het hulle gekom en gebly en tog deel van die gemeenskap geword. Sondae altyd in hulle kerkbank, tweede van voor, links, ’n kaartjie met die naam in goue drukletters in die gleuf. En hulle woning was die aangewese ontvangplek vir vername amptelike besoekers. Een keer selfs die Goewerneur-generaal. Die vroue kon nie daaroor uitgepraat raak dat die Prinses se lippe rooi gesmeer was nie. Byna almal het stilletjies lipstiffe laat kom.
Verder het Koos Lotriet boerebyeenkomste trou bygewoon, was voorsitter van dit of dat en die een wat afgevaardig is wanneer die distrik se belange dit geverg het. Maar populêr was hy nooit. Mense wat Sondae gaan kuier het, het ongemaklik op die rand van die deftige stoele gesit met die kosbare koppies in die hande en sku gekyk na die Lotriets se weelde: die vertoonkaste vol kosbaarhede, die satynbekleedsels, die skilderye. Later het hulle verwonderd (en nydig ook) gekyk na die rye silwer trofeë op die wandrakke van die sitkamer wat Koos Lotriet se stoetperde op skoue en ruiterbyeenkomste verower het.
Want ’n paar jaar ná sy aankoms (weer sonder om die distrik in te lig) op ’n dag deur die dorp die twee waens met die hoë, groen geskilderde houtstalletjies. Dié wat deur die luike geloer het, het verslag gelewer van wat later bevestig is: ’n ingevoerde Arabiese hings – ’n rasegte Kehilan – en ’n skimmel merrie van Vlaamse afkoms. (Dit was ná die koms van die perde dat die bynaam ontstaan het.) Dit was, om redes wat nie geweeg kan word nie, ná die koms van die perde dat die nederiges nie meer by PERDEPOORT gaan kuier het nie.
“Tot vandag toe,” het ou Gert vasgestel, “kuier mense nie graag by PERDEPOORT nie.” Waarom? Omdat die afstammelinge waterlote is? Nie juis nie! Want ’n Christengemeenskap moenie oordeel nie.
“Dis omdat – ja, dis nou snaaks dat ek dit sê – dis omdat elkeen van die afstammelinge nog iets van ou Koos se hovaardigheid in hulle het. Tot ou Jan, jy sal dit nie dink nie.”
Hemel bewaar! Jy kan ook nie help om kop te skud en te lag nie wanneer vertel word hoe ou Koos die dag met Jan se geboorte eers een en toe ses vreugdeskote die lug in geskiet het. Hy en sy vrou wou glo ses hê, maar ses was daar nie, net vyf. En met Chris, die laatlam, se geboorte het hy nie ’n skoot afgevuur nie. Want iets het toe al in hom geknak. Hy was klaar met die wêreld, hy’t sy begraafplaas al gereed gehad: dalk sy laaste daad van trots. Treurwilkers rivier se kant, spitsdenne om die ander drie kante en in die middel die praalgraf met ’n wit marmerkopsteen ingelê met goue letters:
TER GEDACHTENIS AAN
HENDRIK JACOBUS LOTRIET /
JUDITH DORA LOTRIET née DU BOIS
GEBOREN 31 JANUARI 1880 / GEBOREN 25 JANUARI 1879
MAAR DAT TYD EN TOEVAL
ALLEN DESEN WEDERVAART –
PRED. 9:11
Die vertel het ou Gert ver teruggevat: die verlede het deesdae ’n manier om hom sooibrand te gee. En die ouderdomsvlekke op die agterkante van sy hande help ook nie.
“Ja’k!” sluk ou Gert. “Dis soos die gesangvers sê: dagen, maanden, jaren vliegen als een schaduw heen …”
5
Toe sy pa se ou krok van ’n Chevvy ten laaste vat, het sy ma gewonder of hulle nie eers gou by die dokter of die landdros moet aanry nie – net om te groet. Jaco het minagtend geweier: “Sit hulle ooit hulle voete by julle?”
Ná al die gesukkel laat Jaco nou die ou kar les opsê. By die tweede draai van die gruispad óm die voetheuwels op pad plaas toe, haal hy vir Attie Hardehand in en moet spoed verminder. Sy oom Attie ry altyd of hy vir donkies leisel hou.
