bo‘lishguncha ham gaplari bir-birlariga qovushmadi. Nihoyat Roziq tog‘am:
– Polvon, shunday qilib erta junaysizlarmi? – deya sukunatni buzdi.
– Shunaqa shekilli… – yo‘tal aralash dedi dadam.
– Ishqilib o‘g‘lim, tagobli yigitlarning yuzini yerga qaratmagin-da, – nasihat qilgan bo‘ldi Parpi buvam, – astoydil urushgin, og‘zingdan kalimai shaxodat hech tushmasin, shunda senga o‘q kor qilmaydi… Tagoblilar bosmachilarga qarshi yomon urushmovdi, endi bunisigayam bo‘sh kelmanglar… O‘sha Girmon deganlari juda zo‘r bo‘lsa Ko‘rshermatcha bo‘larda… o‘shani yengdigu… Nima deding Roziqvoy?
– To‘g‘ri, amaki, – tasdiqladi Roziq tog‘a, – muhimi, Polvon, urushda shoshib qolma! Keyin, ruslarning yonida bo‘lishga harakat qil, ulardan o‘rganasan… Meniyam urush maydonidan o‘shalar olib chiqdi. Yetti yot begona o‘ris ko‘tarib chiqdi-ya!.. Qani, Parpi buva, bir duo qiling, sekin qo‘zg‘alaylik endi.
Parpi buvam cho‘kka tushib, ikki qo‘lini yuqori ko‘tardi:
– Iloyo omin, – shunday dedi-yu, nazarimda u yog‘ini esidan chiqarib qo‘ydi shekilli, bir nafas jim bo‘lib qoldi, – iloyo omin, oy borib, omon kelgin. Girmon otli bir ko‘zli yovni boshi tanidan judo bo‘lsin, hammalaringa xudo madadkor bo‘lsin, oblohu akbar!
– Oblohu akbar, – deyishdi boshqalar ham. Mehmonlar hovliga chiqib otam bilan quchoqlashib yuzko‘zlaridan o‘pishib, xayrlasha boshlashdi. Ayollar ulu tortib yig‘lab yuborishdi, ukalarim ham bo‘zlab yig‘lashga tushishdi…
Nihoyat mehmonlar tarqab, qop-qorongi hovlida o‘zimiz qoldik. Men mollarga xashak olgani og‘ilxonaga kirib ketdim. Opam hozirgina erkak mehmonlar o‘tirgan katta yorug‘ uyga hammamizga bitta qilib joy solibdi. Ilgari uchta uyda, uchga bo‘linib yotardik Usmon ikkimiz oshxonada, Omon bilan otam mana shu katta uyda, opam ukalarimni yoniga olib kichkina uyda uxlashardi. Bugun otam bilan so‘nggi kecha birga bo‘layotganimiz uchun opam joyni ataylab birga solibdi. Uyga kirsam, Omon bilan Robinisa otamning tizza-siga o‘tirib olib, topishmoq ayttiryapti. Opam Zulayhoning sochini maydalab o‘rib o‘tiribdi. Usmon mis laganning ustiga shaltoq daftarini yozib, ko‘ksini yerga bergancha inqillab rasm chizish bilan ovora.
Men halidan buyon razm solmagan ekanman, opam negadir saylga ketayotgandek yasanib olgan ekan, sandiqdagi hamisha behining hidi anqib turadigan atlas ko‘ylagi, qora baxmal to‘nini kiyib olibdi, peshanasida ko‘k shohi durra, sochini ham yuvib, silliq qilib tarab olibdi.
– Ishqilib xatni kanda qilmasangiz bo‘lgani, – deyapti opam.
– Bo‘lmasachi, sen ham tez-tez xat bitib turgin, – javob qilpti otam, – boqqolning pulini berdingmi?
– Berdim.
– Yaxshi qilibsan… Bundan keyin undan qarzga hech narsa olmanglar.
– Xudo betini teskari qilsin! – qarg‘andi opam, – yana omborga qorovul bo‘lib olibdi-ya!
– Kattalar bilan bordi-keldisi bor deyishadi, tushuntirdi otam.
– Voy esim qursin, – shunday deb opam cho‘ntagini kavlashtirib tumor chiqarib, otamga uzatdi. – Ko‘kragingizga taqib oling!
Otam avvaliga shunaqa irim-sirimlaringni qo‘ysangchi, deb ko‘nmagandi, opam bu yerga hamma bolalaringizning nomini yozdirganman degan edi, otam tumorni olib shosha-pisha bo‘yniga osib oldi.
