tərəf tutaraq gözləyirlər, sonra da bu varlıqlar əllərində bir silah da olmadan bizimkilərin üstünə gəlirlər. Hamısı da təchizat və say baxımından bu vəhşi varlıqlardan üstün olduqları halda, yenə də oradan qaçmaq istəyirlər. Qorxudan yerlərində əsirlər, aralarında bəziləri həqiqətən, dəlixanalıq olub, aramızda qalsın. İnan mənə, bu, bəsit, ciddi yanaşılmamalı qorxu deyil, Hanter.
Saşa bir anlıq dayandı, səsini alçaldıb yenidən davam etdi:
– Sənə bunu necə izah edim, heç bilmirəm. Onlar buna getdikcə daha çox güc verirlər. Necəsə, insanların beyninə işləyirlər. Mənə elə gəlir, bunu şüurlu şəkildə edirlər. Onları hətta uzaqdan, qulaqlarından, burun deşiklərindən hiss edirsən.. Onlar yaxınlaşanda dizlərin titrəməyə başlayır. Hətta səsləri gəlməyəndə belə, hiss edirsən ki, hardansa yaxınlaşırlar. Gəlirlər, gəlirlər.. Daha sonar qorxunc nərilti, fəryad səsləri gəlir; bax, o an, arxana baxmadan qaçmaq istəyirsən. Bədənində dəhşətli əsməcə başlayır. Hər şey bitdikdən sonra da bərəlmiş gözlərilə projektorların üzərinə necə gəldikləri uzun müddət ağlından getmir.
Artyom olduğu yerdə donub qaldı. Deməli, uzun zamandır, bu qorxular təkcə onu narahat etmirdi, onu qorxaq, satqın hesab edəcəklər deyə, bu günə qədər bu mövzular haqqında kiminləsə danışmaqdan çəkinmişdi.
– Zibillər psixikanı korlayırlar, – Saşa söhbətinə davam etdi, – Sanki damarını tutublar. Və növbəti dəfə, onları daha yaxşı hiss edirsən, daha çox qorxursan, – Saşa odlu-alovlu danışıq tərzilə sözünü bitirdi, – Bu, yalnız qorxu deyil… Bilirəm.
Hanter hərəkətsiz oturub, sakitcə Saşanın dediklərinə qulaq asırdı. Çox diqqətlə, eşitdikləri barədə düşünürdü. Sonra isti çaydan bir qurtum alaraq ağır-ağır, yavaş səslə danışmağa başladı:
– Təhlükə sadəcə sizin stansiyanı deyil, Saşa, bütünlüklə bu xarabaya qalmış metronu bürüyüb.
Saşa əvvəlcə cavab vermək istəmədi, bir neçə saniyə susduqdan sonra əsəbi şəkildə:
– Bütün metro dedin? Xeyr, təkcə metro yox, bütün sivilizasiya üçün təhlükədir. O sivilizasiya ki, inkişafın ağını çıxardı. Artıq ödəşmək zamanıdır. Bu, növlərin müharibəsidir. Qaralarsa heç də murdar varlıqlar, törtöküntülər deyil. Onlar “homo novus”dur, təkamülün yeni mərhələsi. Onlar ətrafa bizdən çox daha yaxşı uyğunlaşan kainatın son mərhələsidir. Onlar gələcəyi təmsil edirlər. Bəlkə də sapienslər daha bir neçə onillik bu dəlmədeşikdə yaşaya bilərlər. Amma bu, hələ bizim sivilizasiya hökmranlıq etdiyi zaman kasıbların zirzəmidə, varlıların yuxarıda yaşaması kimidir… “Zaman maşını”ndakı uelsli morloklar kimi, solğun, miskin varlıqlar olacağıq. Biz öz nəcisimizdə göbələk yetişdirəcəyik, donuzlarsa insanların ən yaxın dostu, hətta deyərdim ki, həyat tərəfdaşı olacaq.
Babalarımızın bir zamanlar uzaqgörənliklə anbarlara doldurduğu tonlarca multivitamini qəbul edirik, bir çəllək benzini, hansısa ehtiyac duyulan şeyləri gətirmək üçün ölümü gözə alıb yuxarı qalxırıq. Sonra da zirzəmidəki boğucu deşiklərimizə geri qayıtmaq üçün vaxt itirmədən sürünərək keçib gəlirik; heç kimin ora keçdiyimizi bilməməsi üçün hər an əlimiz tətik gözləyirik. Çünki artıq öz evimizdə, yuxarıda deyilik. Dünya artıq bizə aid deyil, Hanter! Dünya artıq bizə aid deyil!
Saşa susdu və çay fincanından qalxan buxarın çadırın qaranlığında əriməsini seyrə daldı.
