align="left">
478
gindzal a. kindzal — dlugi noz, czesto zakrzywiony.
479
Bakczysaraj — miasto na Krymie, stolica tatarskiego Chanatu Krymskiego.
480
Niz a. Zaporoze — kraina ponizej porohow Dniepru, zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.
481
watazka — dowodca oddzialu kozakow lub bandy rozbojnikow.
482
Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.
483
Konaszewicz-Sahajdaczny, Petro herbu Pobog (1570–1622) — hetman i wybitny wodz kozacki, walczyl po stronie Rzeczypospolitej w wojnie polsko-rosyjskiej 1609–1618, organizowal kozackie wyprawy lupiezcze do Stambulu, dowodzil Kozakami w bitwie pod Chocimiem.
484
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
485
Chocim (ukr. Chotyn) — miasto i twierdza nad Dniestrem, wowczas na granicy z podporzadkowana Turkom Moldawia, dzis w pld.-zach. czesci Ukrainy; bitwa pod Chocimiem (1621) — taktyczne zwyciestwo wojsk polsko-litewsko-kozackich nad armia turecka.
486
Spas (ukr.) — tu: Zbawiciel.
487
gorze (ze starop. gorzec: palic sie) — biada, nieszczescie, niebezpieczenstwo.
488
watazka — dowodca oddzialu kozakow lub bandy rozbojnikow.
489
balabajka a. balalajka — ukr. i ros. instrument ludowy, o trzech strunach i trojkatnym pudle rezonansowym.
490
Sicz Zaporoska — Zaporoze, kraina zamieszkana przez Kozakow zaporoskich; takze: ich wedrowna stolica, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
491
kusztyk a. kulawka — kieliszek bez nozki, z ktorego trzeba wypic od razu cala zawartosc.
492
maty (ukr.) — matko.
493
Terpy, synku, mohorycz bude (ukr.) — Wytrzymaj, synku, czeka cie nagroda.
494
prysiud (ukr.) — przysiad, figura taneczna; pojsc w prysiudy — zaczac skocznie tanczyc.
495
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
496
dulcis recordatio (lac.) — slodkie wspomnienie.
497
oribus (lac.) — ustami.
498
afekt (z lac.) — uczucie.
499
genus humanum (lac.) — rodzaj ludzki, ludzkosc.
500
Pandar — jeden z bohaterow Iliady Homera, lucznik trojanski; w poemacie Troilus and Criseyde Geoffreya Chaucera (1343–1400); Pandar, wuj tytulowej Kryzeidy, staje sie poslancem miedzy nia a jej kochankiem.
501
nasci (daw.) — masz, wez.
502
musztuluk a. munsztuluk (daw.) — nagroda, podarunek.
503
inkaust (daw.) — atrament.
504
czerniec (ukr.) — mnich, zakonnik prawoslawny.
505
wasze — tu: pan; skrot od: wasza milosc.
506
jasyr — (z tur.) niewola.
507
Lacha il Alla — Allah jest jedynym bogiem; Tatar mowi tak dla podkreslenia wagi zobowiazania.
508
piescie — dzis popr. forma B. lm: piesci.
509
Wisniowiecki, Jeremi Michal herbu Korybut (1612–1651) — ksiaze, dowodca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec pozniejszego krola polskiego, Michala Korybuta Wisniowieckiego (1640–1673).
510
tempus fugit (lac.) — czas ucieka.
511
kunktatorstwo (z lac.) — zwlekanie.
512
rohatyna (z ukr.) — wlocznia z grotem zaopatrzonym w hak, aby po wbiciu trudniej ja bylo wyciagnac.
513
kiscien — rodzaj broni, zlozonej z trzonka i kolczastej kuli na lancuchu.
514
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
515
szarak — ubogi szlachcic.
516
holysz (z ukr.) — golec, biedak.
517
wejsc w paragon (daw.) — mierzyc sie, rownac sie.
518
aut pacem, aut bellum (lac.) — albo pokoj, albo wojna.
519
z sokoly — dzis popr. forma N. lm: z sokolami.
520
maty (ukr.) — matko.
521
lopnac (z ukr.) — trzasnac, peknac.
522
Perejaslaw — miasto na srodkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. osrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowan Polakow z Chmielnickim.
523
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
524
prezydium (z lac. praesidium) — straz, zbrojna zaloga.
525
poltorasta (daw.) — sto piecdziesiat, tu: stu piecdziesieciu.
526
semen (daw.) — Kozak na czyjejs sluzbie, zbrojny sluzacy.
527
zolnierzow — dzis popr. forma D. lm: zolnierzy.
528
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
529
zali (starp.) — czy.
530
persona (lac.) — osoba.
531
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
532
Tuzu, tuzu, serce bolyt’ (ukr.) — tesknie, smuce sie, serce boli.
533
serpentyna (daw.) — szabla szlachecka.
534
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
535
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokoj dla dam) — damy dworu, stale towarzystwo ksieznej.
536
synowica (daw.) — bratanica.
537
dziewosleb — osoba starajaca sie o reke dziewczyny w czyims imieniu; swat.
538
zzyly — dzis raczej: zzyty.
