алып кайтуына да ризалык бирә: «Әтисе, учак астына өелгән кизәк төбенә өрә-өрә мышнап, ут элдерә алмыйча азапланып ята иде. Бит-башы көл, корым булган, үзе кызганыч иде.
– Әй! – диде Иркенбәк…
– Нәрсә?
Гаепле кеше сыман кызарып, Иркенбәк түбән карады:
– Мин каршы түгел…»
«Иркенбәк» – матур, мәгънәле хикәя. Әлбәттә, автор аны бераз кысанрак итеп эшләсә дә булыр иде. Кысан дигәннән, бу китапка кергән бик күп хикәяләргә кагыла бу. Р. Рыскелдинованың «Кызыл кашлы йөзек» хикәясен дә шактый кысып, бераз суын чыгарып булыр иде кебек.
А. Җакыпбековның «Айкашка» хикәясе Г. Ибраһимовның «Алмачуар» әсәре белән аваздаш. Кеше һәм ат… Әйтерсең кеше һәм кеше. Матур гына фәлсәфәле бу хикәя дә ялыктыргыч озын булып китә. Язучы А. Җакыпбеков урынында булсам, мин, һичшиксез, Г. Ибраһимовның «Алмачуар»ын тагын бер кат укып чыгар идем. Мәхәббәт турында поэма бит ул. Автор үзе дә хикәясен «Бер мәхәббәтнең тарихы» дип атаган бит!
Мирза Гапаровның «Кара күлнең казлары» миңа бик ошады. Нәрсәсе белән? Әйтүе дә кыен. Ихтимал, табигать призмасы аша кеше күңелен бирүе беләндер. Ихтимал, сурәтләү чараларының бик төгәл, колоритлы булуы беләндер.
…Картның гомере ялгызлыкта үтә. Яшь, бәхетле ва- кытында аның хатыны үлә. «Кара күл аның яшьлек күле. Ә яшьлеге инде әллә кайчан узып киткән. Дөрес, ул җирдә, нәкъ күл буендагы комлы калкулыкта, аның егерме биш яшендә үлгән иң әүвәлге һәм иң соңгы хатынының кабере калган.
…Әле яшьрәк чагында отпуск алыр вакыты якынлашса, Кара күл хәтеренә еш килә иде. Күл буендагы комлы калкулыкта калган ялгыз кабер белән ак болыттай оешып очкан кыр казлары төшләренә керә торган иде».
Җыентыкта Кыргызстанның соклангыч табигате барлык хикәяләр буенча да сизелеп, төсмерләнеп бара. Чишмәләр, кыр кәҗәләре, тургайлар, ай нурында коенып утырган тау башлары, ак болыттай кыр казлары – яшь кыргыз язучыларының үз җирләренә, үз табигатьләренә булган иксез-чиксез мәхәббәтен сөйли.
Үз җиренең табигатен философларча аңламаган, аны иҗади кабул итмәгән кеше әдәби әсәр язып маташмасын иде. Барыбер берни дә чыкмаячак. Шатлыклы күренеш: кыргыз прозасына табигатьне әнә шундый иҗади кабул итүче, уйланучан, кеше язмышын бөтен катлаулыгы белән алып анализлаучы яшьләр килә икән.
Бу – шатлыклы күренеш.
Китапка сүз башы язган Чыңгыз Айтматов яшь кыргыз прозаиклары өчен уртак сыйфат итеп «иҗатка аналитик уй йөртә белү, психологик тирәнлек, тормыш чынлыгын сәнгать чынлыгына әйләндерүдә үз-үзеңә ышанганлык»ны атый.
1972 елда Татарстан китап нәшриятында басылып чыккан «Кыргыз хикәяләре» җыентыгы моның шулай икәнлеген тагын бер кат раслый. Хава ханым Хөсәенова бу җыентыкны төзеп зур, файдалы эш эшләгән. Бу китап тугандаш ике халык – татар һәм кыргыз халыклары арасындагы дуслыкны тагын да үстерү, ныгыту юлында якты бер истәлек булыр.
Әйбәт илчелек килгән безгә ерак Кыргызстаннан…
