260
Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad Tasmina, doplywem srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej.
261
czaban — pasterz stepowy.
262
palic z piszczeli — strzelac; piszczel a. kij — prymitywna reczna bron palna, uzywana od XIV w.
263
spasi Chryste (ukr.) — ratuj, Chryste.
264
chorowody — ukr. i ros. piesni i tance ludowe, zwiazane z wiosennymi i letnimi obrzedami.
265
palic z samopalow — strzelac; samopal — prymitywna bron palna, uzywana przez Kozakow w XVI i XVII w.
266
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
267
Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad Tasmina, doplywem srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej.
268
Semi-Mogily (ukr. Semy Mohyly a. Semymohyly) — osada na poltawszczyznie, w srodkowo-wsch. czesci Ukrainy.
269
Chorol — miasto na Poltawszczyznie, na lewym brzegu srodkowego Dniepru.
270
Zolkiewski, Stanislaw herbu Lubicz (1547–1620) – polski magnat, hetman, kanclerz wielki koronny, wojewoda kijowski, kasztelan lwowski, sekretarz krolewski, wodz wojsk polskich w wielu kampaniach przeciwko Rosji, Szwecji, Turkom i Tatarom, zginal w czasie bitwy pod Cecora.
271
bitwa pod Solonica (1596) — bitwa, w ktorej hetman Zolkiewski pokonal kozackich powstancow Semena Nalewajki, a jego samego wzial do niewoli; zwana tez bitwa pod Lubniami a. bitwa pod Ostrym Kamieniem.
272
Polowcy a. Kumanowie — lud pochodzenia altajskiego, w sredniowieczu wschodni sasiedzi Slowian, w XIII w. pokonani i wchlonieci przez Mongolow Zlotej Ordy.
273
wataha — tu: oddzial kozacki, zbieranina uzbrojonych, groznych ludzi.
274
Sula — rzeka w Rosji i na Ukrainie, lewy doplyw Dniepru; nad Sula byly polozone Lubnie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
275
kierz (daw., D. lm: krzow) — krzew.
276
sarn — dzis popr. forma D. lm: saren.
277
suhak — ssak kretorogi, spokrewniony z gazelami, dzis zyje tylko w Azji Srodkowej, w XVII w. mozna go bylo spotkac na terenie calej dzisiejszej Ukrainy.
278
popieliszcze — pogorzelisko, ruiny.
279
Zaporozcy — Kozacy z Zaporoza.
280
gony bobrowe — gniazdo bobrow, zeremie.
281
Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.
282
Sicz Zaporoska — Zaporoze, kraina zamieszkana przez Kozakow zaporoskich; takze: ich wedrowna stolica, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
283
sloboda — nowo powstala osada, ktorej mieszkancy zostali zwolnieni na kilkadziesiat lat od oplat i zobowiazan feudalnych.
284
futor a. chutor — pojedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiolek.
285
Wisniowiecki, Michal (zm. 1616) — ksiaze, magnat kresowy, starosta owrucki, zonaty z corka hospodara woloskiego, Jeremiego Mohyly, ojciec ksiecia Jeremiego Wisniowieckiego (1612–1651); podobno zabila go trucizna, podana w komunii swietej.
286
swobody — tu: zwolnienie od danin, udzielane przez pana nowo osiedlanym chlopom i dzierzawcom.
287
monaster — klasztor.
288
Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.
289
Wisniowiecki, Jeremi Michal herbu Korybut (1612–1651) — ksiaze, dowodca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec pozniejszego krola polskiego, Michala Korybuta Wisniowieckiego (1640–1673).
290
Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad jednym z doplywow srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej.
291
Konotop — miasto w pn.-wsch. czesci Ukrainy, znane z powodu bitwy polaczonych wojsk kozackich, polskich i tatarskich z Rosjanami w 1659 r.
292
Romny — miasto w pn.-wsch. czesci Ukrainy, lezace nad Sula, doplywem Dniepru.
293
Putywl — miasto w pn.-wsch. czesci Ukrainy, polozone nad rzeka Sejm, dzis przy granicy z Rosja, oblegane przez wojska Jeremiego Wisniowieckiego (1612–1651) w czasie wojny smolenskiej.
294
Orzel (dzis ukr.: Oril) — rzeka na Ukrainie, lewy doplyw Dniepru.
295
Worskla — rzeka w Rosji i na Ukrainie, lewy doplyw Dniepru, nad Worskla lezy miasto Poltawa.
296
wataha — tu: zbrojny oddzial wolnych Kozakow.
297
polanka — oboz kozacki.
298
Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.
299
oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary.
300
kol — tj. kol mlynskich.
301
Zadnieprze — Lewobrzezna Ukraina, tereny na wschod od Dniepru, gdzie polozone sa np. Poltawa i Lubnie.
302
rubiez — pogranicze, peryferie.
303
futor a. chutor — pojedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiolek.
304
sloboda — nowo powstala osada, ktorej mieszkancy zostali zwolnieni na kilkadziesiat lat od oplat i zobowiazan feudalnych.
305
tabun — stado koni.
306
wczasy — tu: wygody, miejsce do odpoczynku.
307
run — tu: roslinnosc, trawy.
308
Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad jednym z doplywow srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej.
309
woloski — z Woloszczyzny; Woloszczyzna — panstwo na terenach dzisiejszej pld. Rumunii, rzadzone przez hospodara i zalezne od Imperium Osmanskiego.
310
hospodar — tytul wladcy Woloszczyzny, panstwa polozonego na terenie dzisiejszej pld. Rumunii, zaleznego od Imperium Osmanskiego.
311
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
312
karalasz — zolnierz woloski.
313
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie,