“Stadig maar, Jaco,” maan sy pa, wat agter sit, “anders bly ons in hulle stof.” En hoes om die bewys te lewer.
Maar Jaco bly teen Attie Hardehand se buffer, hy wil verbý.
Voor langs Jaco het sy ma pennetjie-orent gekom. Terwyl Kolie Jaco sit en dophou deur die agterruit van Attie Hardehand se ou sedên. By die derde draai steek Kolie vir Jaco tong uit. Dis toe dat Jaco toeter druk en met ’n gesuis van bande en ’n woedende enjingedreun verbysteek.
Eers verby, sê sy ma kortasem: “Vir wat steur jy jou aan ’n malmens?” Sy sak verlig terug en skik die bolla op haar linkeroor, wat losgekom het.
“Die dag sal kom dat jy weer ongeluk maak, Jaco,” sê sy pa klaend agter.
Dis te betwyfel of Jaco gehoor het, want hy gee nog vet.
“En waarom het jy nie stilgehou en vir tant Annie Klaas opgelaai nie? Dit lyk sleg.” Sy pa weer. Maar hulle is lankal verby en van omdraai is nie sprake nie. Die duiwel sit nou agter Jaco.
Attie Hardehand hét spoed verminder toe hy agterkom Jaco wil verby. Hy spreek Kolie skerp aan, hy’t gesien in die truspieël. “Vir wat is jy tog so onnosel, kêrel? En vanoggend in die kerk ook …”
“Los hom uit, Attie,” berispe sy dogter, Adriana, wat agter langs Kolie sit. Geheimsinnige trane rys in Kolie se blou oë, hy vroetel na Adriana se hand.
En Attie sê niks nie – ry net ’n titseltjie vinniger. Dit bring Miemie, sy vrou, se droë lippe in beweging, want sy hou nie van wat sy maar te goed begryp nie.
“Adriana,” sê Miemie, op haar eentonige manier, “jy trek nie weer daardie rok aan kerk toe nie, die mense het na jou gekyk.”
“Die Here sal nie omgee nie, Miemie,” sê Adriana.
“Adriana!” vermaan Attie.
Adriana laat Kolie se hand los en leun vorentoe sodat Attie haar asem op sy nek voel: “Ons nuwe wetenskaponderwyser sê die Here is dalk ’n straal soos lig, of elektrisiteit. Hy sê die wetenskap sal nog eendag die Here ontdek. Hy sê daar’s ’n kosmiese gedreun in die buitenste ruimte wat dalk die Here se stem kon wees – jy kan dit hoor as jy by jou luister verby luister.”
“Het hy dit alles voor die klas gesê?” vra Attie onheilspellend. “Sy hare is bra lank.”
“Nee,” sê Adriana, “net vir my toe ek hom uitvra. Jy los hom uit, Attie, hy’s gaaf. Ophou so outyds wees.” Sy jok natuurlik, besef Attie.
Maar hy kyk teer na sy dogter se beeld in die truspieël en ’n laggie begin om sy lippe: “Bog! Hoe luister ’n mens by jou luister verby?”
“Hou stil, Pa, dat ons vir tant Annie oplaai,” beveel Adriana.
Die vrou langs die pad waai verwoed met ’n pienk sakdoekie. Dis onbegryplik dat Jaco haar kon misgekyk het: die stoere mens, met die klassieke stampblokbene en die breed-laggende rooi gesig. Vir die Sondagdienste van haar sekte in ’n tent buitekant die dorp – die Afdelingsraad verhuur ’n stukkie grond – trek sy op haar fleurigste aan. Sy’t destyds vasgetrap by shocking pink en lila-pers: pienk bloes dus, met pers skirt. Daarby ’n groterige pienk hoed met pers blommetjies versier. Sondae los een van haar kerkmense haar langs die gruispad waar sy wag om verder opgelaai te word plaas toe.
Sy klim agter by Kolie en Adriana in en begin vertel dadelik op haar vrymoedige manier. Annie stel selde vrae, sy’t altyd so baie om mee te deel: “Ons kerk het vandag laterig uitgekom, ek dog julle is al verby. Onse pastoor is hier, hy kom maar elke ses maande, dan is dit altyd ’n grotigheid.”
Sy moet ook vertel van die
