мажбурий равишда мулкдан маҳрум қилиш) қилиш ва мустамлакачилик режимини ўрнатиш орқали маҳаллий аҳолини қулликка айлантиришни ўз ичига олади. Осиёда Португалия, Америкада Испаниядан бошлаб, 15-аср охиридан Ғарбий Европа халқлари янги ерларни шафқатсизларча эгаллаб ола бошладилар. 18-аср ўрталарида Шимолий Америка Англия, Франция ва Испания ўртасида бўлиниб кетди. Жанубий Американинг аксарият мамлакатлари 1810-1820-йилларгача Испания ва Португалия томонидан бошқарилган.
Ҳиндистоннинг айрим қисмларини инглизлар (асосан Бенгал ва Биҳар), французлар (жанубий-шарқий соҳил) ва португаллар (турли қирғоқбўйи ҳудудлари, хусусан, Гоа) бошқарган. Тахминан бу вақтда Австралияда аҳоли жойлашиши бошланади (биринчи колония 1788-йилда у ерда пайдо бўлган). Ўша пайтда Африка унчалик яхши "ўзлаштирилмаган" эди, фақат португалларнинг кичик аҳоли пунктлари (илгари аҳоли бўлмаган Кабо-Верде, Сан-Томе ва Принсипи ороллари) ва голландлар (17-асрда ташкил этилган Кейптаун) бор эди. Мустамлакачилик капиталистик тамойилларга асосланган эди. Рамзий маънода, 1858-йилгача Ҳиндистондаги Британия ҳукмронлиги ҳукумат томонидан эмас, балки корпорация (Ост Ҳиндистон компанияси) томонидан амалга оширилган. Бу колониялар Европага янги ресурслар олиб келди. Дастлаб, кенгайиш пул сифатида фойдаланиш учун қимматбаҳо металларни (олтин ва кумуш), шунингдек зираворлар (айниқса, қора қалампир) излаш билан туртки бўлди.
Вақт ўтиши билан янги колонияларда, айниқса АҚШ, Бразилия ва Кариб денгизида, асосан Африкадан экспорт қилинадиган қулларнинг меҳнатидан фойдаланиладиган плантациялар ташкил этилди. Шакарқамиш , каучук, пахта ва тамаки каби янги экинларни етиштириш ва Европани таъминлаш учун плантациялар ташкил этилди. Буюк Британияда анъанавий чипслар, Италияда помидор ва полента (маккажўхоридан тайёрланган) бўлмаган, Ҳиндистон, Таиланд ва Кореяда чили нима эканлигини билмаган вақтни тасаввур қилишнинг иложи йўқ.
Мустамлакачилик чуқур излар қолдиради
Кўп йиллар давомида капитализм 16-18-асрларда мустамлакачилик ресурсларисиз; пул сифатида ишлатиладиган қимматбаҳо металлар, шакар ва картошка каби янги озиқ-овқат маҳсулотларисиз, пахта каби саноат ишлаб чиқариш учун хом ашёсиз ривожланар эдими ёки йўқми деган баҳс-мунозаралар давом этиб келади.
Гарчи мустамлакачилар уларни сотишдан катта фойда кўрганига шубҳа бўлмаса-да, капитализм Европа мамлакатларида ривожланмаган бўлиши мумкин эди. Бу билан мустамлакачилик, шубҳасиз, мустамлакалашган жамиятларни вайрон қилган. Маҳаллий аҳоли қириб ташланди ёки йўқ бўлиб кетиш ёқасига келтирилди, унинг ерлари барча бойликлари билан тортиб олинди. Маҳаллий халқларнинг маргиналлашуви шу қадар чуқур эдики, 2006-йилда сайланган Боливиянинг амалдаги президенти Эво Моралес у ерга 1492-йилда келган европаликлар давридан бери ҳокимият тепасига келган Америка қитъасидаги маҳаллий аҳолидан бўлган, атиги, иккинчи давлат раҳбари (биринчиси 1858-1872-йилларда Мексика президенти Бенито Хуарес эди) бўлган.
