegee nie,” kla Mietjie teenoor die vrou wat in haar voordeur staan.
Dis by ou Gert Garing, leier van die kerkraad, waar daar vandag met die grootste gesag gepraat word.
“Attie Hardehand sê vanoggend by die kerk hulle het die kis toe weer maklik aanmekaar gekry – net die deksel was af en ’n syplank los. Olienhout se kind, nè! Ná al die jare …” Ou Gert, ná die tafelgebed.
“Het Pa toe gevra hoe dit gekom het?” vra die seun wat die boerdery oorgeneem het. Hy bly Sondae ná die diens met sy familie om saam te eet.
“Mens kan ook nie alte reguit vra nie,” bedink ou Gert, “lyk my die Lotriets is half verleë oor die ding. Attie Hardehand sê hy weet ook nie bra nie, dit was maar net ’n ongeluk. My opinie …” dink ou Gert verder, “is dat dit Kolie was wat kattekwaad aangevang het, hy’s daar bo gesien. Ou Jan,” sê hy, “is vir ’n wonder tjoepstil.”
Dit laat die seun dink. “Dominee se preek vanoggend, nè?” sê hy. Hy’t die ouderdom bereik waar spier in vet en ligsinnigheid in erns verander.
“Ja’k!” mompel ou Gert, doodbang vir vasvra. “Die dominee,” voeg hy dreigend by, “moet maar oppas vir mond verbrand. Maar wat ek wou sê …”
“Daardie van die trots,” volhard die seun, “mens kan nie help om te dink nie. Pa het mos nog vir ou Koos Nek geken?”
“Geken en nie geken nie,” val ou Gert met verligting in, “wie kan tog sê hy’t ou Koos Nek geken. Net van ’n afstand. Ek was natuurlik veel jonger, maar dis of ek hom nog voor my kan sien: korterig van postuur, hy’t mos altyd ekstra sole onder sy skoene laat spyker om langer te lyk. En so ’n houding, jy sou sweer hy’s ’n reus!”
“Die braaiboud word koud. Sny eers vir ons, Pa,” maan ou Kittie. Sy is ’n energieke, maer ou vrou met ’n ongelooflik verplooide nek. En trots op haar tafel kos; sal nie laat praat voor daar geëet is nie.
Ou Gert sny. Gehoorsaam begin streel mes en vurk nou die opgehoopte borde. Stilte heers – net af en toe ’n kleinkind wat beskeie fluisterend nog ’n stukkie vra, een keer die skoondogter wat wil weet waar haar skoonma dan nog saffraan vir die geelrys kry. Ou Kittie meen dat sy invloed het op Levin.
“So draai die wiel,” sug ou Gert eindelik. Hy proe aan sy koffie, dis nog te warm. “Die boonste sporte kom onder,” konstateer hy.
“Nou gaan Pa te ver,” berispe die seun. Die preek, vir sover hy gevolg het, spook nog flou by hom. “Attie Hardehand is darem ’n fluks boer, a!”
“Fluks uit gierigheid,” sê ou Gert knorrig, want die waarheid moet uit, “en dink jy nou daar’s ooit iets vir die kerk? Dis maar altyd sus, of dis so. Vir wie maak hy tog bymekaar? Daar sit hy met ’n seun wat ’n kwes in die kop het en die dogter …” Ou Gert haak vas, hy’s nie in staat om die afstand tussen hom en ’n wulpse skoolmeisie te oorspan nie. Hy praat liewers van ou Jan: dié was maar altyd nog ’n ou bontskieter. Ou Gert raak aan die lag toe hy vertel hoe die dominee met die laaste kerkraadsvergadering vir ou Jan moes stilkry met: “Ek vrees, broer, ons dwaal te ver weg van ons oorspronklike grappie.”
“Jongmense verander, Pa,” gooi ou Kittie stuiwer in die beurs.
“Hulle verander nié,” oordeel ou Gert, “ek is al oud genoeg om te gesien het.”
“Pa, jy darem!” sê ou Kittie toegeeflik. Daar was tye in hulle huwelikslewe toe sy haar ou trekmaat dood kon gegaffel het, maar sy gun hom steeds die ereplek. Hy’s immers haar man en die vader van haar seuns.
“Nee wag, Pa, nou skinder ons mos!” Die seun.
“Ek sê maar net ou Koos Nek het kop en skouers bokant één van sy afstammelinge gestaan,” sê ou Gert, steeds agter die waarheid. “Toe hy jonger was, het almal gedink daar word iets van Klaas, hy was ’n slimkop. Nou sit en vergaan hy daar op die plaas en jy sien hom byna nooit nie. En Kobus wat so ’n uithaler-ruiter was! Jy moet hom op ’n perd gesien het!”
“’n Dronklap!” bars ou Kittie uit. “Ek het hom een keer gesien …” ’n Opstuwing van emosie laat haar vla mors uit die poedingbak wat sy vir die bediende aangee om uit te dra kombuis toe. “Bring ’n vadoek, Mina,” beveel sy skerp, “ek kom nou uit om vir julle te skep.”
“Wat maak julle, Pa?” vra ou Kittie. “Ek gaan bietjie skuins lê.”
Die skoondogter wil ook – die kinders kan soet buite gaan speel.
“Ek weet nie …” twyfel ou Gert; hy kry verlammingsnagmerrie wanneer hy op ’n vol maag gaan lê.
“Kom ons gesels liewers ’n paar woorde, Pa,” stel die seun voor, want middagslapery is vroumenswerk; laat jou bowendien gewig aansit.
“Vertel bietjie meer van ou Koos Nek,” stel die seun voor toe hulle buite op die stoep sit. Miskien help dit om wakker te bly.
Wat ou Gert betref: dit skyn ’n namiddag vir herinnering met die bergreeks daar anderkant so wasig blou teen die witterige lug.
Later