Men shu paytda negadir juda, juda ham xursand edim. Hozirgina uyimiz to‘la aziz mehmonlar, qadrdon kishilarimiz bo‘lgani uchunmi, butun oilamiz bilan hammamiz jamuljam o‘tirganimiz uchunmi yoki o‘zim ham bilmagan boshqa biror sababdanmi, har qalay men behad xursand, ta’riflab bo‘lmaydigan darajada shod edim. Shu xilda xursandligimcha uxlab qolibman. Tong pallasida uyg‘onib ketdim, ko‘zimni ochsam, opam otamning tizzasiga boshini qo‘yib piq-piq yig‘layapti, otam, qo‘y, qo‘ysang-chi, deb katta qo‘llari bilan opamning sochlarini avaylab silab o‘tiribdi…
– Polvon, uxlab qolmadingmi? – Parpi buvamning ovozi eshitildi tashqaridan.
«TEZROQ KELING, OTAJONIM!»
Barvaqt yo‘lga chiqdik.
Parpi buvam bilan To‘xta xolam o‘zlarining eshaklariga minishdi.
Zulayho, Usmon, Omon uchovlari bizning eshakka minishdi.
Otam to‘nining etagini qaytarib, orqasiga Robinisani solib oldi.
Sulton, oyim uchovimiz piyoda jo‘nadik.
Rayon markaziga borish uchun katta yo‘ldan ketsak ham bo‘lardi-yu, otam so‘qmoqdan bora qolaylik yo‘limiz olti chaqirimga qisqaradi, deb taklif qilib qoldi.
So‘qmoqdan yurdik.
Eshaklilar oldinga o‘tib olishdi. Hammamiz jim borayapmiz, qiziq, xuddi gaplashadigan gapimiz tamom bo‘lib qolgandek. Otam o‘zi aslida kamgap odam, so‘rasang javob beradi, bo‘lmasa xaftalab ham jim yuraveradi. Men bo‘lsam xuddi shu paytda dadajonimni gapga solsam, ko‘p narsalarni so‘rab bilsam, ovozlarini eshitib ketsam deyman. Yelkamdagi qopchiqni sal yuqoriroq ko‘tarish uchun ikki oyog‘imni kerib silayotgan edim:
– Charchadingmi? – deb gapirib qoldi otamning o‘zi.
– Charchaganim yuq, – dedim shosha-pisha.
– Orifjon!
– Labbay, ota!
– Senga qiyin bo‘ladigan bo‘ldi-da, o‘g‘lim!
– Nega unday deysiz?
– Hali ukalaring yosh, oying kun buyi dalada, butun ro‘zg‘or o‘zingga qolyapti-da, o‘g‘lim.
– Tashvishlanmang ota, men ishdan qochmayman.
– Rahmat o‘g‘lim, ishqilib o‘qishingni tashlab yubormagin. Ukalaringning ham o‘qishidan o‘zing boxabar bo‘lib tur… Endi shunaqa ekan-da… Ko‘pga kelgan to‘y, nima ham qilardik… Bo‘lmasa sizlarni o‘qitaman, katta maktablarda o‘qitaman, deb mo‘ljal qilib qo‘yuvdim… O‘qish kerak… Men ahmoq o‘qisam ham bo‘lardi-yu… haligi savodsizlarni tugatadigan maktabga olib borishsa, Nisormat maxsumning tapqi hovlisida shunaqa maktab ochiluvdi, derazadan tashlab qochibman-a.. Mana endi sizlarga xatni qanday qilib jo‘natar ekanman, deb o‘ylanib ketyapman.
– Sheriklaringizga aytib yozdirsangiz bo‘lmaydimi, ota?
– Endi, o‘g‘lim, sheriklar ham bir kun yozib berar, ikki kun yozib berar, oxiri zerikadi-da, to‘g‘rimi?
– To‘g‘ri, ota!
– Shuni bilsang o‘qishni payidan bo‘l, haligi ko‘zoynak taqib, qizil papka ko‘tarib yuradigan katta domla bo‘lish payidan bo‘laver…
– Ota, siz miltiq otishni bilasizmi?
– E o‘g‘lim, mendan ketmon chopishni so‘ra. Rosmana milittsiya hali ko‘rganim ham yo‘q… Keyin, o‘g‘lim, yana bitta iltimosim shuki, opang bechorani xafa qilmanglar.
– Xo‘p!
– Kechalari