Hanter cavab vermədi. Artyom birdən ögey atasını heç bu şəkildə danışarkən görmədiyini anladı. “Yaxşı yaxşı, qorxudan altını batıracaqsan, narahat olma, həll edəcəyik hamısını” göz qırpıb özünə cəsarət verərək hər şeyin qaydasında olacağını deyən ögey atasının əvvəlki halından əsər qalmamışdı. Yoxsa hər zaman rol oynayırdı?
– Niyə susursan, Hanter? Gəl mənimlə mübahisə edək. Müsbət düşüncələrin harda qaldı? Son söhbətimizdə, şüalanmanın azalacağını, insanların bir gün yuxarıya qayıdacaqlarını demişdin. Eh, Hanter!.. “Günəş meşənin üzərindən qalxır, lakin mənim üçün deyil”15. Bu həyata bağlanırıq, bütün gücümüzlə bərk-bərk sarılırıq, çünki filosoflar, sektaçılar nə desələr də, o biri dünyanın olub-olmadığına tam inana bilmirik. Birdən orda heç nə olmadı… Məgər belə deyil? Yenə də həyatı o qədər sevirik ki… Elə deyil, Hanter? İkimiz də ona var gücümüzlə sarılırıq. Bu iylənmiş labirintdə sürünəcəyik, donuzların yanına uzanacağıq, siçanları yeyəcəyik, lakin bütün bunlara baxmayaraq yaşamaq üçün mübarizə aparacağıq. Elə deyil? Oyan, Hanter! Heç kim səndən bəhs edən “Əsl insan dastanı”16 yazmayacaq, heç kim yaşamaq istəklərinlə, həyatda qalmaq mübarizənlə bağlı şeirlər yazmayacaq. Göbələk, multivitamin və donuz əti yeməklə daha nə qədər səbir edəcəksən?
Əl çək bunlardan, Homo Sapines! Artıq təbiətin hakimi deyilsən. Xeyr, quyruğunu tərpətmə, biz belə olmaq istəmirik. Ölümlə mübarizə apararkən bir az daha ətrafda sürün və öz tökdüyün zibillərə bürün. Amma bir şeyə əmin olmalısan Sapines: Kifayət qədər yaşadın. Qaydalarını çox yaxşı bildiyin təbiət, çoxdan bir mərhələ yuxarı qalxdı. Artıq yaradılışın tacı sən deyilsən. Sən sanki dinozavrsan. Artıq yeni, daha mükəmməl varlıqlara yer açmağın zamanı gəldi. Eqoist olma, oyun bitdi, pərdə bağlandı, burax başqaları gəlsin. “Homo Sapienslər necə yoxa çıxdılar?” deyə, qoy gələcək nəsillər baş yorsunlar, onsuz da, bu heç kimi maraqlandırmayacaq.
Saşanın bu monoloqu zamanı Hanter böyük sükutla, dayanmadan dırnaqlarıyla oynamışdı. Sonda gözlərini qaldırıb Artyomun ögey atasına baxaraq ağır səs tonuyla:
– Səni son gördüyümdən bəri çox pis təslim olmusan. Mənə dediklərin hələ də yadımdadır. “Əgər mədəniyyətimizi qorusaq, cəsarətimizi itirməsək, rus dilini unutmasaq, uşaqlarımıza oxumaq-yazmaq öyrətsək, həyatımız çox da pis olmayacaq, bəlkə də o zaman yer altında yaşamağa dözə biləcəyik” demişdin. Bunu mənə dedin, yoxsa, demədin? İndisə birdən-birə “Əl çək, Sapiens” deyirsən. Bu nə deməkdir?
– Sadəcə bəzi şeyləri daha yaxşı başa düşdüm, Hanter. Bəlkə sənin də başa düşəcəyin bəzi şeyləri. Biz dinozavrlarıq və indi son günlərimizdir. İstər on il olsun, istərsə yüz, heç bir əhəmiyyəti yoxdur…
– Mübarizə aparmaq mənasızdır? – Hanter əsəbi səs tonuyla Saşanın sözünü kəsdi, – Bunun üçün yuxarıya qalxmaq istəyirsən?
Saşa baxışlarını yerə dikdi. O günə qədər vaxt heç kimə zəif xüsusiyyətlərini etiraf etməyən köhnə dostuna bütün bunları demək çətin gəlirdi, həm də Artyom yanındaykən. Bu, ona həqiqətən, əzab verirdi.
– Amma yox, Çinqaçquk! Sən gözləyə bilməzsən! – deyərək Hanter yerindən qalxdı, – ordakılar da. Yəni hansısa növdən danışırsan? Kainatmı? Qarşısını
