Геербанд билан бирга турганини кўрди; улар қайиққа ўтиришмоқчи бўлиб турганди. Конректор Паульман талабани Эльбада қайиқда сайр қилиш, сўнг оқшомни шаҳар четидаги Парнасдаги уйида бирга ўтказишга таклиф қилди. Талаба Ансельм шу баҳона бу кун ўзини қувиб юрган мусибатли қисматдан қутулишни ўйлаб, таклифни бажонидил қабул қилди.
Улар дарёда сузар эканлар, нариги қирғоқда, Антон боғи ёнида мушакбозлик бошланиб қолди. Ракеталар шатирлаб ва вишиллаб осмонга учар, ёғдули юлдузлар ҳавода порлар ва минглаб тарсиллаётган нур ва оловларни сачратарди. Талаба Ансельм эшкак эшувчи олдида хаёлларига чўмган ҳолда ўтирарди; бироқ унинг кўзи осмонда учиб юрган учқун ва оловларнинг сувдага аксига тушиб қолганда, бу заррин илонлар дарёда сузиб юраётгандек туюлди. Бута остида кўрган ҳамма аломат нарсалар яна ҳиссиётлари ва ўйхаёлларида қайта жонланди ва яна уни ифода этиб бўлмайдиган интизорлик чулғаб олди, қалбини руҳий изтиробга солган оловли истак талвасали қайғули шавққа айланди: «Оҳ, агар бу сиз, тилла илончалар бўлсангиз эди, оҳ! Куйласангизчи, куйланг! Сизнинг қўшиғингиз қанотларида яна мафтункор ёқимли мовий кўзчалар келади, оҳ, сизлар шу ерда, тўлқинлар остида эмасмисиз?» Талаба Ансельм шундай деб ҳайқирар экан, худди қайиқдан сувга сакрамоқчи бўлгандек, кескин ҳаракат қилди.
«Сиз, тақсир, қутуриб кетдингиз!» – қичқириб юборди эшкак эшувчи ва унинг камзули этагини ушлаб олди.
Талаба ёнида ўтирган қизлар ваҳимага тушганларидан бақириб, қайиқнинг нариги томонига ташланишди; рўйхатчи Геербанд конректор Паульманнинг қулоғига нималарнидир шивирлади, унинг жавобидан эса Ансельм фақат «Ҳали унда бундай тутқаноқ кузатилмаганди» деган сўзларнигина уқди. Шу ондаёқ конректор талаба Ансельмнинг ёнига ўтди, киноя билан, лекин бошлиққа хос жиддий тусда деди:
– Жаноб Ансельм, ўзингизни қандай ҳис қиляпсиз?
Талаба Ансельм сал бўлмаса ўзидан кетаёзди, зеро унинг қалбида ўзи жиловлашга беҳуда уринаётган телбанамо кураш бошланганди. У Антон боғи ёнидаги мушакбозликнинг сувдаги аксини тилла илончалар порлаши деб қабул қилганини тушунган эди, албатта, шунга қарамасдан қандайдир нотаниш туйғу – ўзи бу хуррамлик эканлигими, ситам эканлигими билмасди, – талвасали тарзда кўкрагини сиқарди; ва эшкак эшувчи эшкакини сувга урганида, сув ғазабдан чайқалар ва шовуллар, бу шовқинда унга сирли шивирлаш ва жилдираш эшитиларди: «Ансельм, Ансельм! Биз ҳаммамиз олдингда сузаётганимизни наҳотки кўрмаётган бўлсанг? Сингилча сенга боқмоқда ишон, ишон, бизга ишон!» Ва унга сув аксида уч мовий оловли тасмачани кўраётганига ўхшарди. Лекин кейин у сувга бу ердан мафтункор кўзчалар кўриниб қолмасмикин, деб қўмсаш билан тикилганида порлаш фақатгина яқин-орадаги ёруғ деразалар шуъласи эканлигига ишонч ҳосил қиларди. Ва у ўз-ўзи билан олишган ҳолда дамини чиқармай ўтирарди. Аммо конректор Паульман янада қатъийроқ такрорлади:
– Жаноб Ансельм, ўзингизни қандай ҳис қиляпсиз?
Ва талаба
